Gascons

Gascons; Gascon
Gesproken in	Zuidwest Frankrijk en Val d'Aran in Spanje
Sprekers	ongeveer 250.000
Taalfamilie	Indo-Europees Italisch Romaans Italo-Westers Iberisch-Romaans Occitaans-Romaans Occitaans Gascons; ; ; ; ; ; ;
Alfabet	Latijns alfabet
Officiële status
Officieel in	Catalonië
Taalorganisatie	-
Taalcodes
ISO 639-1	oc
ISO 639-2	oci
ISO 639-3	oci
Portaal	Taal

Het Gascons (Gascon) is een dialect van het Occitaans of de langue d'oc. Het is de omgangstaal van Gascogne en Béarn.

Definitie[bewerken | brontekst bewerken]

De woorden gascon en basque (Baskisch) hebben dezelfde etymologische oorsprong: vascon (in het Spaans, wordt "Baskisch" geschreven als vasco). 'Gascon' is een Gallo-Romaanse aanpassing van de Germaanse uitspraak Waskon.

De kenmerkende eigenschappen van het Gascons hebben ervoor gezorgd dat het dialect onderwerp van discussie is geweest onder de linguïsten: De grote meerderheid van hen is van mening dat het Gascons een dialect is van het Occitaans, maar er zijn ook linguïsten die menen dat het hier een aparte taal betreft.

Sinds 2006 heeft het Gascons een officiële status in Catalonië.

In het Gascons zijn sterke invloeden van het Aquitaans terug te vinden. Deze oude substraattaal was nauw verwant met het Baskisch en werd gesproken in Gascogne voor de Romeinse overheersing van het gebied en de invoering van het Latijn. Volgens een recente studie spraken de inwoners van Gascogne al in de 6e eeuw een proto-Gascons.

Regio's[bewerken | brontekst bewerken]

Franse departementen

Hautes-Pyrénées
Landes
Gers
Gironde (met uitzondering van een deel waar 'saintongeoise' gesproken wordt)
een deel van Pyrénées-Atlantiques: (Bigorre, Béarn en de tweetalige zone van Bayonne, Anglet, Biarritz, Bidache, La Bastide-Clairence, waar het Gascons wordt gesproken naast het Baskisch)
Lot-et-Garonne, gedeeltelijk in de zone van de 'Languedocien'
Haute-Garonne, gedeeltelijk in de zone van de 'Languedocien'
Ariège, gedeeltelijk in de zone van de 'Languedocien'
in de Spaanse vallei van Val d'Aran, in het noordwesten van Catalonië.

Daarnaast zijn er in het verleden Gasconse koloniën geweest in Spaans Baskenland: San Sebastian / Donostia, Hondarribia, Pasajes.

Variëteiten van het Gascons[bewerken | brontekst bewerken]

béarnais (Pau)
Aranees (Val d'Aran en andere valleien in de Pyreneeën)
maritiem of parlar negre, soms « landais » genoemd (Bayonne, Biarritz, littoral landais, Haute-Lande)
binnenlands of parlar clar (Auch)
Noord-Gascons (Bordelais, Médoc, Pays de Buch, Entre-deux-Mers)

Het Aragonees, dat gesproken wordt in de provincie Huesca, heeft een aantal overeenkomsten met het Gascons.

Verschillen tussen de Gasconse variëteiten
	maritiem Gascons	béarnais Gascons	bigourdan Gascons	Aranees Gascons	commengois en couseranais Gascons	binnenlands Gascons	Noord Gascons
bevestigende zin	Que i va.	Que i va.	Que i va.	I va.	Que i va.	Que i va.	(Que) i va.
ontkenning	ne l’escotava pas	non / ne l’escotava pas	non / ne l’escotava pas	non la escotava	non l’escotava cap	ne l’escotava pas	(ne) l’escotava pas
vorming van het meervoud	los gojats -las gojatas	eths / los gojats -eras / las gojatas	eths / los gojats -eras / las gojatas	es gojats -es gojates	eths gojats -eras gojatas	los gojats -las gojatas	los gojats -las gojatas

Gebruik van de taal[bewerken | brontekst bewerken]

Een enquête die in 1982 in Béarn gehouden is, toont aan dat 51% van de bevolking het Gascons spreekt, 70% het kan verstaan en 85% het van belang vindt dat de taal beschermd wordt.

Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]

Woord	Vertaling	Standaarduitspraak
aarde	tèrra	[tèrro]
hemel	cèu	[cèou]
water	aiga	[aïgo]
vuur	huec	[houék]
man	òmi	[omi]
vrouw	hemna	[hénno]
eten	minjar	[mindja]
drinken	béver	[bebe]
groot	gran	[gran]
klein	petit	[petitt]
nacht	nueit	[nouéjt]
dag	dia	[dio]