Boris Vian

Boris Paul Vian (Ville-d'Avray, 10 maart 1920 – nabij Parijs, 23 juni 1959) was een Frans schrijver, ingenieur, dichter, anarchist, chansonnier en jazz trompettist. Hij heeft ook onder het pseudoniem Vernon Sullivan gepubliceerd.

Leven en werk[bewerken | brontekst bewerken]

Zijn werk was vaak controversieel, zeker in het Frankrijk van de jaren 50. Hij heeft 11 romans geschreven, vier dichtbundels, diverse theaterstukken, filmscenario's, chansons, et cetera. Vian vertaalde het werk van Raymond Chandler in het Frans.

Als trompettist was hij vaak te beluisteren in de jazzclub "Tabou", destijds in de Rue Dauphine, nabij het literaire en culturele centrum Saint-Germain-des-Prés in Parijs. Vian schreef om en nabij de 400 chansons. Zijn bekendste en meest controversiële lied is Le déserteur, een pacifistisch lied geschreven ten tijde van de oorlog in Frans Indochina. Naar aanleiding van dit lied werd Vian aangeklaagd door de Franse overheid maar hij werd vrijgesproken. Zijn liedjes zijn opgenomen door vele andere artiesten, onder wie Serge Reggiani, Juliette Gréco, Nana Mouskouri, Yves Montand, Magali Noël en Henri Salvador. Serge Gainsbourg verklaarde dat het zien van Boris Vian op toneel hem geïnspireerd had bij het schrijven van liederen.

Als jazz-enthousiast trad Vian op als liaison voor, onder andere, Duke Ellington en Miles Davis in Parijs. Hij schreef voor diverse Franse jazzbladen (Jazz Hot, Paris Jazz) en publiceerde diverse artikelen over jazz zowel in Frankrijk als in de Verenigde Staten.

Boris Vian had van jongs af aan hartcomplicaties: een slecht behandelde angina toen hij twee jaar oud was had een onvoldoende functionerende aorta tot gevolg. Het trompet spelen werd hem op een gegeven moment ontraden omdat "iedere noot die hij speelde hem een dag van zijn leven zou kosten". Vian ging er vrolijk mee door. Toch was hij ervan doordrongen dat hij niet oud zou worden, wat zijn enorm hoge productie verklaart.

Overlijden[bewerken | brontekst bewerken]

Op de ochtend van 23 juni 1959 woonde Vian de première bij van de film die geïnspireerd was op zijn roman J'irai cracher sur vos tombes bij. Hij had reeds een conflict gehad met de producers over hun interpretatie van zijn boek en had publiekelijk al bekendgemaakt dat zijn naam niet op de aftiteling mocht verschijnen. Enkele minuten na het begin van de voorstelling zakte hij op zijn stoel in elkaar en overleed aan een hartaanval op weg naar het ziekenhuis. Hij was 39 jaar oud geworden.

Le titre qui l'avait lancé a fait mourir Boris Vian (De titel die hem had gelanceerd deed hem sterven), kopte het Franse tijdschrift Paris Match de week daarop. Pas enkele jaren na zijn dood volgde ook de erkenning voor zijn overige werk.

Bibliografie (selectie)[bewerken | brontekst bewerken]

Als Boris Vian[bewerken | brontekst bewerken]

Trouble dans les Andains (1947, postuum gepubliceerd in 1966)
Vercoquin et le plancton (1947)
L'Écume des Jours (1947)
L'automne a Pékin (1947)
Les Fourmis (1949, korte verhalen)
L'Herbe rouge (1950)
L'Arrache-coeur (1953)
Le loup garou (postuum gepubliceerd in 1970, korte verhalen)
Tête de Méduse (1974)

Als Vernon Sullivan[bewerken | brontekst bewerken]

J'irai cracher sur vos tombes (1946)
Les morts ont tous la même peau (1947)
Et on tuera tous les affreux (1948)
Elles se rendent pas compte (1949)

Nederlandse vertalingen[bewerken | brontekst bewerken]

De grondleggers van het rijk, vertaald door Jan Diels. In: Randstad 2, de Bezige Bij, februari 1962
'De dode vissen' en 'Blues voor een bezopen kat', vertaling van de korte verhalen ‘Les poissons morts’ en ‘Blues pour un chat noir’ uit Les Fourmis door Jan Diels. In: Podium, 18e jaargang no.9, juni 1964
Liever niet creperen, gedichten, toneel en een verhaal, vertaling Edo Loeber, Grote ABC nr.40, 1965
De hartenvreter, vertaald door Sonja Pos, Uitgeverij Vleugels, Amsterdam, 2018
En al wie lelijk is maken we af, vertaling en inleiding Ernst van Altena, LRP 217, De Bezige Bij, 1966
Het schuim der dagen, vertaald door Han Meyer, Grote ABC nr.94, 1967
Het rode gras, vertaald door Jenny Tuin, Grote ABC nr.115, 1969
Herfst in Peking, vertaald door Jenny Tuin, Grote ABC nr.151, 1970
Onrust in Zwadenland, vertaald door Pieter Beek, De Arbeiderspers (Kattengat-reeks), 1971
De dood steekt in hetzelfde vel, vertaald door Maxim de Winter, De Arbeiderspers, 1975
De Figurant, vertaling van het laatste verhaal uit Les Fourmis door Jan Diels, Manteau, 1976
Ik zal spuwen op jullie graf, vertaald door Gerbrand van Soest, De Arbeiderspers, 1973, voor het laatst herdrukt in 1995, met een nawoord van Arnon Grunberg
Over jazz, teksten 1946-1958, vertaling Paul Syriër, Van Gennep, 1984
'De loodgieter', vertaling van een van de verhalen uit Les Fourmis door Martin de Haan. In: tijdschrift Bunker Hill 26, 2004
De man die van het Empire State Building sprong en andere verhalen, vertaling van twaalf verhalen door Kiki Coumans, Vleugels, 2016.