Autodelen

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Greenwheels-deelauto op een autodeel-parkeerplaats

Autodelen is een systeem waarbij personen gezamenlijk van een auto of wagenpark gebruikmaken. Het verschilt van traditioneel autohuren doordat het huren van auto's voor een korte termijn (bijvoorbeeld per uur of per minuut) mogelijk maakt. Autodelen wordt vooral gebruikt door mensen die relatief weinig met een auto rijden. Het is namelijk financieel voordelig ten opzichte van een eigen auto vanaf minder dan ongeveer 10.000 km per jaar.[1]

Begin 2018 deden in Nederland zo'n 400.000 mensen aan autodelen[2] en begin 2022 waren er 194.000 gebruikers in België.[3] De belangrijkste factoren die de groei van autodelen bevorderen, zijn de stijgende hoeveelheid files, veranderende denkwijzen over autobezit en een convergentie van businessmodellen.[4] In maart 2021 maakten 971.000 Nederlanders gebruik van 87.825 deelauto's.[5]

Vormen[bewerken | brontekst bewerken]

Een autodeelparking in Gent (2005)
Een autodeelstandplaats op de Koningin Astridlaan in Gent (2023)
Een gedeelde elektrische auto van (het niet meer bestaande) ZenCar in Brussel

Er zijn verschillende vormen van autodelen. Het delen waarbij een organisatie een vloot deelauto's beheert, en het peer-to-peer-autodelen waarbij een organisatie tussen particulieren vraag en aanbod bemiddelt. Ook bestaat er een derde vorm: informeel autodelen, waarbij bekenden onderling een auto delen.

Autodeelaanbieders met eigen wagens[bewerken | brontekst bewerken]

Bij een klassiek deelautosysteem is meestal een organisatie eigenaar van de auto's en zorgt voor de administratie, verzekering, onderhoud en dergelijke van de wagens. Het wagenpark bestaat veelal uit nieuwe, zuinige of elektrische auto's die allrisk (omnium) verzekerd zijn. Er kan keuze zijn tussen verschillende automodellen. Bij dit deelautosysteem kan met een mobiele app, chipkaart of code een deelauto geopend worden. Auto's kunnen op voorhand of vlak voordat de auto gebruikt wordt gereserveerd worden.

Deelauto's met een vaste standplaats[bewerken | brontekst bewerken]

Deelauto's moeten worden afgehaald en teruggebracht op dezelfde standplaats.

Free-floating deelauto's[bewerken | brontekst bewerken]

Free floating of one-way-deelauto's kunnen door de gebruiker op een willekeurige parkeerplaats binnen een bepaalde zone worden achtergelaten. Bij aankomst kan de auto weer worden vrijgegeven voor de volgende gebruiker. Via een app kan de deelauto gelokaliseerd worden. Voor deze zogenoemde free-floating is het noodzakelijk dat een gemeente hiervoor parkeervergunningen aanbiedt die geldig zijn binnen de gehele gemeente of binnen een specifiek rayon.

Particulier autodelen[bewerken | brontekst bewerken]

Bij particuliere autoverhuur (ook wel peer-2-peer-autodelen genoemd) stelt een auto-eigenaar zijn eigen auto ter beschikking aan anderen, die betalen voor de huur. Belangrijk voordeel voor de eigenaar is dat hij de dure vaste kosten kan delen met meerdere mensen. Een voordeel van particulier autodelen is dat er geen investering hoeft te worden gedaan door de autodeelorganisatie om nieuwe deelauto's aan te kopen. Om de auto te kunnen gebruiken dient er worden afgesproken met de eigenaar van de auto om de sleutel op te halen.

Informeel autodelen[bewerken | brontekst bewerken]

De vorm informeel autodelen komt voor bij personen die elkaar goed kennen. Het kan hierbij gaan om particulieren die hun auto delen met hun kinderen of andere bekenden. Voor deze vorm van autodelen wordt doorgaans geen geld in rekening gebracht.

Informeel autodelen verschilt van peer-to-peer-autodelen op verschillende manieren: de gebruikers kennen elkaar, er wordt geen autodeelplatform ingezet en er wordt doorgaans geen geld aangerekend voor de gebruiksduur.

Autofabrikanten[bewerken | brontekst bewerken]

Veel autofabrikanten zien het leveren van mobiliteit, en niet langer het verkopen van auto's, als hun toekomstig bedrijfsmodel. Er vinden veel investeringen en overnames plaats van autodeelconcepten. Volkswagen investeerde in Gett en MOIA, General Motors in Lyft, Toyota in Uber.[6] Daimler investeerde in car2go, Avis in Zipcar, BMW in Drive Amber en ReachNow.[7] Volvo investeerde in Sunfleet.[8] Renault-Nissan kondigde in 2017 aan een autodeeldienst met zelfrijdende deelauto's te starten.[9] Tesla werkt aan een softwareplatform waardoor Teslabezitters de mogelijkheid krijgen hun auto beschikbaar te stellen aan anderen.[10]

Effect op de mobiliteit[bewerken | brontekst bewerken]

Gedurende de levensduur van een auto staat deze het grootste deel van de tijd geparkeerd. Door het delen wordt efficiënter gebruikgemaakt van een auto en vermindert de parkeerdruk door afname van autobezit. Ook leidt het bij deelnemers tot een meer economische inzet van vervoersmiddelen en daardoor tot afname van het gebruik van de auto in de mobiliteitsmix en toename van het gebruik van openbaar vervoer en fiets.

Effect op het milieu[bewerken | brontekst bewerken]

Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving uit 2015 bleek dat autodelers ruim 30 procent minder auto's bezitten dan voordat ze met autodelen begonnen. Autodelers maakten bovendien door een veranderde mobiliteitsmix 15 tot 20 procent minder autokilometers dan voordat ze met autodelen begonnen.[11] Een oorzaak hiervan is dat bij het ontbreken van de eigen auto een persoon geen rekening meer houdt met de verzonken kosten hiervan.

Door zowel de afname van het aantal autokilometers als het autobezit stoten autodelers per persoon per jaar 230 tot 320 kilo minder CO2 uit. Een deelauto vervangt volgens verschillende onderzoeken vier tot vijftien personenauto's en levert daardoor 36 tot 135 m² openbare ruimte op.[12][13] In maart 2021 was in Nederland 10,1% van de deelauto's volledig elektrisch.[5]

Overheidsstimulering[bewerken | brontekst bewerken]

In verschillende landen stimuleert de overheid autodelen. Maatregelen die gemeentelijke overheden nemen zijn het verstrekken van parkeervergunningen, het hanteren van gereduceerde parkeertarieven, het toestaan van parkeren in parkeervergunningsgebieden, het beschikbaar stellen van gereserveerde deelautoplekken en aanpassing van parkeergelegenheid in recreatievoorzieningen van een deelnemende straat of wijk. Sommige overheden stellen een vergoeding beschikbaar voor auto-eigenaren die hun eigen auto of parkeervergunning inruilen voor een deelauto.[14]

Landelijk[bewerken | brontekst bewerken]

België[bewerken | brontekst bewerken]

In België bestaan verschillende autodeelorganisaties. In België biedt het Vlaams Netwerk Autodelen (autodelen.net) informatie en ondersteuning voor autodelen in het Vlaams Gewest.[15]

Cambio was de eerste autodeelaanbieder met eigen vloot in België. In samenwerking met onder andere de MIVB, De Lijn, de Vlaamse Automobilistenbond (VAB) en de gelijknamige Duitse autodeelorganisatie richtte Taxistop Cambio in 2004 in België op. Nadien vonden steeds meer organisaties grond om een autodeelplatform op te richten.

Anno 2022 telt Vlaanderen drie systemen met particulier autodelen en een tiental autodeelaanbieders met vloot. Eind 2023 waren er 4.159 deelwagens in 225 gemeenten van het Vlaams Gewest.[16]

Er zijn ook enkele voormalige systemen. Vroeger opereerde autodeelaanbieder ShareNow in Brussel, maar in eind 2019 kondigde de organisatie haar vertrek aan.[17] Zen Car, opgericht in 2010, was tot 2020 een autodeelsysteem met elektrische auto's in Brussel; het bedrijf gebruikte hiervoor Tazzari Zero en Mitsubishi iMiEV. Ook Bolides, gestart in 2012, stopte in 2021 met het aanbieden van deelauto's.

Naam Type organisatie Type autodelen Type standplaats Aantal wagens (±) Aantal leden (±) Korte info (ontstaan, geografische spreiding)
BattMobility Commercieel (NV) Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
Vast/round-trip 80 Ontstaan in 2018; voornamelijk in Gent
Cambio (juridisch: Optimobil) Commercieel (NV) Eigen vloot Vast/round-trip 2.700[18] 70.000 In samenwerking met onder andere de MIVB, De Lijn, de Vlaamse Automobilistenbond (VAB) en de gelijknamige Duitse autodeelorganisatie richtte Taxistop Cambio in 2004 in België op.
Claus2you Commercieel (Claus Mobility) Eigen vloot Vast/round-trip 32 Ontstaan in 2021; regio Ieper, uitbreiding naar West-Vlaanderen
CoopStroom (in CEDAN-netwerk) Coöperatie (cv) Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
Vast/round-trip 25 500
Cozywheels
(voorheen: Autopia; Cozycar)
Dienst van Mpact vzw Particulier 627 2675 Ontstaan in 2003 als Autopia. Actief in heel België. Was onderdeel van Autodelen.net, sinds 2022 een dienst van Mpact (het vroegere Taxistop)
Dégage! Vrijwilligers (vzw) Particulier Vast/round-trip 446 6154 Ontstaan in 1998 als "De Gedeelde Autovloot Gent", verspreid naar heel Vlaanderen
Getaround (voorheen: Drivy) Commercieel Particulier Ontstaan in 2010. Actief in heel Europa
GreenMobility Commercieel (NV) Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
Free floating 200 Antwerpen (+luchthaven Deurne), Gent, Brussel (+luchthaven Zaventem) en buitenland
JustDrive van garage Mertens (Sint-Niklaas)[19] Eigen vloot Free floating
Klimaan (in CEDAN-netwerk) Coöperatie (cv) Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
Vast/round-trip 10
Partago (in CEDAN-netwerk) Coöperatie (cv) Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
Vast/round-trip 111 1000
Poppy van D'Ieteren Eigen vloot Free floating 750 Actief in grote steden en luchthavens
Stapp.in van garage Houttequiet (Sint-Niklaas) Eigen vloot Vast/round-trip 8
Share Mobility Samenwerking tussen verschillende garagehouders Eigen vloot
(enkel elektrische wagens)
78

Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

Elektrip deelauto

In Nederland bieden verschillende organisaties sinds 2011 een digitaal platform om vraag en aanbod van particuliere autoverhuur bij elkaar te brengen. SnappCar heeft landelijke dekking. Mywheels bood een dergelijke service maar is eind 2019 overgegaan tot enkel bedrijfsmatige verhuur.

In 2014 bestond het aanbod van deelauto's in Nederland voor ruim 70% uit particuliere auto's.[20]

In Nederland zijn diverse bedrijven actief op het gebied van georganiseerde deelauto's, waaronder ShareNow, Greenwheels en MyWheels.

In juni 2007 maakten meer dan 20.000 Nederlanders gebruik van de ongeveer 1100 deelauto's.[21] In maart 2014 was het aantal auto's vertienvoudigd tot 11.210 auto's, en het aantal autodelers gestegen tot 110.000.[20] In het voorjaar van 2021 was dat aantal inmiddels toegenomen tot 87.825 auto's, gebruikt door 971.000 autodelers.[22]

Zie de categorie Carsharing van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.