Diomedea

Diomedea
	grote albatros (Diomedea exulans)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Aves (Vogels)
Orde:	Procellariiformes (Buissnaveligen)
Familie:	Diomedeidae (Albatrossen)
	Geslacht
	Diomedea; Linnaeus, 1758
	Typesoort
Diomedea exulans Linnaeus, 1758
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Diomedea op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Vogels

Diomedea is een geslacht van vogels uit de familie van de albatrossen (Diomedeidae), waarvan het het typegeslacht is. De wetenschappelijke naam van het geslacht werd in 1758 gepubliceerd door Carl Linnaeus.^[1] De soorten in dit geslacht worden ook wel de 'grote albatrossen' genoemd. Deze aanduiding moet niet verward worden met de soortnaam 'grote albatros' (Diomedea exulans), in het Nederlands ook wel 'reuzenalbatros' genoemd. Het geslacht telt zes soorten.^[2]

Etymologie[bewerken | brontekst bewerken]

De naam Diomedea is de vrouwelijke vorm van het bijvoeglijk naamwoord gevormd van Diomedes, de Griekse koning die meevocht in de strijd om Troje. Zijn metgezellen zouden in vogels (enkelvoud: 'avis diomedea') veranderd zijn toen hij stierf. Ze zouden groot en wit zijn geweest, met scherpe snavels.^[3]^[4]

Taxonomie[bewerken | brontekst bewerken]

Tot 1996 werden alle albatrossen, met uitzondering van de zwarte albatros en de roetkopalbatros, in dit geslacht geplaatst, maar in dat jaar werd op voorstel van Gary Nunn et al. een reeks soorten in de aparte geslachten Thalassarche en Phoebastria geplaatst.^[5] Die opvatting kreeg breed navolging.

Vanwege het zwervend bestaan van albatrossen, is het proces van soortvorming lastig met conventionele middelen (verschillen in morfologie) te beschrijven en te verklaren, met name als het gaat om de vraag of er sprake is van allopatrische of sympatrische soortvorming.^[6] De meeste vogels broeden in kolonies op aparte eilanden, maar komen elkaar in potentie veelvuldig tegen op open zee.^[6] In 1998 publiceerden Chris Robertson en Gary Nunn een voorstel voor een gereviseerde taxonomie gebaseerd op een combinatie van de volgens hen elkaar aanvullende morfologische en genetische kenmerken.^[7] Daarin stellen ze onder meer dat D. amsterdamensis en D. sanfordi genetisch zo geïsoleerd zijn dat ze niet langer als ondersoorten van respectievelijk D. exulans en D. epomophora moeten worden beschouwd.

Verspreiding[bewerken | brontekst bewerken]

De albatrossen uit het geslacht Diomedea komen voor over de Zuidelijke Oceaan en broeden voor het overgrote deel op geïsoleerde eilandjes in de oceaan. De reuzenalbatros heeft van de Diomedeasoorten het meest uitgestrekte broedgebied: kolonies bevinden zich op Zuid-Georgië, de Crozeteilanden, de Kerguelen, de Prins Edwardeilanden, en Macquarie-eiland. De tristanalbatros broedt vrijwel uitsluitend op Gough in de Tristan da Cunha-archipel, enkele paren broeden ook op het nabijgelegen Inaccessible binnen dezelfde eilandengroep. De amsterdameilandalbatros komt als broedvogel alleen voor op het eiland Amsterdam. De noordelijke en zuidelijke koningsalbatros en de Nieuw-Zeelandse albatros broeden op kleine Sub-Antarctische eilanden ten zuiden en oosten van Nieuw-Zeeland. De uitzondering op de regel dat alle broedkolonies zich op kleine eilanden bevinden, wordt gevormd door een kolonie noordelijke koningsalbatrossen op het Otagaschiereiland, nabij Dunedin in Nieuw-Zeeland.

Soorten[bewerken | brontekst bewerken]

Diomedea amsterdamensis – Amsterdamalbatros
Diomedea antipodensis – Antipodenalbatros
Diomedea dabbenena – Tristanalbatros
Diomedea epomophora – Zuidelijke koningsalbatros
Diomedea exulans – Grote albatros
Diomedea sanfordi – Noordelijke koningsalbatros

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Linnaeus, C. (1758). Systema naturae ed. 10: 132. Gearchiveerd op 22 april 2023.
↑ (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.2). Gearchiveerd op 30 mei 2023.
↑ Jobling, James A. (2010), The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm, London, 136. ISBN 978-1-4081-2501-4.
↑ La Sale, A. de (2003). Fantastische vertellingen uit de vijftiende eeuw, vertaald door M. Rus: 21–22; het verhaal is onnauwkeurig: zo werd Diomedes volgens de legende niet door Illyriërs gedood. Gearchiveerd op 23 juni 2023.
↑ Nunn, G.B., Cooper, J., Jouventin, P., Robertson, C.J.R. & Robertson, G.G. (1996). Evolutionary relationships among extant albatrosses (Procellariiformes: Diomedeidae) established from complete cytochrome-b gene sequences. The Auk 113 (4): 784–801. DOI: 10.2307/4088857.
↑ ^a ^b Rheindt, F.E. & Austin, J. (2005). Major analytical and conceptual shortcomings in a recent taxonomic revision of the Procellariiformes – A reply to Penhallurick and Wink (2004). Emu 105(2): 181–186; DOI:10.1071/MU04039 (pdf) (en)
↑ Robertson, C.J.R. & Nunn, G.B. (1998). Towards a new taxonomy for Albatrosses. in: Robertson, G. & Gales, R. (editors) Albatross Biology and Conservation: 13–19

[1] Linnaeus, C. (1758). Systema naturae ed. 10: 132. Gearchiveerd op 22 april 2023.

[2] (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.2). Gearchiveerd op 30 mei 2023.

[job90-3] Jobling, James A. (2010), The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm, London, 136. ISBN 978-1-4081-2501-4.

[4] La Sale, A. de (2003). Fantastische vertellingen uit de vijftiende eeuw, vertaald door M. Rus: 21–22; het verhaal is onnauwkeurig: zo werd Diomedes volgens de legende niet door Illyriërs gedood. Gearchiveerd op 23 juni 2023.

[Nunn-5] Nunn, G.B., Cooper, J., Jouventin, P., Robertson, C.J.R. & Robertson, G.G. (1996). Evolutionary relationships among extant albatrosses (Procellariiformes: Diomedeidae) established from complete cytochrome-b gene sequences. The Auk 113 (4): 784–801. DOI: 10.2307/4088857.

[Rheindt-6] Rheindt, F.E. & Austin, J. (2005). Major analytical and conceptual shortcomings in a recent taxonomic revision of the Procellariiformes – A reply to Penhallurick and Wink (2004). Emu 105(2): 181–186; DOI:10.1071/MU04039 (pdf) (en)

[7] Robertson, C.J.R. & Nunn, G.B. (1998). Towards a new taxonomy for Albatrosses. in: Robertson, G. & Gales, R. (editors) Albatross Biology and Conservation: 13–19

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]