Kool (geslacht)
Kool | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||||||||||||||
Raapzaad (Brassica rapa) | |||||||||||||||||
Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Geslacht | |||||||||||||||||
Brassica L. (1753) | |||||||||||||||||
![]() | |||||||||||||||||
Bloemdiagram van kool | |||||||||||||||||
Afbeeldingen op ![]() | |||||||||||||||||
Kool op ![]() | |||||||||||||||||
|
Kool (Brassica) is een geslacht uit de kruisbloemenfamilie (Cruciferae of Brassicaceae). Het geslacht bevat een aantal landbouw- en tuinbouwgewassen.
De bloemen bestaan uit vier kelkbladen, vier kroonbladen, zes meeldraden en twee vruchtbladen. De vrucht is een hauw.
Afstamming cultuursoorten[bewerken | brontekst bewerken]
Veel koolsoorten zijn ontstaan uit drie verschillende vooroudersoorten, waarbij de verschillende genomen worden aangeduid met de hoofdletters AA, BB, en CC. Brassica rapa heeft het genoom A met n = 10 chromosomen.[1] De diploïde plant heeft in elke cel 2n = 20 chromosomen. Deze voorouders zijn:
- AA: 2n = 20 - Brassica rapa (Raapzaad)
- BB: 2n = 16 - Brassica nigra (Zwarte mosterd)
- CC: 2n = 18 - Brassica oleracea (Kool)
Door natuurlijke soortskruisingen zijn de volgende drie allotetraploïde koolsoorten ontstaan.
- AABB: 2n = 36 - Brassica juncea (Sarepta mosterd) uit Brassica nigra met 16 chromosomen en Brassica rapa met 20 chromosomen.
- AACC: 2n = 38 - Brassica napus (Koolzaad) uit Brassica rapa met 20 chromosomen en Brassica oleracea met 18 chromosomen
- BBCC: 2n = 34 - Brassica carinata (Abessijnse mosterd) uit Brassica nigra met 16 chromosomen en Brassica oleracea met 18 chromosomen.
![Afstamming](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Afstamming_Brassica.png/300px-Afstamming_Brassica.png)
Vele rassen zijn veredeld door kruising van soorten uit verwante geslachten en door onderlinge kruising van verschillende soorten, ondersoorten] of variëteiten.
Soorten en variëteiten[bewerken | brontekst bewerken]
Er bestaan talloze variaties, waarvan hier enkele soorten worden genoemd en variëteiten met Nederlandse en botanische naam.
- Ethiopische mosterd, Abessijnse kool of Abessijnse mosterd (Brassica carinata)
- Wilde kool Brassica oleracea var. oleracea
- Bloemkool (Brassica oleracea var. botrytis)
- Boerenkool (Brassica oleracea convar. acephala var. laciniata)
- Broccoli (Brassica oleracea convar. botrytis var. cymosa)
- Koolrabi (Brassica oleracea var. caulorapa, synoniem: Brassica oleracea var. gongylodes)
- Rodekool (Brassica oleracea var. rubra)
- Romanesco of groene torentjesbloemkool (Brassica oleracea var. botrytis)
- Savooiekool (Brassica oleracea var. sabauda)
- Sierkool (Brassica oleracea convar. acephala)
- Sluitkool (Brassica oleracea var. capitata)
- Spruitkool (Brassica oleracea var. gemmifera)
- Wittekool (Brassica oleracea var. alba)
- Kailan (Brassica alboglabra), ook bekend als Chinese broccoli
- Broccolini (Brassica oleracea var.) is een hybride van Broccoli en Kailan; met diverse merknamen, bijvoorbeeld Bimi
- Chinese kool (Brassica rapa var. pekinensis, synoniem: Brassica campestris)
- Brassica rapa
- Raapzaad (Brassica rapa, synoniem: Brassica rapa subsp. oleifera)
- Knolraap (Brassica rapa, synoniem: Brassica rapa var. rapa)
- Stoppelknol (Brassica rapa var. rapa)
- Raapstelen (Brassica rapa, synoniem: Brassica rapa subsp. oleifera (ras: Gewone groene), Brassica campestris (ras: Namenia) en Brassica sinensis (ras: Gele Malse))
- Paksoi (Brassica rapa var. chinensis, synoniem: Brassica campestris var. chinensis)
- Koolraap (Brassica napobrassica, synoniem: Brassica napus var. napobrassica)
- Koolzaad (Brassica napus)
- Zwarte mosterd (Brassica nigra)
- Sareptamosterd (Brassica juncea)
Soms wordt ook de witte mosterd (Sinapis alba of Sinapis hirta) tot dit geslacht gerekend onder de naam Brassica alba of Brassica hirta.
Zie ook: Kool (plant), Wilde kool, Mosterd.
Toepassingen[bewerken | brontekst bewerken]
Vrijwel alle delen van de plant, afhankelijk van de soort, ondersoort of variëteit, worden als voedsel gebruikt:
- wortels (koolraap, knolraap, stoppelknol)
- stengels (koolrabi)
- bladeren (boerenkool, Chinese kool, duizendkoppige kool, paksoi, raapstelen, sluitkool (waaronder rodekool, savooiekool, wittekool)
- savooiekool en wittekool komen ook voor in de variëteit spitskool
- savooiekool komt ook voor in de variëteiten groene savooiekool en gele savooiekool
- okselknoppen (spruitkool (spruitjes))
- bloemen (bloemkool, broccoli, romanesco (torentjesbloemkool))
- zaden (koolzaad, raapzaad, zwarte mosterd)
Sommige vormen met bonte bladeren, witte of paarse bloemen worden ook voor de sier geteeld.
- sierplant sierkool, duizendkoppige kool
Ecologische aspecten[bewerken | brontekst bewerken]
De diverse koolsoorten kennen veel belagers, vooral rupsen, en zijn waardplant voor onder meer de volgende organismen: Ascia monuste, Botryotinia fuckeliana, Canarctia rufescens, Chrysodeixis includens, Eurema hecabe, Evergestis extimalis, Groente-uil, Groot koolwitje, Hippotion velox , Klein koolwitje, Koolbladroller (Clepis spectrana), Koolmot (Plutella xylostella), Kooluil, Late koolmot, Lacanobia contigua, Lacanobia suasa, Lacanobia thalassina (synoniem Lacanobia oleracea), Nyctemera baulus, Phyllotreta div. species en Rhigognostis senilella.
Galerij[bewerken | brontekst bewerken]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Brassica op www.plantennamen.nl
- Brassica in het plantennamenregister van de universiteit van Melbourne
Bronnen, noten en/of referenties
|