Finland

Koppelingen bewerken
Beluister (info)
Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Xqbot (overleg | bijdragen) op 20 jun 2010 om 03:55. (robot Anders: kl:Finlandi)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
Suomen Tasavalta
Republiken Finland
[[Bestand:|266px|Kaart]]
Basisgegevens
Officiële landstaal Fins, Zweeds
Hoofdstad Helsinki (Helsingfors)
Regeringsvorm Republiek
Religie Protestant 81%, Niet religieus 17 % (2008)
Oppervlakte 336.855 km²[1] (9.4% water)
Inwoners 5.375.276 (2010)[2]
5.571.665 (2020)[3] (16,5/km² (2020))
Overige
Volkslied Maamme (Vårt land)
Munteenheid euro (EUR)
UTC +2 (zomer: +3)
Web | Code | Tel. .fi | FIN | 358
Voorgaande staten
Koninkrijk Finland (1918) Koninkrijk Finland (1918) 1918 (Finse Burgeroorlog)
Detailkaart
[[Bestand:Kaart Finland, bron: CIA|266px|Kaart van Finland]]
Portaal  Portaalpictogram  Landen & Volken
Groothertogdom Finland in 1662
Finland 1920-1940
Zonsondergang in Härmälä
Helsinki, de hoofdstad van Finland

Finland, officieel de Republiek Finland, is een land in Noord-Europa met 5.571.665 (2020) inwoners dat tussen Rusland in het oosten, Noorwegen in het noorden en Zweden in het noordwesten ligt. Ten zuiden wordt het van Estland gescheiden door de Finse Golf. Ten westen ligt de Botnische Golf en ten zuidwesten de Oostzee aan de overkant waarvan – wederom – buurland Zweden ligt.

De hoofdstad is Helsinki. Finland wordt wel 'het land van de duizend meren' genoemd, in werkelijkheid zijn er ongeveer 188.000 meren.[4] Het grootste meer is het Saimaameer. In het zuidoosten is het land bespikkeld met ontelbare meren en meertjes.

De naam Finland heeft de betekenis van veenland, en is zo genoemd vanwege de talrijke hoogvenen. Ook de Finse benaming voor hun land, Suomi, heeft deze betekenis.

Het land is een democratische republiek met een gekozen president. Het Presidentschap van Finland duurt 6 jaar, plus een eventuele herkiezing van nog eens 6 jaar, wat resulteert in een maximaal Presidentschap van 12 jaar.

Geschiedenis

Zie Geschiedenis van Finland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Het gebied dat nu bekend staat als Finland werd kort na de Weichselien, rond 8500 v.Chr., voor het eerst bewoond. Finland was een deel van het Zweedse Rijk van 1200 tot 1809. In 1809 werd Finland veroverd door Rusland, met een personele unie tot gevolg tussen de twee landen. In 1917 verklaarde Finland de onafhankelijkheid, in 1918 werd dit erkend. De Finse Burgeroorlog werd ontketend tussen de "rode" socialisten (gesteund door de Russische communisten) en de "witte" conservatieven (gesteund door het Duitse rijk). De conservatieven wonnen de oorlog, en vestigden een constitutionele democratie. Finland werd tijdens de Tweede Wereldoorlog twee maal aangevallen door een grote troepenmacht van de Sovjet-Unie, maar behield zijn onafhankelijkheid. Dit met uitzondering van Karelië, een grote streek die de Finnen moesten afstaan aan de Russen.

Tijdens de Koude Oorlog werd de Finse politiek sterk beïnvloed door de Sovjet-Unie, maar Finland is nooit een zogeheten satellietstaat daarvan geweest. Mede als gevolg van de instorting van de Sovjet-Unie in 1991, ging Finland meer werken aan de integratie in West-Europa. Uit vrees voor buurland Rusland, is het land echter tot op heden geen lid van de NAVO. Recente uitspraken van de Russische president Poetin, waarin hij zei dat een eventuele toetreding van Finland tot de NAVO 'de betrekkingen tussen beide landen niet zou verbeteren', maken een toetreding van het land op korte termijn dan ook onwaarschijnlijk. Finland trad in 1995 toe tot de Europese Unie en verving in 2002 de eigen munt, de markka, door de euro.

Demografie

Bevolking

Finland heeft 5.571.665 (2020) inwoners en is met een bevolkingsdichtheid van 16,5/km² (2020), na IJsland en Noorwegen, het dunstbevolkte land van Europa. Bovendien is de bevolking ook nog eens zeer ongelijk verdeeld: het merendeel van de inwoners woont in het zuiden van het land, terwijl in Lapland met een bevolkingsdichtheid van minder dan 2 inwoners per km² grote delen feitelijk onbewoond zijn. Ongeveer één vijfde van de Finse bevolking is geconcentreerd in de hoofdstedelijke regio rond Helsinki, dat daarmee als de enige echt grote stad van het land wordt beschouwd. Naast de hoofdstad hebben met name Tampere en Turku een stedelijk gebied van enige omvang. De meeste overige Finse steden halen de 100.000 inwoners niet en liggen relatief verspreid over het zuidelijk deel van het land.

Het aandeel aan immigranten en vluchtelingen in Finland is vergeleken met de meeste Europese landen klein, maar neemt gestaag toe. De grootste buitenlandse bevolkingsgroepen zijn Russen, Esten en Zweden. Daarnaast bevinden zich, relatief gezien, opvallend veel Somali en Koerden in Finland, met name in Groot-Helsinki. 93,4% van de bevolking is van Finse afkomst.

Religie

Religies in Finland [5]
jaar Evangelisch Lutherse staatskerk Orthodoxe Kerk Overig (Islam etc) Niet religieus
1950 95,7% 1,7% 0,4 % 2,7 %
1980 90,3% 1,1% 0,7 % 7,8%
1990 87,9% 1,1% 0,9 % 10,2 %
2000 85,1% 1,1% 1,1 % 12,7 %
2005 83,1% 1,1% 1,1 % 14,7 %
2006 82,5% 1,1% 1,2 % 15,1 %
2007 81,8% 1,1% 1,2 % 15,9 %
2008 80,7% 1,1% 1,3 % 16,9 %

Ongeveer 81% van de inwoners van Finland behoort tot de gevestigde Evangelische Lutherse Kerk, dit aantal neemt sinds een aantal jaren jaarlijks met circa 1 % af [6] . Het aantal atheïsten/ Finnen zonder geloof neemt recentelijk met bijna 1 % per jaar toe en was 16,9 % in 2008 [7].

Bevolkingsgroepen

Het Fins en het Zweeds zijn beide officiële talen in Finland. Ongeveer 6% van de bevolking spreekt Zweeds als eerste taal, hoofdzakelijk in het zuidwesten en het westen van Finland. Op Åland, een autonome eilandengroep tussen Finland en Zweden in, die bij Finland hoort, is de officiële taal alleen Zweeds. Minderheidstaal in Finland is het Samisch, met ongeveer 25.000 sprekers. De Saami leven in het noorden van Finland in Lapland en in het noorden van Zweden, Noorwegen en Rusland.

Bestuurlijke indeling

Zie de Provincies van Finland en de Regio's van Finland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp

Finland is onderverdeeld in zes provincies en twintig regio's (Fins: maakunta, Zweeds: landskap).

Geografie

Finland kan worden onderverdeeld in drie belangrijke geografische streken:

  • In het zuiden en het westen ligt een laagliggende kuststrook (30 - 130 kilometer breed), waar de meeste van de belangrijkste steden van het land en veel van zijn akkerland ligt.
  • De kuststrook gaat langzaam over in een enorm bebost binnenlands plateau, de Finse Merenvlakte (gemiddelde hoogte: 90 - 180 meter). In dit gebied liggen ongeveer 60.000 meren, waarvan vele door korte rivieren, beken en kanalen worden verbonden en zo waterwegen vormen die door de beroepsvaart worden gebruikt.
  • De derde streek van het land ligt ten noorden van de noordpoolcirkel en maakt deel uit van Lapland (Fins, Lappi). Het gebied is dun bebost of onvruchtbaar en heeft een gemiddelde hoogte van ongeveer 340 meter. Het noordwesten van het gebied ligt gemiddeld wat hoger en is onderdeel van het Scandinavisch Hoogland. Hier ligt onder andere de berg Halti, die met een hoogte van 1328 meter het hoogste punt van Finland is.

Finland bestaat voor ongeveer 70% uit bos en 30% uit water en akkerland.

De grootste meren zijn het Saimaameer, het Inarimeer, en het Päijännemeer. Kemijoki en Oulujoki zijn de langste rivieren van het gebied en, samen met Tornionjoki, Finlands belangrijkste waterwegen.

Steden

De relatief kleine bevolkingsomvang en de lage bevolkingsdichtheid van Finland komt ook tot uiting in de steden van het land. Deze zijn gering in aantal en relatief klein van omvang. De hoofdstad Helsinki is met circa 560.000 inwoners met afstand de grootste stad van het land. In het stedelijk gebied van Helsinki wonen ruim 1 miljoen mensen, bijna eenvijfde van de totale bevolking. De steden Tampere en Turku hebben elk een agglomeratie van ongeveer 300.000 inwoners. Stedelijke gebieden met rond de 100.000 inwoners zijn Oulu, Lahti, Kuopio en Jyväskylä. Opvallend is de vrij grote ruimtelijke spreiding van de Finse steden, hoewel ze bijna alle in het zuidelijk deel van het land liggen.

Kleinere Steden en dorpen in het noorden van Finland zijn nog steeds in de oude staat gebleven van 1800 en daarvoor. In Finse dorpjes lijkt het vaak alsof de tijd heeft stilgestaan.

Naast Helsinki zijn de volgende steden belangrijk:

Zie ook de lijst van grote Finse steden en de lijst van Finse gemeenten

Natuur

Zie de lijst van parken en reservaten in Finland

Bezienswaardigheden

Zie de monumenten op de Werelderfgoedlijst

Economie

Traditioneel was Finland een landbouwland, maar het land besteedde na de Tweede Wereldoorlog veel aandacht aan zijn industrialisatie. Tegen het eind van de 20e eeuw waren industriële productie, de dienstensector, de handel en de vervoerssector de grootste segmenten van de economie, terwijl de landbouw (plus bosbouw en visserij) minder dan 10% van werkgelegenheid en het BBP vertegenwoordigde.

Landbouw

In de landbouw is de veehouderij overheersend. Tevens zijn zuivelproducten belangrijk. Er worden grote aantallen gevogelte, rundvee, varkens, rendieren en schapen gefokt. De belangrijke landbouwgoederen omvatten hooi, haver, gerst, tarwe, rogge, suikerbieten en aardappels. Hoewel de mijnbouwproductie van Finland klein is, omvat deze een aantal belangrijke mineralen zoals ijzererts, koper, zink, nikkel, kobalt, titanium, vanadium, kwik, zilver en goud. De Finse houtkapindustrie is één van de grootste in Europa.

Industrie

Zoals in de meeste Europese landen is ook in Finland het grootste deel van de beroepsbevolking werkzaam in de dienstensector. Desondanks kan Finland binnen Europa toch als een typisch industrieland worden beschouwd. Tot de belangrijkste producten die Finland vervaardigt behoren metaalproducten (machines, schepen); bewerkt hout en papier; chemicaliën; voedsel; elektro en elektronische apparatuur; en textiel. Bekende Finse producten, dan wel in Finland ontwikkelde producten, zijn mobiele telefoons en grote machines voor industrie en bosbouw. Finland is ook een bekend producent van designartikelen uit glas en keramiek en van bestek van roestvast staal.

Diensten

De dienstensector heeft zich in Finland laat ontwikkeld maar biedt vandaag de dag de meeste werkgelegenheid in het land (65% van de werkzame beroepsbevolking is in deze sector actief). Te noemen vallen met name de detailhandel, die in Finland grootschalig en efficiënt opereert en het bank- en verzekeringswezen. De bankensector is in Finland zeer geconcentreerd, met Nordea, een fusieproduct ontstaan uit diverse Finse en Scandinavische banken, als dominante partij. De gestaag in belang toenemende toerisme-industrie is vooral gebaseerd op de wintersport (Lapland) en het natuurschoon. Finland heeft bovendien een grote publieke sector

Onderwijs

Finse kinderen gaan op een leeftijd van 6 of 7 jaar naar een soort basisschool, de peruskoulu. Dit duurt negen jaar. De basisschool is geheel gratis, ook de maaltijden en de gezondheidszorg. De school neemt (vooral op het platteland) een belangrijk deel in van het sociale leven van de leerlingen, mede dankzij allerlei schoolclubjes. In het zevende jaar starten de meesten leerlingen met het leren van Zweeds.
Na de basisschool kunnen de leerlingen (ze zijn dan ongeveer 16 jaar) in principe gaan werken, maar de meesten kiezen voor een vervolgopleiding. Dit kan een vakopleiding zijn of een zogenaamde lukio. Deze lukio duurt drie jaar en is net als de laatste drie van het Nederlandse VWO een voorbereiding op de universiteit of het hoger beroepsonderwijs.
Finland heeft ongeveer 17 universiteiten en hogescholen, waaronder de universiteiten van Helsinki en Tampere.

Energie

Finland besteedt veel aan groene-energie door opwekking van zonne-energie. Ongeveer een vijfde van de elektriciteit van het land wordt geproduceerd als bijproduct van de energieverslindende papierindustrie. Daarnaast zijn de vier kerncentrales in het Westen en Zuid-Oosten (met een vijfde in aanbouw) belangrijk en krijgt de verbranding van afval voor warmte- en elektriciteitsopwekking grote aandacht.

Handel

De belangrijkste importproducten zijn voedsel, minerale brandstoffen, chemische producten, vervoermiddelen, ruwe materialen, textiel en ijzer en staal. De belangrijke exportproducten zijn houtproducten (die ongeveer 60% van de uitvoer vertegenwoordigen), machines, vervoermiddelen, schepen (20%), kleding en levensmiddelen. De belangrijkste handelspartners zijn Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, de Verenigde Staten, Rusland, Nederland en Japan.

Bekende Finse bedrijven zijn mobiele telefoon- en netwerkproducent Nokia, de hout- en papierconglomeraten Stora Enso en UPM Kymmene, lift- en roltrappenproducent Kone, luchtvaartmaatschappij Finnair en motorfabrikant Wärtsilä. Bekende Finse merknamen en designartikelen zijn verder onder meer Iittala, Marimekko, Fiskars en Arabia.

Staatsinrichting

Finland wordt geregeerd volgens de oorspronkelijk uit 1919 stammende maar in 2000 herziene grondwet. Het staatshoofd van Finland is de president, die via volksstemming voor een termijn van zes jaar wordt gekozen. De president is bevelhebber en leider van de strijdkrachten, speelt een belangrijke rol in buitenlandse zaken, en kan aanzienlijke invloed over wetgevende kwesties hebben. De wetgeving wordt behandeld door het éénkamerparlement (Eduskunta), waarvan de 200 leden gekozen worden voor een termijn van vier jaar door een systeem van evenredige vertegenwoordiging. Alle Finnen die minstens 18 jaar oud zijn kunnen stemmen. Het belangrijkste bestuurlijke orgaan van het land is het kabinet (geleid door de eerste minister), dat aan het parlement verantwoording schuldig is. Het land is verdeeld in 6 provincies.

Finland staat al jaren bovenaan de lijst van vrije landen.[8]

Politieke partijen

  • KESK (Centrumpartij; centrum-rechts)
  • SDP (Sociaaldemocraten)
  • Liberaalit (Liberalen; liberaal)
  • KD (Christendemocraten)
  • SFP (Zweedse Volkspartij; centrum-rechts, partij voor de Zweedse minderheid)
  • KOK (Nationale Coalitiepartij; centrum-rechts)
  • VAS (Linkse Volkspartij; links-socialistisch)
  • Vihreä Liitto (Groene Liga; groenen)
  • Perussuomalaiset (True finns, centrum-rechts)
  • IKL ([1932-1944] Patriottische Beweging; fascistisch)
  • ML ([1906-1965] Agrarische Liga; centrum)
  • SKDL ([1944-1991] Volksdemocratische Partij; links-socialistisch/communistisch)

Regering

Momenteel wordt Finland bestuurd door een centrum-rechts/groene coalitie van de Centrumpartij (KESK), de Nationale Coalitie (KOK), de Groenen (VIHR) en de Zweedse Volkspartij (SFP). Het kabinet staat onder leiding van premier Matti Vanhanen en bestaat voor het eerst in de geschiedenis in meerderheid uit vrouwen (12 vrouwelijke ministers tegen 8 mannelijke). De zittende vrouwelijke President op dit moment is Tarja Halonen.

Zie ook de lijst van staatshoofden van Finland

Cultuur

De Kerstman, Joulupukki

In het koude hoge noorden van Finland woont de beroemde Kerstman, in het Fins Joulupukki. Joulupukki woont in Lapland vlakbij Rovaniemi op de Noordpoolcirkel. Hij heeft een houten huis en vele rendieren. De woonplaats van Joulupukki is het hele jaar toegankelijk voor publiek. Zijn woonplaats heeft de naam Santa Claus Village, in het Fins: Joulupukin Paja. Vlakbij Santa Village ligt het vliegveld Rovaniemi waarvandaan vele toeristen uit Japan en China aankomen om de Kerstman te ontmoeten. De Kerstman heeft bij Santa Village een tunnel die 100 meter omlaag gaat naar de grot van Santa, waar al het speelgoed wordt gemaakt en er leuke dingen te doen zijn voor kinderen en volwassenen.

Zie ook

Externe links

Zie de categorie Finland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
noicon
 Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie verder info over deze opname of download de opname direct. (Meer info over gesproken Wikipedia)
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Finland&oldid=21623689"