Elisabeth Kübler-Ross

Elisabeth Kübler-Ross (Zürich, 8 juli 1926 — Scottsdale, Arizona, 24 augustus 2004) was een Zwitsers-Amerikaans psychiater. Ze studeerde als arts af in Zwitserland en werd vooral in Amerika beroemd om haar pionierswerk rond stervensbegeleiding en de verschillende fasen van rouwverwerking.

Levensloop

Elisabeth Kübler werd op 8 juli 1926 in het Zwitserse Zürich geboren in een protestants christelijk gezin als oudste van een meisjesdrieling, twee ervan waren een identieke tweeling. Haar lage geboortegewicht heeft ze altijd beschouwd als een teken dat ze in het leven strijden moest.

Haar vader, die het gezin met strenge hand regeerde, had voor haar een baan als secretaresse in zijn bedrijf op het oog, maar Elisabeth wilde geneeskunde studeren. Toen ze 16 jaar oud was verliet ze het ouderlijk huis. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werkte zij voor vluchtelingen in Zürich als assistente in een laboratorium. Vrijwilligerswerk in een aantal landen in die periode versterkte haar wens. Zij kwam in contact met een arts die haar stimuleerde om naar de medische faculteit van de universiteit van Zürich te gaan, waar ze in 1957 afstudeerde.

Zij trouwde in 1958 met de Amerikaanse medestudent en klasgenoot Emanuel Manny K. Ross (1929-2006). Zij emigreerden dat jaar naar de Verenigde Staten en rondden beiden hun interne opleidingen tot arts af aan het Long Island's Glen Cove Community Hospital in New York. Elisabeth en Manny kregen hun zoon Kenneth in 1960 en hun dochter Barbara in 1963. Daarnaast had Elisabeth enkele miskramen.

Haar echtgenoot scheidde in 1979 van haar. Elisabeth bleef echter contact met hem houden omdat ze vond dat hij wel van haar gescheiden was, maar zij niet van hem. In de laatste jaren van zijn leven werd het contact overigens weer hersteld.

Door haar woonomgeving werden haar activiteiten in Head Waters (Virginia), waar zij zich begin jaren tachtig gevestigd had, niet in dank afgenomen. Kübler-Ross kreeg in 1987 een beroerte die door een aantal andere gevolgd zou worden, waardoor ze uiteindelijk linkszijdig deels verlamd raakte. Door een aanslag op de Healing Waters Farm werd alles – inclusief alle persoonlijke spullen – door brand verwoest. Na de brand en de daaropvolgende beroerte verhuisde ze in oktober 1994 naar Scottsdale (Arizona). In die tijd sloten de Healing Waters Farm, alsook het Elisabeth Kübler-Ross Center. Na een grotere beroerte die enkele maanden daarna, begin 1995, optrad, belandde ze in een rolstoel. Ze wenste dat ze haar levenseinde kon bepalen, terwijl ze geen voorstander van euthanasie was geweest. Ze had bepleit had dat euthanasie mensen de mogelijkheid ontneemt om hun laatste (levens)lessen te leren. Dit deed haar inzien dat een van de laatste lessen van haar eigen leven eruit bestond om zelf verzorging toe te staan en om te leren op dat vlak zelf volledig afhankelijk te zijn.

In 1997 vloog Oprah Winfrey naar Arizona voor een interview met Kübler-Ross, waarin ze besprak of zij nu zelf door de vijf fases van rouw ging die zij had benoemd. In een interview met The Arizona Republic in 2002 verklaarde ze dat ze klaar was om te overlijden en dit zelfs verwelkomde.

Kübler-Ross was mede-oprichter van de American Holistic Medical Association. Haar zijn meer dan vijfentwintig ere-doctoraten van belangrijke universiteiten toegekend. Bovendien ontving ze de Modern Samaritan Award en de Ideal Citizen Award. De editie van Time magazine van 29 maart 1999 noemde haar een van de top 100 denkers van de twintigste eeuw. Elisabeth Kübler-Ross trad nog zelden in de openbaarheid, behoudens op 29 juni 2001, toen zij een buitengewone onderscheiding in ontvangst nam: de Platinum Wings Lifetime Achievement Award. Deze wordt jaarlijks toegekend door de MISS Foundation aan iemand die zijn of haar hele leven hielp om de mensheid ten goede te veranderen. Joanne Cacciatore, leidinggevende bij de MISS Foundation, hield een toespraak en overhandigde de onderscheiding ter ere van en tot erkenning van Kübler-Ross' dienstbetoon aan de mensheid.

In 2004 werkte Kübler-Ross nog samen met David Kessler aan een boek, getiteld Over rouw. De zin van de vijf stadia van rouwverwerking. Op 24 augustus 2004 stierf ze in een verpleeghuis te Scottsdale, op 78-jarige leeftijd. Ze is in Scottsdale begraven op het Paradise Memorial Gardens Cemetery.

In 2005 stichtte haar zoon Ken Ross in datzelfde Scottsdale de Elisabeth Kübler-Ross Foundation.

Loopbaan

Nadat Kübler-Ross in 1957 in Zürich afstudeerde aan de medische faculteit en haar opleiding tot arts afrondde in New York, werd zij begin zestiger jaren psychiater in opleiding in het Manhattan Psychiatric Center in New York. Daar behandelde ze patiënten met schizofrenie. Ze voelde zich ook geroepen om stervende patiënten te verzorgen. In 1962 aanvaardde ze een positie aan de University of Colorado School of Medicine in Aurora Colorado. Ze gaf er lezingen over terminale ziektes, waarbij ze van de studenten verlangde dat ze een gesprek zouden aangaan met een terminale patiënt. Zo'n gesprek zou hun inzicht geven in diens gevoelens. Daardoor zouden ze als arts mensen die "afgeschreven" waren met meer compassie behandelen dan toentertijd gebruikelijk was.

Kübler-Ross rondde haar opleiding in de psychiatrie in 1963 af en verhuisde in 1965 naar Chicago. Aan de University of Chicago's Pritzker School of Medicine gaf ze leiding aan wekelijkse colleges. Deze colleges bestonden uit verplicht bijwonen van gesprekken met terminaal zieke patiënten. De studenten moesten er actief aan deelnemen, ondanks grote weerstand hiertegen vanuit de medische staf van deze universiteit.

Uit haar eerdere publicaties vloeide de beschrijving voort van de vijf stadia van rouwverwerking die ze door haar werk met en voor terminale patiënten had achterhaald. Deze stadia komen (meestal) voor in de volgorde van ontkenning, woede, onderhandelen en vechten, neerslachtigheid en uiteindelijk aanvaarding. (Zie verder onder rouwverwerking).

Later ontwikkelde Elisabeth Kübler-Ross interesses in bijna-doodervaringen en uittredingen. Via een medium trachtte ze ook contacten te leggen met overledenen. Helaas bleek de persoon die het medium was niet zuiver op de graat.

In de zeventiger jaren maakte zij zich samen met haar echtgenoot hard voor de opzet en ontwikkeling van hospices. Patiënten die ten dode waren opgeschreven konden daar begeleiding krijgen bij hun psychisch lijden ten gevolge van de voorkennis daarvan. In 1977 overtuigde zij haar echtgenoot tot aankoop van ruim 16 ha land in Escondido, gelegen in San Diego County. Daar richtte zij het centrum voor de stervenden en hun families op, genaamd "Shanti Nilaya" (Home of Peace).

Begin jaren ’80 vestigde Kübler-Ross de aandacht op de begeleiding van patiënten die aan aids stierven. Volgens haar was de ziekte, veroorzaakt door het retrovirus hiv, in de wereld gekomen om de mensen te leren liefdevoller met elkaar om te gaan. Ze wenste een centrum op te richten voor de begeleiding van stervende kinderen. In december 1983 bracht ze deze werkzaamheden over naar haar eigen boerderij in Head Waters, gelegen in de staat Virginia. Daar ging ze ook wonen, met het oogmerk om haar omvangrijke aantal reizen te verminderen.

Over de dood

Elisabeth Kübler-Ross droeg de overtuiging uit dat de dood niet bestaat, in die zin dat de dood verder reikt dan het sterven van het fysieke lichaam. Zij hanteert de term 'overgang' , waarmee ze bedoelt dat de ziel van de mens opgenomen wordt in Gods alomvattende en volkomen onvoorwaardelijke liefde. Op aarde blijft slechts het lichaam achter. Door middel van vraaggesprekken met stervende patiënten meende Kübler-Ross verschillende fasen te kunnen definiëren waarin het sterven verloopt.

• Fase 1: De stervenden zweefden hun lichaam uit, ongeacht de locatie van het lichaam, nemen een etherische vorm aan en ervaren heelheid.
• Fase 2: De stervenden hebben hun lichaam achtergelaten en verkeren in een toestand van geest en energie.
• Fase 3: Begeleid door hun bewaarengel gingen de stervenden een soort tunnel of overgangspoort binnen of over, met aan het eind ervan een helder licht, dat een intense warmte, energie, geest en zuivere, onvoorwaardelijke liefde uitstraalt.
• Fase 4: In deze fase verkeerden de stervenden in alle kennis van verleden, heden en toekomst. Ze waren in de tegenwoordigheid van de Hoogste Bron. Sommigen noemden het God. In deze fase gingen zij ook hun leven na. Het grootste geschenk dat God de mensen bleek te hebben gegeven, was keuzevrijheid. Hierbij werd nagegaan of de mensen al dan niet de lessen geleerd hadden die ze verondersteld waren te leren, waarvan de hoogste onvoorwaardelijke liefde was.

Net omwille van die levenslessen pleitte Kübler-Ross voor stervensbegeleiding. Zij zag het als een wezenlijke opdracht om de mensen te vertellen dat er geen dood bestaat. Dat we daarom geen angst hoeven te hebben voor de dood. Zij spreekt er dan van, dat wij een tweede lichaam hebben, geen fysiek lichaam maar een etherisch lichaam. Zij vergelijkt dat met enerzijds de geboorte van de mens en anderzijds met het leven zoals van een vlinder.

Bibliografie

Deze bibliografie vermeldt in het Nederlands vertaalde werken van Elisabeth Kübler-Ross. Telkens is de eerste druk vermeld, maar de meeste boeken kenden tientallen herdrukken en worden nog steeds herdrukt.

• Lessen voor levenden: gesprekken met stervenden. Bilthoven, Ambo, 1969, 314 blz.
• Wat kunnen wij nog doen? Vragen en antwoorden bij ‘Lessen voor levenden’. Bilthoven, Ambo, 1974; 151 blz.
• Dood. Het laatste stadium van innerlijke groei. Baarn, Ambo, 1976; 251 blz.
• Leven tot we afscheid nemen. Baarn, Ambo, 1979; 157 blz.
• Leven met stervenden. Over stervensbegeleiding. Baarn, Ambo, 1982; 180 blz.
• Kinderen en de dood. Baarn, Ambo, 1984; 221 blz.
• Over de dood en het leven daarna. Baarn, Ambo, 1985; 72 blz.
• De laatste uitdaging. Een zorgzame en verantwoordelijke benadering van mensen met AIDS. Houten, De Haan, 1987; 238 blz.
• Intens leven en sterven. Samengesteld door Göran Grip. Amsterdam, Karnak, 1996; 191 blz.
• De cirkel van het leven. Herinneringen aan leven en sterven. Autobiografie. Amsterdam, Ambo, 1997, 300 blz.
• Levenslessen. Over het leven voor de dood. In samenwerking met David Kessler. Amsterdam, Ambo, 2001; 220 blz.
• Over rouw. De zin van de vijf stadia van rouwverwerking. In samenwerking met David Kessler. Amsterdam, Ambo, 2006; 265 blz.

Externe link

• Stichting Dr. Elisabeth Kübler-Ross Vlaanderen
• De MISS Foundation, Compassionate Bereavement Care® Providers, in tal van steden in de wereld gevestigd.

Voetnoten