Compositie XXII

Compositie XXII
Kunstenaar	Theo van Doesburg
Jaar	1922
Techniek	Olieverfschilderij
Afmetingen	45,5 × 43,3 cm
Verblijfplaats	Van Abbemuseum
Locatie	Eindhoven
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Compositie XXII is een schilderij van de De Stijl-voorman Theo van Doesburg in het Van Abbemuseum.

Titel

Het schilderij kreeg waarschijnlijk ver na Van Doesburgs dood zijn huidige titel. Op de door hem opgestelde 'lijst 1' staat het vermeld als 'Composition XXIII ... 1921 Weimar ... (geel vierkant) TH. RINSEMA' en in Van Doesburgs in 1925 uitgegeven boekje Grundbegriffe der neuen gestaltenden Kunst staat het afgebeeld als 'Komp. 21, 1921'.

Ontstaan

Op 23 of 29 juni 1921 schreef Van Doesburg aan zijn vriend Evert Rinsema hoe hij tijdens een treinreis van Parijs naar Menton ter hoogte van Marseille door de opening van een tunnel de Côte d'Azur zag liggen. Het was alsof hij 'door een geslepen prisma' keek, wist hij zich te herinneren. 'Nog nooit heb ik zulk wonderlijk blauw, goudgeel, wit, grijs enz. gezien. [...] Ik heb er een menigte komposities door gevonden, en werk er in mijn hoofd voortdurend aan voort'. Vanwege de in deze brief beschreven kleuren, is het niet ondenkbaar dat deze ervaring de aanleiding vormde voor Compositie XXII.

Van Doesburg maakte het voor Evert Rinsema's broer, Thijs Rinsema, en moet het eind juli 1922 voltooid hebben, want op 19 juli schreef hij Evert: 'Ik ben heel tevreden over het schilderijtje voor Thijs. Het wordt al rijp. Prachtig staat het goud-gele vlak in de ruimte. Ik denk wel dat het jelui genot zal verschaffen. Ik werk er reeds een maand aan. Steeds wat. Hoop het a.s. week geheel klaar te hebben. Het rood is ook wonderlijk'.

Compositie XXII met huidige lijst.

Eind augustus stuurde hij het op. Op 20 augustus schreef hij Evert: 'Het schilderijtje van Thijs bevalt me zoo goed (en iedereen hier [in Weimar], die er kijk op heeft) dat ik er moeilijk afstand van kan doen! Maar ik stuur het natuurlijk. Het komt in goed gezelschap!' Begin september kwam het aan in Drachten. Thijs hing het in zijn geheel volgens De Stijl-opvattingen ingerichte kamer bij hem thuis. Vol enthousiasme schreef hij Van Doesburg 13 september 1922: 'Je schilderij ontvangen. Niet beschadigd. Ik vind het prachtig. Wat 'n zuiver geel, zooals je eerder schreef, zal er 'n lijst om laten maken, en 't schilderij op m'n kamertje boven hangen. 't Kamertje heb ik in primaire kleur geschilderd, met geheel gele zoldering'.

Herkomst

Het schilderij was vanaf 1922 eigendom van Thijs Rinsema. Wat er na zijn dood in 1947 mee gebeurd is, is niet duidelijk, maar in 1960 of eerder was het mogelijk in het bezit van kunsthandel E.J. van Wisselingh. Later bevond het zich in de collectie J.J.M. Schrijvens in Zeist, tot het in 1966 met steun van de Vereniging Rembrandt door het Van Abbemuseum in Eindhoven gekocht werd.

Zie ook

• Lijst van werken van Theo van Doesburg

Externe links

• RKDimages, 215669 (als Compositie XXII, juni-juli 1922).
• Webpagina Vereniging Rembrandt (als Compositie XXII, 1922).
• Bildindex der Kunst und Architektur (als Komposition XXII, 1920).

Literatuur

• Hoek, Els (redactie; 2000) Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 9068682555, pp. 313-315, cat.nr. 678.

Tentoonstellingen

• Theo van Doesburg (?), Stedelijk Museum, Amsterdam, 2-31 mei 1936, p. 102, cat.nr. 52 (als Compositie, 1920, Mr. Rinsema).
• Konstruktivisten, Kunsthalle, Bazel, 16 januari-14 februari 1937, cat.nr. 13 (als Composition, 1920).
• French paintings of the XIXth and XXth Centuries. Collection of Mr. P. Eilers (?), Laing Galleries, Toronto, ?-19 november 1960, z.p., cat.nr. 11 (als Composition XXII, ca. 1925, 18 × 17 inches).
• Theo van Doesburg, Van Abbemuseum, Eindhoven, 13 december 1968-26 januari 1969 Gemeentemuseum Den Haag, Den Haag, 17 februari-23 maart 1969, cat.nr. A27, afb. A27 op p. 88 (als 1920).
• Theo van Doesburg 1883-1931/Konstruktive Kunst, Kunsthalle Nürnberg, Neurenberg, 18 april-1 juni 1969, Kunsthalle Basel, Bazel, 9 augustus-7 september 1969, cat.nr. A25, afb. A25 op p. XVI (als 1920).
• "Was die Schönheit sei, das weiss ich nicht". Künstler - Theorie - Werk. Katalog zur 2. Biennale Nürnberg 1971, Kunsthalle und Künstlerhaus, Neurenberg, 30 april-1 augustus 1971, cat.nr. 240.
• Zeitgenössische Kunst aus den Niederlanden. Aus der Sammlung des Van Abbemuseums Eindhoven, Kunsthalle Nürnberg am Marientor, Neurenberg, 10 april-3 juni 1974, cat.nr. 17.
• Berlijn, 1977.
• Milaan 1979-1980.
• Stuttgart/Bonn, 1980-1981.
• De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 31 januari-28 maart 1982, Walker Art Center, Minneapolis.
• De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 20 april-27 juni 1982, Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Smithsonian Institution, Washington.
• Amsterdam/Otterlo, 1982 (als 1920 of 1922).
• Høvikodden, 1986.
• St. Gallen/Kassel, 1988 (als 1920-1922).
• Tokio/Amagasaki/Kamakura/Madrid, 1988-1989.
• Amsterdam, 1992.
• Barcelona, 1992 (als Composició, 1920-1922).
• Düsseldorf/Halle, 1992 (als 1920).
• La beauté exacte. Art Pays-Bas XXe siècle. De Van Gogh à Mondrian, 25 maart-17 juli 1994, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Parijs.
• Flemish and Dutch painting from Van Gogh, Ensor, Magritte, Mondrian to contemporary artists, 16 maart-13 juli 1997, Palazzo Grassi, Venetië (als 1920).
• Als golfslag op het strand ... Ad Dekkers en zijn tijd, 20 juni-23 augustus 1998, Stedelijk Museum Amsterdam.

Noten