Mahatma Gandhi
Mohandas Karamchand Gandhi (Devanagari: करमचन्द गांधी, Gujarati: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી) (Porbandar, 2 oktober 1869 – New Delhi, 30 januari 1948) was een Indiaas politicus, jurist en vegetariër. Zijn bijnaam 'mahātmā' is Sanskriet voor "grote ziel". Ook wordt hij in India vaak Bapu genoemd, dat "vader" betekent in de zin van vader van het huidige India en het Indiase volk.
Na een rechtenstudie in Engeland vertrok Gandhi naar Zuid-Afrika, waar hij zich voor de Indiase bevolkingsgroep inzette. Na terugkeer in India werd hij leider in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd. Mahatma Gandhi was een van de grondleggers van de moderne staat India en voorstander van actieve geweldloosheid als middel voor revolutie.
Gandhi spande zich ook in voor verzoening tussen hindoes en moslims in India. Hij werd in 1948 te New Delhi vermoord door een extremistische hindoe. Zijn geboortedag wordt gevierd als Gandhi Jayanti, een dag waarop mensen van vele gezindten hun held herdenken. Bij een bescheiden monument Raj Ghat, pal aan de rivier de Yamuna in New Delhi, wordt dan zijn favoriete lied Raghupati Raghava gezongen en wordt op de ouderwetse wijze katoen gesponnen.
Een bekende uitspraak van Gandhi is "De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht."
Biografie
Mohandas Karamchand Gandhi werd op 2 oktober 1869 geboren in Porbandar, een dorpje in de staat Gujarat, India als de zoon van de diwan (minister-president) van de provincie Porbandar. Zijn moeder was een vroom aanhanger van het Vaishnava-hindoeïsme en het dorp was sterk beïnvloed door het Jaïnisme. Gandhi was opgegroeid met het principe ahimsa (niet pijn doen aan alle wezens) en was vegetariër. Op zijn dertiende werd Kasturba Makharji aan hem uitgehuwelijkt. Gandhi zou dit kinderhuwelijk, een toen veel voorkomend Indiaas verschijnsel en dat ook nu nog wordt verricht, later officieel bekritiseren in zijn werken. Gandhi was een middelmatige student aan de Universiteit van Bombay, maar hij was zeer rechtschapen en had veel spijt van enkele leugens en de paar keer dat hij vlees had gegeten. Gandhi kreeg de mogelijkheid naar Groot-Brittannië te gaan.
Op negentienjarige leeftijd ging hij rechten studeren aan het University College London. Engeland viel hem erg tegen want het was bijna niet mogelijk om vegetariër te zijn en er werd ook veel alcohol gebruikt in zijn omgeving. Gandhi sloot zich aan bij de Vegetarian Society en begon een regionale afdeling.
Bij terugkeer naar India probeerde hij daar bij een advocatenkantoor te werken, maar hij had weinig succes en kreeg een mogelijkheid om in Natal, Zuid-Afrika te gaan werken.
Gandhi in Zuid-Afrika
De periode in Zuid-Afrika was zeer belangrijk voor zijn latere vorming. Hij werd in Pietermaritzburg vanwege zijn huidskleur uit de trein gezet omdat hij niet wenste te gaan zitten in de derde klas met zijn eersteklaskaartje. Hij werd vaak als uitschot behandeld. Er was ook racisme in Engeland geweest, maar daar werd hij toch vaak als elite gezien. Hier kreeg Gandhi een harde confrontatie en het zorgde ervoor dat hij anders naar de wereld ging kijken.
Gandhi stond op het punt om weer terug te keren naar India, maar las in de krant dat Indiërs het recht om te stemmen zouden verliezen. In 1894 was Gandhi medeoprichter van de Natal Indian Congress. In 1896 was hij kort teruggekeerd naar India om zijn vrouw en kinderen te bezoeken, maar bij terugkeer in januari 1897 in Zuid-Afrika probeerde men hem te lynchen.
In september 1906, tijdens een bijeenkomst in Johannesburg, introduceerde Gandhi de satyagraha (trouw aan de waarheid) en zette hij zijn plannen om over te gaan tot vreedzaam protest uiteen. Gandhi riep het volk op zich te verzetten tegen de pasjeswetgeving, maar er mocht geen geweld worden gebruikt en niet eens worden gescholden. In de zeven jaar die hier op volgden werden duizenden in elkaar geslagen, gevangengezet en vernederd, maar er werd van de kant van de Indiërs geen geweld gebruikt. Het publiek in Zuid-Afrika begon meer en meer sympathie te krijgen voor Gandhi en uiteindelijk was generaal Jan Christian Smuts gedwongen om met Gandhi te onderhandelen. In 1914 besloot Gandhi terug te keren naar India.
Gandhi in India
Gandhi werd bij terugkeer in India ingewerkt in de politiek door Gopal Krishna Gokhale, de leider van de Congrespartij. In 1918 leidde hij een grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheidsbeweging in Champaran waar de boeren gedwongen werden om indigo te verbouwen en stichtte daar een ashrama (hindoeïstische gemeenschap). Hij begon de dorpen te reorganiseren en scholen en ziekenhuizen te bouwen. De autoriteiten arresteerden Gandhi en het gevolg daarvan was massale protesten van honderdduizenden. Gandhi werd vrijgelaten en leidde een proteststaking tegen de landeigenaren. Gandhi kwam als overwinnaar uit de strijd. Het was rond deze tijd dat hij de bijnamen Bapu (vader) en Mahatma (grote ziel) kreeg.
In 1919 werd de Rowlatt-wet van kracht die de overheid in staat stelde om mensen zonder rechtszaak in de gevangenis te zetten. Gandhi en de Congrespartij organiseerden massale protesten. Alle steden en dorpen staakten en de overheid besloot de noodtoestand uit te roepen. In Punjab vond tijdens een vreedzaam protest de Slachting van Amritsar plaats waar volgens officiële bronnen 379 burgers door het leger werden gedood. Andere bronnen houden het op meer dan 1000 slachtoffers. Deze slachting veroorzaakte een enorm trauma in het land en woede en geweld konden niet worden onderdrukt.
Gandhi bekritiseerde beide partijen, zowel de Britten als ook het geweld van de Indiërs, en hield een zeer emotionele toespraak dat alle geweld kwaad is. De Indiërs moesten niet schuldig worden aan haat jegens Britten. Hij besefte dat onafhankelijkheid de enige oplossing was en ging streven naar zelfbestuur.
In april 1920 werd Gandhi voorzitter van de in 1916 door Dr. Annie Besant opgerichte All-India Home Rule League en eind 1921 werd hij voorzitter van de Congrespartij. Gandhi vond dat onafhankelijkheid één van de doelen in het partijprogramma moest worden en begon zijn geweldloze platform uit te breiden met de swadeshi – boycot van buitenlandse goederen, Britse in het bijzonder.
Als voorbeeld nam hij kleding en hij riep iedereen op zelf kleding te spinnen. Bovendien vond Gandhi dat vrouwen ook een rol moesten hebben in de onafhankelijkheidsbeweging. Het protest richtte zich niet alleen op de kleding maar op een grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheid tegen de Britse bezetting. De campagne was enorm succesvol, maar in februari 1922 ging het mis in Chauri Chaura toen daar geweld werd gebruikt. Gandhi die zeer strikt in zijn geweldloze overtuiging was, riep op tot beëindiging van de campagne. Ironisch genoeg werd Gandhi zelf gearresteerd, vanwege aanzetting tot rebellie. Gandhi werd veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf. In februari 1924 werd Gandhi vervroegd vrijgelaten.
Tijdens de afwezigheid van Gandhi was de Congrespartij in tweeën gesplitst. Ook de samenwerking tussen moslims en hindoes, die in het begin heel sterk was, begon scheuren te vertonen. Gedurende de jaren '20 bleef Gandhi meestal op de achtergrond en hield zich vooral bezig met het op één lijn krijgen van de Swaraj Partij en het Indisch Nationaal Congres. In december 1928 keerde hij terug op de voorgrond.
De Britse autoriteiten probeerden een commissie voor een grondwetswijziging in te stellen, maar die bestond uitsluitend uit Britten. Gandhi riep op tot een boycot van de Indische politiek. Tevens stelde Gandhi dat als de Britten India niet een "dominion"-status (gedeeltelijke autonomie) zouden geven, de massale protesten terug zouden keren en er dan volledige onafhankelijkheid zou worden geëist. 26 januari 1930 werd door de Indisch Nationaal Congres uitgeroepen als de dag van onafhankelijkheid voor India. Deze datum wordt nog elk jaar gevierd.
In maart 1930 begon Gandhi een nieuwe satyagraha tegen de belasting op zout met de beroemde Zoutmars naar Dandi. Op 12 maart begon Gandhi met zijn volgelingen in Ahmedabad aan een 400 kilometer lange tocht naar de oceaan om zelf zout te maken. De tocht werd een grote zegetocht waar duizenden Gandhi toejuichten en velen zich aansloten bij de tocht. Op 6 april kwamen ze aan in Dandi. De campagne was bijzonder geslaagd en hoewel er meer dan 60.000 mensen gevangen werden gezet, bleef de opstand groeien. De regering, aangevoerd door Lord Irwin, besloot voor het eerst direct met Gandhi te onderhandelen en er vond de volgende discussie plaats:
- Kinnoch: "Met alle respect, meneer Gandhi, zonder Brits bestuur vervalt dit land tot chaos."
- Gandhi: "Meneer Kinnoch, ik vraag u te aanvaarden dat er geen volk op aarde is dat niet de voorkeur geeft aan zijn eigen slechte regering boven een goede regering van een buitenlandse macht"
In maart 1931 werd het Gandhi-Irwin-pact getekend. De Britten beloofden alle politieke gevangenen vrij te laten in ruil voor het opschorten van de burgerlijke ongehoorzaamheidsbeweging. Gandhi werd tevens uitgenodigd voor een rondetafelconferentie in Londen als de enige vertegenwoordiger van het Indisch Nationaal Congres. De conferentie was een teleurstelling want het ging voornamelijk om de Indische prinsen en minderheden en niet om de overdracht van macht. Bovendien werd Lord Irwin opgevolgd door Lord Willingdon en deze begon de nationalisten opnieuw te onderdrukken.
Gandhi werd opnieuw gearresteerd. In 1932 werd door de regering een voorstel gedaan om in de nieuwe grondwet de Onaanraakbaren (laagste kaste) aparte verkiezingen te geven. Gandhi besloot in protest zes dagen te vasten en dwong de regering het plan te veranderen. Tevens begon Gandhi een campagne om het leven van de onaanraakbaren, die hij kinderen van God noemt, te verbeteren. Op 8 mei 1933 vastte hij 21 dagen uit protest tegen de Britse onderdrukking. In de zomer van 1934 werden er drie mislukte aanslagen op zijn leven gepleegd.
Toen de Congrespartij besloot tegen de verkiezingen te strijden en macht te accepteren onder het federatieplan, besloot Gandhi zijn lidmaatschap op te zeggen. In 1936 nam Nehru het voorzitterschap op zich en keerde Gandhi terug, maar hij wilde zich voornamelijk richten op de onafhankelijkheidsstrijd en niet speculeren over de vorm van de toekomstige Indische regering.
In 1938 werd Subhas Candra Bose voorzitter, maar Bose onderschreef het principe van geweldloosheid niet. Dit leidde tot het vertrek van de All-India-leiders en tussen 1938 en 1939 traden alle gekozen Congresleden af in protest tegen het besluit om eenzijdig en zonder overleg India te betrekken bij de Tweede Wereldoorlog.
Tweede Wereldoorlog en "Quit India"
In 1939 begon de Tweede Wereldoorlog. Gandhi had veel medeleven met de slachtoffers van het nationaal-socialistisch regime, maar na lang overleg met zijn collega's besloot hij dat India niet deel kon nemen aan de strijd zolang het democratisch principe in het land zelf genegeerd werd. Gandhi zei dat hij de Britten alleen zou steunen, als zij het doel van de oorlog, bevrijding, ook zouden waarmaken in India na de oorlog. De Britse regering reageerde hierop met afschuw. Gandhi begon zijn eisen voor onafhankelijkheid meer kracht bij te zetten en schreef het "Quit India"-voorstel waarin de Britse regering werd verzocht India te verlaten. Ook binnen de eigen Congrespartij was dit standpunt omstreden.
De "Quit India"-campagne was de grootste en meest massale beweging voor onafhankelijkheid ooit. Tijdens de campagne vonden massa-arrestaties en geweld op grote schaal plaats. Duizenden werden gedood of raakten gewond door politiekogels en honderdduizenden werden gearresteerd. Gandhi zei dat in deze campagne, anders dan de vorige keren, een individueel geval van geweld van de kant van de Indiërs geen reden meer was om de campagne af te gelasten. Toch riep hij iedereen op om op een vreedzame wijze protest te leveren: "do or die" (doen of doodgaan) in de strijd voor de vrijheid.
Op 9 augustus 1942 werden in Bombay Gandhi en de hele "Congress Working Committee" door Britse troepen gearresteerd. Gandhi werd twee jaar vastgehouden in het Aga Khan Paleis in Poona. Dit was een slechte periode voor Gandhi, want zowel zijn vrouw als zijn secretaris overleden in deze periode. Hij werd voor het eind van de oorlog in vrijheid gesteld vanwege een zwakke gezondheid, omdat de Raj niet wilde dat Gandhi in de gevangenis zou sterven.
Eind 1943 werd de orde in India min of meer hersteld door het hardhandige optreden van de Britse troepen, maar "Quit India" was een succes. Tegen het einde van de oorlog maakte de Britse regering duidelijk dat de macht in Indiase handen zou komen. Dit was voor Gandhi reden om de campagne af te sluiten en de leiders van de Congrespartij en rond de 100.000 politieke gevangenen werden vrijgelaten. Na 90 jaar bezetting was de onafhankelijkheid in zicht voor India.
Tegen het einde van de oorlog prees Gandhi, ondanks zijn anti-geweldsprincipe, Adolf Hitler na diens zelfmoord. Zijn voormalige, thans gewelddadige kameraad uit de Congrespartij, Subhas Chandra Bose, was ook een bondgenootschap met keizerlijk Japan en nazi-Duitsland aangegaan voor de vorming van de Legion Freies Indien, dat onder de Wehrmacht ressorteerde, alsook van een Indian National Army in Azië. Hoewel Gandhi geweldloosheid predikte, schreef hij op 10 mei 1940 dat hij „Herr Hitler niet als een kwaadaardige zag, zoals hij afgeschilderd wordt”. In 1941 schreef hij aan Hitler persoonlijk, dat hij niet geloofde, dat Hitler een monster was „zoals uw vijanden u beschrijven”.[1][2]
Vrijheid
In 1946 wees Gandhi de voorstellen van de Britse regering af, omdat hij de Moslimliga wantrouwde en de verdeling van India in moslim- en hindoestaten afwees. Dit was een van de weinige keren dat het Congres zijn advies niet opvolgde en het voorstel accepteerde. Het Congres wilde niet alleen zo snel mogelijk de macht overnemen van de Britten, maar voelde er ook weinig voor om een coalitie met de Moslimliga te gaan vormen. Na veel overleg gaf Gandhi uiteindelijk toestemming het land te verdelen.
De verdeling van India in een moslim- en hindoestaat resulteerde in een grote volksverhuizing, omdat vele dorpen en steden een gemengde bevolking hadden en was de oorzaak van veel geweld. Tussen 1946 en 1947 kwamen een geschat aantal van een miljoen mensen om het leven als gevolg van geweld tussen religieuze groepen. Het nieuwe moslimland werd gecreëerd uit gebieden in het oosten en westen van India. Het werd oorspronkelijk West- en Oost-Pakistan genoemd, maar staat tegenwoordig bekend als Pakistan en Bangladesh.
Gandhi vierde de onafhankelijkheid niet, maar bracht de dag door in Calcutta waar hij rouwde om de verdeling en een oplossing probeerde te vinden voor het geweld tussen beide groeperingen.
Moord op Gandhi
Op 30 januari 1948 moest Gandhi na de middag naar een vergadering gaan in het Birma House over de splitsing van het Congres. Gandhi wilde dit verhinderen en wilde ook de onenigheden tussen Nehru en Patel, minister van New Delhi, oplossen. Patel ging akkoord met zijn besluit om het Congres te splitsen voor korte duur te laten rusten.
16.00 uur: Gandhi was nog steeds aan het onderhandelen met Patel.
17.10 uur: Gandhi was te laat voor zijn dagelijkse gebed. Abha en Manu, de achternichten van Gandhi, vergezelden Gandhi naar zijn gebedsruimte.
Nathuram Godse, de moordenaar van Gandhi, was zenuwachtig. Godse kwam dichterbij en nam zijn pistool uit zijn jas. Manu had alles gezien en plaatste zich voor Gandhi. Dit hielp niet want Godse trok Manu van Gandhi weg en schoot driemaal in de Gandhi's borstkas. Het enige wat hij kon roepen was “Hai Ram”, wat betekende “O God.”
17.17 uur: Gandhi lag op de grond
Op 31 januari 1948, een dag na de dood van de Mahatma, kwamen er 1 miljoen mensen naar New Delhi om afscheid te nemen van hun Mahatma. Een zee van mensen volgde de rouwstoet van Gandhi. Ze legden hierbij een afstand af van Birla Bhavan tot Raj Ghat. ( ± 9 km )
De as van Gandhi is op 30 januari 2010, 62 jaar na zijn dood, na een korte plechtigheid verstrooid voor de oostkust van Zuid-Afrika.
Verfilming
Over het leven van Gandhi werd in 1982 de meeslepende Amerikaanse film Gandhi gemaakt door regisseur Richard Attenborough. De film won acht Oscars, waaronder die voor Beste Film, Beste Regie, Beste Scenario en Beste Acteur.
Trivia
- Gandhi sprak zich uit voor het gebruik van Esperanto: "Ik ben voor één gemeenschappelijke kalender voor de hele wereld, net zoals ik ben voor één soort betaalmiddel voor iedereen en een hulptaal zoals Esperanto voor iedereen."
- De uitspraak "De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht" is het motto van de weggeefwinkels in Nederland.
Boeken
Nederlands:
- Claessens, Ben: Mahatma Gandhi, Facetten van zijn filosofie, 1997, ISBN 90-6271-875-2
Engels:
- The Collected Works of Mahatma Gandhi
- An Autobiography or The Story of my Experiments with Truth
- Iyer, Rachavan N.: The moral and political thought of Mahatma Gandhi, 1973, 6e druk 2007, ISBN 978-0-19-565195-9
- Roy, Ramashray: Self and Society, a Study in Gandhian thought, 1985, ISBN 0-8039-9484-2
- Roy, Ramashray: The essential writings of Mahatma Gandhi, 1993, 17e druk 2007, ISBN 978-0-19-563208-8)
| Bronnen, noten en/of referenties |
