Katuit
De Reuzenommegang van Dendermonde in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen behoort al verschillende jaren tot de belangrijkste folkloristische evenementen in Vlaanderen. Elke laatste donderdag van augustus trekken de drie historische gildereuzen Indiaan, Mars en Goliath dansend door de stad, als hoofdrolspelers in hun eigen ommegang Katuit.
Ontstaan[bewerken | brontekst bewerken]
Zoals de meeste historische ommegangen is ook de Dendermondse Reuzenommegang ontstaan uit een processie, die op zijn beurt verbonden was met het kerkwijdingsfeest van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (11e eeuw) op de feestdag van Sint-Jan-Onthoofding, zijnde 29 augustus. Uit geschiedkundige bronnen blijkt duidelijk dat de schuttersgilden al veel vroeger meeliepen in de Dendermondse ommegangen dan de reuzen. Tijdens de regeerperiode van Filips de Goede (begin 15e eeuw) werden reuzen een vertrouwd fenomeen tijdens ommegangen en volksfeesten. Archiefstukken vermelden dat de stadsmagistraat in 1468 een reus voor een ommegang liet bouwen. Hiervan werd in 1521 door Jan Verloo het hoofd vernieuwd dat later verguld werd. Een jaar later, in 1522, vermeldt de stadsrekening een vergoeding aan ‘Rogier de Wilde’ die met een ‘quene’ voor reus speelde. In 1547 werd aan deze reus een ‘jonck reusken’ toegevoegd.
Traditionele Reuzenommegang[bewerken | brontekst bewerken]
Samen met het Ros Beiaard en andere dieren doen ook mensvormige reuzen vanaf de 15e eeuw hun intrede in processies. Waar vele andere ommegangelementen sneuvelden, doorstonden onze gildereuzen Indiaan, Mars en Goliath de tand des tijds. Tot op heden zijn ze de hoofdrolspelers van de jaarlijkse Reuzenommegang Katuit en ze zijn ook een vast onderdeel van de Ros Beiaardommegang.
Indiaan[bewerken | brontekst bewerken]
Tijdens een stoet in 1648 liet de handboogschuttersgilde Sint-Sebastiaan zich vertegenwoordigen door een reuzin. De reuzin droeg een handboog en kreeg de welluidende naam ‘Jachtgodin’. In 1714 verscheen de gilde tijdens een optocht met een ‘nieuwe’ reus: Indiaan. Hij vertoonde opvallende gelijkenissen met de Jachtgodin uit 1648. In die periode werden reuzen wel eens overschilderd. Het is dus mogelijk dat Indiaan, nu donkerkleurig, de Jachtgodin is. De Indiaan herinnert aan de ontdekking van Amerika, is 4,45 meter hoog en weegt 71 kg.
Mars[bewerken | brontekst bewerken]
De gildereus Mars stelt de Romeinse oorlogsgod voor en werd in de renaissance herontdekt. Hij presenteert zich als de krijgsgod met een zwaard in de hand en een helm op het hoofd. Het is een pseudo-Romeinse helm met bovenaan een gevleugelde draak. Mars werd gehouwen in 1648 door de Mechelse beeldhouwer Valentyn Vander Lantscroon. Mars was de reus van de kolveniersgilde Sint-Andries. Hij is 3,70 meter hoog en weegt 79 kg.
Goliath[bewerken | brontekst bewerken]
Goliath is de oudste van de drie Dendermondse gildereuzen, hij dateert van 1626. De figuur verwijst naar de oorlogszuchtige reus die behoorde tot de bijbelse stam van de Filistijnen en die door David werd bestreden. Het hoofd is van beschilderd hout en meet 50 cm. Een drakenkop en een gegroefde greep sieren zijn kromzwaard. Een merkwaardige hoed in de vorm van een Frygische muts doet dienst als hoofddeksel. Goliath was de reus van de kruisboogschuttersgilde Sint-Joris. Hij is 4 meter hoog en weegt 76 kg.
Tot in de jaren 1960 bleef de Reuzenommegang een zeer eenvoudige optocht. De drie Gildereuzen, die toen nog gestald waren in het “Groenselhuis” naast de Vismijn, werden in de namiddag door de stad van de Vlasmarkt naar de Grote Markt gedragen/gedanst en tentoongesteld voor het toenmalige politiebureau aan het Stadhuis. Na een rustpauze werd dan in de avond een vaste omloop afgelegd langs verschillende kroegen in de stad. De begeleiding van de Reuzen, elk voorzien van twee dragers, beperkte zich tot twee trommelaars, twee politieagenten en enkele fakkeldragers.
Vernieuwing en internationale erkenning[bewerken | brontekst bewerken]
In 1967 werd het initiatief genomen om Katuit te herwaarderen en om rond de drie Gildereuzen een echte ommegang te bouwen. Onder impuls van regisseur Franki Hervent werd Katuit het grootse evenement dat het vandaag is: een feeërieke avondstoet waarbij de gildereuzen omringd worden door een duizendtal historisch gekostumeerde figuranten: steltlopers, hellebaardiers, buskruitschutters met praalwagens en paarden, muziekkorpsen, professioneel straattheater, vendelzwaaiers (van Volkskunstgroep Reynout) en fakkeldragers. In de Ommegang komen voornamelijk historische of volkse taferelen aan bod, zoals de knaptanden, die gekleed in wolvenkostuums de omstanders schrik aanjagen met hun knappende tanden, of de praalwagen met de "kopvleesfretters" (de spotnaam van de Dendermondenaars) die kopvlees uitdelen aan de omstanders. Ruim 40.000 toeschouwers staan elk jaar langsheen de omloop. De apotheose wordt vertoond op de Grote Markt, met de drie gildereuzen en de Ros Beiaardharmonie en een muzikaal luchtvuurwerk dat wordt ontstoken achter het Stadhuis.
Sedert 1522, na een beslissing van de bisschop van Kamerijk, viel de Reuzenommegang op de donderdag na de vierde zondag van augustus (wat soms ook 1 september kon opleveren). Sedert 2005 is gekozen voor een nieuwe datumbepaling: de laatste donderdag van augustus. In dat zelfde jaar werden de drie gildereuzen en hun ommegang opgenomen op de 'Representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid' van UNESCO. Sinds 2013 is de regie van Katuit in handen van Patrick Segers. Zoals zijn voorganger probeert ook hij verder te vernieuwen zonder de tradities en eigenheden van Katuit uit het oog te verliezen.
Oorsprong van de naam Katuit[bewerken | brontekst bewerken]
De naam "Katuit" is vermoedelijk afkomstig van het feit dat dit evenement aan het einde van de Dendermondse zomerkermis werd gehouden. De "staart" van de kermis dus, of de "kat-uit".
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|