Gebruiker:Blueknight/Framing

{{weg|1=Graag verplaatsen naar eigen naamruimte van de aanmaker. Een pleidooi voor het toevoegen van POV op Wikipedia hoort niet in de Wikipediaruimte.|2=2014|3=10|4=31}}

Dit is een essay. De pagina beschrijft niet een officiële regel of richtlijn, maar geeft enkel de mening weer van de auteur(s). Voel je vrij om aanpassingen te maken of erover te discussiëren op de overlegpagina.

Het framen is een effectieve tactiek in retoriek, waarmee de auteur de steun van lezer voor een bepaalde standpunt wil winnen door de kwestie (herhaaldelijk) in een specifieke kader te plaatsen, zodanig dat de argeloze lezer op basis van onvolledige, selectief weergegeven informatie niet meer kan doen dan de door auteur gewenste conclusie te trekken. Uitzonderingen - zoals de kritische, door de wol geverfde wikipediaan - bevestigen daarbij de regel.

Het framen bemoeilijkt een neutrale en objectieve weergave in een Wikipedia-artikel: het komt voor dat een bijdrager de toegepaste tactiek niet direct her- en onderkent en daardoor de beschreven gedachtengang ervan onbedoeld overneemt en zelf gaat toepassen. De Wikipediaan - die van goede wil is kan desondanks in strijd met de richtlijn "neutraal standpunt" handelen door een bijdrage te leveren die gebaseerd is op een specifieke publicatie over een kwestie, waarbij de kwestie geframed is. Een dergelijke publicatie kan tal van verifieerbare feiten bevatten, die slechts één kant van het hele verhaal vertellen doordat andere feiten uit de publicatie gehouden wordt, al dan niet opzettelijk

Het moge duidelijk zijn dat het gebruik van framing als tactiek in de artikelen absoluut onwenselijk is, maar hoe zit het met het beschrijven van het gebruik van deze tactiek in (relevante) discussies? De meningen daarover zijn verdeeld; de een raadt aan om veiligheidshalve geen enkele standpunt in artikelen weer te geven, met als argument dat alleen al het vermelden de indruk kan wekken dat een dergelijke standpunt "juist" of "feitelijk" is. De ander adviseert om relevante informatie gewoon in de artikelen te zetten, mits daarbij de inspanning is geleverd om dit soort informatie in de juiste context te plaatsen en wel zodanig dat er nagenoeg geen sprake meer is van framing. Die inspanning bestaat allereerst uit het (kunnen) herkennen van framing als de gebruikte tactiek. Om een dergelijke tekst te kunnen tackelen en de informatie ervan alsnog "bruikbaar" te maken voor een Wikipedia-artikel is het nodig om te begrijpen waarom framing zo effectief is. Of de tekst na herschrijven nog steeds framing als tactiek gebruikt is een mening; de kunst is om de tekst zodanig op te schonen dat zelfs de meest doorgewinterde wikipediaan er geen framing meer in kan ontdekken.

Deze tekst hoopt een handreiking te kunnen bieden in het herkennen en begrijpen van framing en het herschrijven van een dergelijke tekst, aan de hand van het volgende voorbeeld.

Zwarte Piet[bewerken | brontekst bewerken]

Neem als voorbeeld de gepolariseerde discussie rond Zwarte Piet, met aan ene kant een aantal leden van AFA met spandoeken "Zwarte Piet is racisme." en aan de andere kant extreemrechtse betogers die zich op traditie beroepen. Uit angst om (onbedoeld) een van standpunten meer gewicht te doen toekomen dan ze "verdienen" met een vermelding ervan in Wikipedia zou je kunnen besluiten er helemaal niets over te schrijven. Het is een uitdaging om dergelijke kwesties toch op een neutrale en objectieve wijze te beschrijven, een wijze waarmee de indruk vermeden wordt Wikipedia bepaalde standpunten lijkt te onderschrijven.

Wikipedia en haar gemeenschap van actieve bijdragers hebben namelijk het streven om neutraal, objectief te zijn en staat daardoor bekend als betrouwbaar. Wikipedia-artikelen zouden daarom nooit de indruk moeten geven dat zij standpunten van partijen onderschrijven. Relevante kwesties waarbij betrokken partijen framing als tactiek inzetten maken dit streven moeilijker na te leven.

Deze tekst beoogt een weg te banen tussen de talrijke valkuilen bij het beschrijven van dergelijke kwesties, door uit te leggen hoe framing werkt, waarom het zo effectief is en hoe je (onbewuste) framing uit de tekst kan "halen", herkennen en vermijden.

Om bij de kern van de kwestie - to frame or not to frame - te komen is het nodig om de achtergrond ervan te begrijpen en te kunnen beschrijven.

Achtergrond[bewerken | brontekst bewerken]

Mensen zien wat ze willen zien. Er bestaat zelfs een term ervoor: het echokamer-effect. De media, waaronder de gedrukte kranten en bladen, spelen daarop in door een specifieke "doelgroep" te bedienen. Kranten kunnen niet al het nieuws publiceren en maken daarom een selectie voor hun doelgroep. Neem bijvoorbeeld de manier waarop het Nederlands Dagblad bericht over prehistorische vondsen. Verder kent Elsevier een andere doelgroep dan de Groene Amsterdammer, een doelgroep die niet snel beide bladen zullen kopen.

Wat mensen (willen) zien is een bevestiging van hun eigen beeld van de werkelijkheid. Die bevesting is een prettige ervaring, in het bijzonder als de illusie aanwezig is dat bij informatieverstrekking geen selectie is gemaakt vooraf.

Juist om die reden is Wikipedia niet fijn voor mensen die deze illusie niet doorhebben, en zelfs confronterend. Wikipedia heeft namelijk geen commerciele belang om leden van een specifieke doelgroep te plezieren met een als objectief verhaal verpakte en vermarkte (subjectieve) selectie van de werkelijkheid. De manier waarop artikelen tot stand komen - laagdrempelige peer-review - maakt het moeilijk om te winkelen in beschikbare feiten, om een eenzijdige weergave gepubliceerd te houden.

Er bestaat blijkbaar behoefte aan een overzichtelijke wereld, met een duidelijke zwart-wit tegenstelling tussen een partij die tot de goede kant hoort en een partij die overduidelijk fout is. Waarin nuances en grijstinten niet als een kans gezien worden om meer inzicht te krijgen maar als vertroebeling van het duidelijke beeld.

Die behoefte is de reden waarom framing zo goed werkt: je kunt een kwestie framen door het te vereenvoudigen tot een overzichtelijke "tegenstelling": "Zwarte Piet is racisme.".

De omgekeerde weg bewandelen door de kwestie compleet, neutraal en objectief te beschrijven is niet voldoende om de mate van framing richting de denkbeeldige nul te krijgen, je kan daarbij bezondigen aan "framing-in-framing".

Mate van framing[bewerken | brontekst bewerken]

De tekst kan de lezer een bepaalde kant opsturen, de kant die de schrijver wenst. Dat kan op een zeer effectieve wijze, bijvoorbeeld door een objectieve en evenwichtige indruk te geven van een subjectieve selectie van feiten, zodanig dat de lezer in de veronderstelling verkeert dat hij/zij een objectief geschreven stuk leest en het daarom "veilig" is om op basis daarvan een conclusie te trekken.

Door enkel de standpunten van twee grootste partijen weer te geven doe je geen recht aan de kleinere partijen en wordt de kwestie te vereenvoudigd weergegeven.

Door dan maar alles te beschrijven en daarbij geen enkele selectie te maken wordt de kwestie niet alleen gedeframed maar ook "onleesbaar".

Test of (nog beter) laat de tekst testen op de mate van framing door twee vragen te (blijven) stellen: Wordt de lezer een bepaalde kant opgestuurd door de wijze waarop de kwestie is beschreven? Zijn de betrokkenen en achtergrond van de kwestie beschreven naar mate van hun betrokkenheid? Dat specifieke hoofdrolspelers, hoofdzaken, figuranten of randzaken niet onevenredig veel of weinig belicht worden.

Inkaderen[bewerken | brontekst bewerken]

In plaats van de kwestie binnen het kader van bepaalde opvattingen te plaatsen - al dan niet onbewust - verdient het daarom de voorkeur om de manier waarop betrokken partijen de kwestie proberen in te kaderen weer te geven. Probeer niet de kwestie te beschrijven vanuit een persoonlijke kijk op de zaken en/of de wereld maar te verwoorden hoe anderen de kwestie binnen een bepaalde kader hebben geplaatst, op een wijze waarmee de toehoorder naar de "juiste" conclusie geleid wordt.

Een voorbeeld van een geframede kwestie is de controverse rond Zwarte Piet in Nederland anno 2014. Het actieve deel van de Nederlandse bevolking die een einde aan dit gebruik wil zien kaderden deze kwestie in als een belediging van mensen met een donkere huid en als een erfenis van de slavernij-verleden uit het koloniale tijdperk, onder andere.

Naast deze denkbeeldige volgorde van redeneren, van ongelijkwaardige behandeling van donker gekleurde slaven in het verleden naar de hedendaagse Zwarte Piet, zijn er ook andere invalshoeken. Diegenen die voor behoud van deze gebruik pleiten voeren aan dat het een (onderdeel van) Nederlandse traditie is.

Hoe dienen we deze controverse in een Wikipedia-artikel te omschrijven? Als een discussie over:

Racisme en slavernij
of
Traditie en cultuur

Wat is neutraal?

In plaats van één standpunt te selecteren als zijnde "de neutrale standpunt", verlangt Wikipedia:Neutraal standpunt van ons om de hele conflict te beschrijven: als een framing conflict. Betrokkenen zullen het niet eens zijn over wat ze willen, maar het ook oneens zijn over hoe het beschreven dient te worden.

We zouden voor de lieve vrede daarom moeten vermijden om de "juiste" kant te kiezen, in plaats kunnen we de kwestie het beste op twee niveaus beschrijven:

De mensen die Zwarte Piet racistisch vinden willen dat deze gebruik uiteindelijk verdwijnt;
De mensen die Zwarte Piet als een deel van cultureel erfgoed beschouwen willen dat deze gebruik blijft voortduren.

Een probleem bij deze benadering is dat de discussie op deze wijze vereenvoudigd wordt tot een duidelijk afgebakende groep voor- en tegenstanders. Dat is niet de goede benadering, maar een oversimplificatie van de "daadwerkelijke" situatie, waarbij de focus alleen op de voor- en tegenstanders komt en daarbij de rest van het beeld weglaat.

Denkbeeldige evenwicht[bewerken | brontekst bewerken]

Het creëren van een bepaalde evenwicht waar die niet aanwezig is, lijkt een mogelijke oplossing tegen framing. Het is echter geen goede oplossing omdat hiermee origineel onderzoek geïntroduceerd wordt: als die evenwicht niet in de verifieerbare bronnen terug te vinden is maar opzettelijk gecreëerd is met als enige doel het artikel in "balans" te krijgen. Ter illustratie kan de metafoor van een weegschaal hier gebruikt wordt: de positie van het "midden" daarvan mag niet door de Wikipediaan aangenomen worden want strijdig met de richtlijn WP:GOO. Het koppelen van de positie van het midden aan die van de gemeenschappelijke opvatting wat het denkbeeldige "neutrale" midden in de kwestie is, is een zelf vastgestelde standpunt en Wikipedia mag dergelijke standpunten niet als zijnde feitelijk weergeven:

"Tussen deze gezichtspunten moet je een evenwicht zoeken om te bepalen hoeveel aandacht elk gezichtspunt verdient."

In die zin is de projectpagina Wikipedia:Balans een pleidooi om een persoonlijke standpunt in artikel te vermelden, in de vorm van een zelfgekozen evenwicht:

"Bronnen kunnen dezelfde optiek hanteren, en dat wekt vertrouwen; maar die optiek kan ook heel verschillend zijn, zelfs bij betrouwbare bronnen. Zij kunnen elkaar aanvullen of elkaar tegenspreken. Kies ook hiertussen het evenwicht, en doe alle bronnen recht naar hun belangrijkheid.".

Het is daarom beter om het vogelperspectief als een benadering voor een evenwichtige artikel te beschouwen: door de kwestie niet van dichtbij maar op een ruime afstand te beschouwen wordt de gekleurdheid door nauwe persoonlijke betrokkenheid vermeden. Een Wikipediaan die het verschil tussen beide benaderingen kan benoemen en daardoor op twee manieren naar de kwestie kan kijken, is daardoor in staat om als een zeer betrokken persoon toch op een objectieve wijze over de kwestie te schrijven. Deze vaardigheid volledig beheersen is echter eerder een uitzondering dan regel, in de praktijk een reden om regelmatig het advies te geven om niet te schrijven over onderwerpen waar je nauw bij betrokken betrokken bent.

Zie ook