Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland
|
Dit artikel behandelt een actuele gebeurtenis. De tekst kan daardoor snel veranderen of inmiddels verouderd zijn. Iedereen kan bijdragen om de inhoud te verbeteren! |
| Europees Parlementsverkiezingen 2024 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
| |||||||
| Datum | 6 juni 2024 | ||||||
| Land |  Nederland
| ||||||
| Te verdelen zetels | 31 | ||||||
| Opvolging verkiezingen | |||||||
| |||||||
| |||||||
De Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland waren reguliere Nederlandse verkiezingen voor de zittingsperiode 2024-2029 van het Europees Parlement. Bij deze vijfjaarlijkse verkiezingen, die in alle 27 lidstaten van de Europese Unie plaatsvinden, worden deze keer 720 leden van het Europees Parlement gekozen. De verkiezingsperiode is deze keer vastgelegd van donderdag 6 juni tot en met zondag 9 juni. De uitslagen van de verkiezingen als geheel worden bekendgemaakt nadat de laatste stembussen gesloten zijn, zondag om 23:00 uur in Italië.
De verkiezingen werden in Nederland gehouden op 6 juni. Nederland behoorde hiermee tot de eerste EU-lidstaten waar gestemd werd voor het Europees Parlement, samen met Estland, Letland en Litouwen.[1][2]
Elke EU-lidstaat heeft op grond van het inwonertal een specifiek aantal zetels in het Parlement. Voor Nederland waren er 31 zetels verkiesbaar, vijf meer dan bij verkiezingen in 2019, wat te maken heeft met de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Unie in 2020 en met de bevolkingsgroei.[a][3]
Volgens de IPSOS I&O exitpoll onder 20.000 kiezers heeft de voor Europa voorspelde 'ruk naar uiterst rechts' in Nederland slechts beperkt plaatsgevonden.[4] De PVV wint naar verwachting flink met zes zetels, FVD en JA21 verliezen er echter vier. Mede door tussenliggende verschuivingen komt de Europese extreemrechtse fractie Identiteit en Democratie gemeten naar de situatie op 6 juni op een winst van zeven zetels, de conservatieve uiterst rechtse ECR op een verlies van vier en de enig overgebleven zetel van FVD verdwijnt.[5][6] Per saldo is de winst op uiterst rechts in Nederland dan twee zetels. GroenLinks/PvdA verliezen een zetel en worden met acht zetels mogelijk grootste Nederlandse combinatie maar in het EP gaan hun zetels naar verschillende fracties. Volt zat door overstap in 2023 uit D66 met een zetel bij de liberale partijfamilie Renew en komt nu met een gekozen zetel bij de Europese groenen.[7] VVD en D66 komen bij de exitpoll op zeven zetels en hadden er met Volt zeven bij Renew.[8] CDA, BBB, NSC en CU komen naar verwachting op zes zetels, gelijk aan het huidige aantal zetels van CDA en CU in de grootste Europese fractie, de centrum-conservatieve christendemocratische EVP van zittend president van de Europese Commissie Ursula von der Leyen.[9][10][11] De oude combinatie SGP/CU blijft op een zetel maar de CU staat nu op nul en kan daarom uit de fractie EVP verdwijnen, de SGP blijft in de ECR. PVDD verliest haar zetel bij de linkse groep GUE/NGL
Deelnemende partijen uit Nederland[bewerken | brontekst bewerken]
Aan de verkiezingen deden 20 partijen mee. Partijen die bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2019 minimaal één zetel behaalden, kregen een lijstnummer op basis van het aantal behaalde stemmen. De overige partijen hebben een lijstnummer gekregen door middel van loting.[12]
Van de Nederlandse partijen die aan de verkiezingen in 2019 meededen, had alleen DENK geen lijst ingediend voor de verkiezingen van 2024. Partijen die in 2024 voor het eerst meedoen zijn BBB, Belang Van Nederland (BVNL), JA21, Meer Directe Democratie, NSC en NL PLAN EU. Door afsplitsingen tijdens de zittingsperiode 2019-2024 hebben JA21 en Meer Directe Democratie wel ieder één zetel in het Europees Parlement verkregen.
ChristenUnie en SGP namen, anders dan bij de verkiezingen van 2019, niet meer deel met een gezamenlijke ChristenUnie-SGP-lijst.[13] GroenLinks en PvdA namen wel deel met een gezamenlijke lijst, volgend op de gezamenlijke deelname bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Onderling is afgesproken dat de kandidaten van GroenLinks en PvdA zich na de verkiezingen 'evenwichtig verdelen' over de twee fracties in het Europees Parlement waarbij beide partijen zijn aangesloten.[14]
De lijsttrekkers voor de negen grootste partijen volgens de nationale verkiezingen, waren allemaal man. Het slotdebat op de Nederlandse televisie liet dan ook bijna alleen maar mannen zien.[15] Twee lijsttrekkers van kleinere partijen, Anja Hazekamp (Partij voor de Dieren) en Anja Haga (ChristenUnie), tekenden bezwaar daartegen aan, maar dat had geen resultaat.
Beslissingen kiesraad[bewerken | brontekst bewerken]
De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst van NL PLAN EU geldig maar stelde de gebruikelijke extra voorwaarden die voor een nieuwe partij gelden. Daartegen ging de partij in beroep, NL PLAN EU zag het als ongelijke behandeling van niet-gevestigde partijen ten opzichte van gevestigde partijen. Partijen die voor het eerst deelnemen aan een verkiezing of bij de vorige verkiezing geen zetel hebben behaald, moeten ondersteuningsverklaringen inleveren en een waarborgsom betalen. Partijen die bij een eerdere verkiezing wel een zetel hebben behaald, hoeven dat niet. NL PLAN EU had het griffierecht voor de procedure niet betaald en is niet op de zitting verschenen. De beroepsinstantie, de Raad van State verklaarde het beroep daarom volgens de geldende regels niet ontvankelijk.
De Kiesraad verklaarde de kandidatenlijst van JEZUS LEEFT ongeldig. In de Kieswet is voorgeschreven dat politieke groeperingen voor de kandidaatstelling gebruik moeten maken van een bij ministeriële regeling vastgesteld model. In het door JEZUS LEEFT ingeleverde document ontbrak de rubriek met geboortedata van de kandidaten en ontbrak de handtekening van de persoon die het ingeleverd had. De Kiesraad concludeerde dat de lijst niet voldeed aan het voorgeschreven model en ongeldig moest worden verklaard. JEZUS LEEFT tekende beroep aan tegen deze beslissing van de Kiesraad. De Raad van State vond de formele eisen die aan de indiening zijn gesteld echter doorslaggevend en oordeelde het beroep ongegrond.
Overzicht Nederlandse partijen en lijsttrekkers[bewerken | brontekst bewerken]
Stemgerechtigden en passief kiesrecht[bewerken | brontekst bewerken]
Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement kunnen de officiële inwoners van een lidstaat uitsluitend stemmen op een kandidaat die verkiesbaar is in dat land. EU-burgers die in een andere lidstaat wonen dan hun eigen land kunnen stemmen op een kandidaat of lijst in hun eigen land of in het land waar zij wonen. Dit geldt ook, onder voorwaarden, voor het passief kiesrecht.[16] Het is dus niet mogelijk om op een kandidaat te stemmen, of zich kandidaat te stellen, in een andere lidstaat dan het eigen of het woonland. Hier bestaat kritiek op, omdat er een politicus in een andere lidstaat kan zijn die de standpunten van een kiezer beter vertegenwoordigt. In 2022 keurde het Europees Parlement een voorstel goed dat transnationale kieslijsten mogelijk moet maken. Er is echter tot nu toe geen overeenstemming met de Raad over dit voorstel.[17][18] In Nederland gold voor deze verkiezingen een kiesdrempel van 3%.
Partijfamilies en partijen[bewerken | brontekst bewerken]
In het Europees Parlement, met van 2019 tot 2024 703 leden, zijn zeven verschillende fracties gevormd, de zogenaamde partijfamilies, waarin nationale partijen samenwerken die zich tot een zelfde politieke bloedgroep rekenen. De twee grootste zijn de Europese Volkspartij (EVP) van conservatieve- en christendemocratische partijen en de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), de sociaaldemocraten. Verder zijn er de liberalen met de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) die aan de bredere fractie Renew Europe meedoen, de groenen, de nationaalconservatieven, een linkse fractie The Left en een extreemrechtse fractie. Er bestaat geen sterke fractiediscipline zoals in de Tweede Kamer, de fractievoorzitters geven aan de leden een stemadvies. Dit brengt met zich mee dat bijvoorbeeld de Nederlandse nationale partijen VVD en D66 ook binnen de politieke familie Renew Europe in het Europees Parlement hun eigen zienswijze en standpunten kunnen uitdragen.[19]
Na de verkiezingen bekijken alle nationale politieke partijen (opnieuw) bij welke Europese fractie ze zich willen aansluiten. De andere deelnemers aan een fractie moeten daarmee instemmen. Als een gekozen lid of nationale partij bij geen enkele fractie welkom is, kunnen ze wel lid worden van het parlement; ze vallen dan onder de zogeheten niet-ingeschrevenen. Bij de Nederlandse partijen was dat na de verkiezingen van 2019 het geval bij Forum voor Democratie.[20]
In de periode voor de verkiezingen van 2024 waren de Nederlandse partijen als volgt aangesloten bij de Europese partijfamilies, in volgorde van grootte:[21][22]
- Europese Volkspartij EVP, 176 leden | CDA, BBB, NSC en ChristenUnie
- Partij van Europese Socialisten S&D, 139 leden | PvdA
- Renew Europe RE, 102 leden | D66 en VVD
- De Groenen / Vrije Europese Alliantie Greens/EVA, 72 leden | GroenLinks en Volt
- Europese Conservatieven en Hervormers ECR, 69 leden | SGP en JA21
- Identiteit en Democratie ID, 49 leden | PVV[23]
- Europees Unitair Links/Noord Groen Links GUE/NGL, 37 leden | SP en Partij voor de Dieren
- Fractieloos: 61 zetels
Forum voor Democratie haalde tijdens de verkiezingen van 2019 drie zetels maar alle drie de leden stapten een jaar later over naar JA21. Vervolgens verlieten Rob Roos en Rob Rooken in 2023 die partij weer. PVV-er Marcel de Graaff stapte over naar Forum en is niet aangesloten bij een Europese fractie. Denk doet niet mee aan de verkiezingen voor het Europees Parlement.
VVD en liberale fractie[bewerken | brontekst bewerken]
De samenwerking in de fracties ligt niet vast en is aan verandering onderhevig. Op 16 mei 2024 werd in Nederland een hoofdlijnenakkoord gesloten voor het nieuwe kabinet. Het akkoord werd gesloten tussen de PVV (Geert Wilders) en onder andere de VVD. Op 16 mei 2024 sprak de voorzitter van de liberale fractie Valérie Hayer haar afkeuring uit tegen dat akkoord.[24] Op 21 mei deed zij dat opnieuw, omdat ze de standpunten van de PVV in strijd acht met de liberale waarden.[25] Zij wil de kwestie na de verkiezingen binnen de fractie bespreken of samenwerking met de VVD nog mogelijk is. Zij doelt daarbij op het „cordon sanitaire tegen extreemrechts” van de Europese Liberalen.[26] Europees lijsttrekker voor de VVD, Malik Azmani, kondigde aan in het Europees parlement niet te willen samenwerken met de PVV omdat Geert Wilders te kennen heeft gegeven de macht van de EU van binnen uit te willen uithollen.[27][28]
Fractie Identiteit en Democratie[bewerken | brontekst bewerken]
Medio mei kondigde PVV fractiegenoot Rassemblement national aan niet langer samen met de Duitse rechtsextreme Alternatieve für Deutschland in een fractie te willen zitten.[29] De reden was dat de lijsttrekker van de AfD, Maximilian Krah, controversiële uitspraken had gedaan over de SS. Partijvoorzitter Marine le Pen kondigde aan zich los te willen maken van extreemrechts, ze overweegt samenwerking met de Italiaanse Fratelli d'Italia.[30] Het streven van de Nederlandse PVV om 'Nederland op 1' te zetten, zal gaan botsen met het streven van andere (sterkere) nationaal-populistische partijen om hun nationaal belang op 1 te zetten.[31]
Fractie Europese Volkspartij[bewerken | brontekst bewerken]
De partij van de Hongaarse premier Viktor Orban is uit de fractie van de EVP gezet vanwege Orban's autoritaire leidersstijl en het afkalven van de rechtsstaat in Hongarije.
Cordon sanitaire[bewerken | brontekst bewerken]
De fracties van de sociaaldemocraten en de groenen sluiten al jarenlang samenwerking met de twee families op uiterst rechts uit. Ze vinden hun doelen (deels) strijdig met de doelstellingen van de Europese Unie en de democratische rechtsstaat. Dit wordt cordon sanitaire genoemd.[22] Verschillende uiterst rechtse of conservatieve partijen hebben mede daarom tot nu toe weinig invloed genomen op de totstandkoming van wetten en verordeningen.
Europese Partijen[bewerken | brontekst bewerken]
De Europese partijen hebben deels dezelfde naam als de fractie, het zijn:[32]
- Europese Volkspartij (EVP)
- Partij van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE)
- Partij van Europese Socialisten (PES)
- Europese Groene Partij (EGP)
- Animal Politics EU (APEU)
- Europese Democratische Partij (EDP)
- Identiteit en Democratie (ID)
- Europese Christelijke Politieke Beweging (ECPM)
- Volt Europa
- Europese Piratenpartij (PPEU)
Kandidaten[bewerken | brontekst bewerken]
Kandidaten moeten bij de Europese verkiezingen veel meer stemmen binnenhalen om een zetel te bemachtigen dan bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Dat komt doordat er maar 31 zetels te verdelen zijn en geen 150. Een week voor de verkiezingen werden FVD, CU en SGP gepeild op nul zetels, PvdD, SP, Volt en BBB staan op één zetel in de peilingen.
Spitzenkandidaten[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024#"Spitzenkandidaten" voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Sinds 2014 kiezen de fracties een zogenaamde Spitzenkandidat. Dat zijn de politici die door de verschillende Europese partijfamilies worden gezien als hun mogelijke nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Het is de bedoeling dat zij Europa wijd campagne tegen elkaar voeren. In België is geen van de opgestelde kandidaten ook Spitzenkandidat, in Nederland is Bas Eickhout van GroenLinks Europees lijsttrekker voor De Groenen / Vrije Europese Alliantie.
Peilingen[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Verkiezingen voor het Europees Parlement 2024 in Nederland/Peilingen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Taken Europees Parlement[bewerken | brontekst bewerken]
Het Europees Parlement heeft samen met de Raad van de Europese Unie, de vergadering van ministers uit de nationale regering van elke lidstaat, de wetgevings- en begrotingstaak in de Unie en het oefent namens de burgers de politieke controle uit op de uitvoerende organen.[33][34]
Bijzonderheden[bewerken | brontekst bewerken]
In vijf gemeenten wordt geëxperimenteerd met een kleiner stembiljet, op A3-formaat. Het betreft Alphen aan den Rijn, Boekel, Borne, Midden-Delfland en Tynaarlo. Mocht het experiment als succesvol worden beoordeeld, dan worden deze biljetten landelijk ingevoerd voor volgende verkiezingen.[35][36]
Verkiezingsuitslag[bewerken | brontekst bewerken]
De definitieve uitslag van de verkiezingen wordt door de Kiesraad bekendgemaakt op 19 juni 2024.[37]
Bronnen
Noten
Referenties
|
· 
· 
· ·