Lek (rivier)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Lek
Lek
Lengte 62 km
Debiet 429 m³/s
Bron Nederrijn
Monding Nieuwe Maas
Stroomgebied Rijn
Plaatsen Beusichem, Culemborg, Nieuwegein, Vianen, Schoonhoven, Bergambacht, Lexmond,Jaarsveld
Stroomt door Vlag Gelderland Gelderland, Vlag Utrecht (provincie) Utrecht, Vlag Zuid-Holland Zuid-Holland
Bevaarbaar CEMT-klasse Va:
Wijk bij Duurstede-Stuw- en sluizencomplex Hagestein
CEMT-klasse VIa:
Hagestein-Krimpen aan de Lek[1]
De Lek bij Nieuwegein
Kruising met het Amsterdam-Rijnkanaal bij Wijk bij Duurstede
Portaal  Portaalicoon   Geografie

Lek is een Nederlandse rivier die vanaf Wijk bij Duurstede de voortzetting vormt van de Nederrijn en zich bij Kinderdijk verenigt met de Noord: als Nieuwe Maas zet de rivier zich in westelijke richting voort. De lengte bedraagt 62 kilometer. Het rivier is geklasseerd voor verschillende CEMT-klassen. Klasse Va voor het deel Wijk bij DuurstedeStuw- en sluizencomplex Hagestein, klasse VIa voor de route benedenstrooms Hagestein – Krimpen aan de Lek.[1]

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Uit geologisch onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat de eerste aanzet van de Lek rond 200 v.Chr. is ontstaan, als gevolg van een doorsteek van een oeverwal bij Wijk bij Duurstede en Rijswijk.[2] Rond het begin van onze jaartelling werd de Lek een actieve(re) rivier als zijtak van de Rijn voor de afvoer van het Rijnwater.[3] De oudste geschreven bronnen vermelden de naam van de rivier tussen de tweede helft van de 8e eeuw en de eerste helft van de 10e eeuw als Lokkia(m) en Loccham.[4] De Lek eindigde voor de 9e eeuw bij Lexmond in de rivier de Ammer (na de 9e eeuw ook de Lek genoemd)[5]. Het actiever worden van de Lek leidde tot een langzame dichtslibbing van de Kromme Rijn, maar de verplaatsing van de hoofdstroom door de Lek in plaats van de Kromme Rijn, gebeurde pas op zijn vroegst in de 10e eeuw. De Lek werd in 1122 definitief de hoofdstroom van de Rijn omdat bij Wijk bij Duurstede de oorspronkelijke Rijnloop werd afgedamd.[6] De oude Rijnloop via onder meer de Kromme Rijn en de Oude Rijn verloor door de veranderde waterhuishouding sindsdien zijn betekenis als hoofdwaterweg. In 1285 werd vervolgens de Hollandse IJssel bij Klaphek afgedamd waardoor de stad Utrecht de directe verbinding met de rivier verloor. Om deze verbinding te herstellen werd in 1374 de Vaartsche Rijn gegraven en bij Vreeswijk een houten sluis aangelegd. In de laatste vijftien jaar zijn de dijken langs de Lek verhoogd en heeft de rivier, door het vergraven van uiterwaarden, meer ruimte gekregen om hoge rivierafvoeren te verwerken.[7]

Ligging[bewerken | brontekst bewerken]

De Lek vormt tot ten westen van Culemborg de provinciegrens tussen Utrecht en Gelderland, doorkruist bij Vianen Utrechts gebied, vormt dan tot bij Willige-Langerak de Utrechts-Zuid-Hollandse grens, en loopt ten slotte geheel over Zuid-Hollands grondgebied.

Aan de Lek liggen geen grote steden, maar een aantal al dan niet historische plaatsen: achtereenvolgens Wijk bij Duurstede, Beusichem, Culemborg, Vianen, Nieuwegein, Ameide, Lexmond, Lopik, Nieuwpoort Groot-Ammers en Schoonhoven. Bij de monding zijn: Lekkerkerk, Krimpen aan de Lek en Kinderdijk grotere plaatsen. De grootste plaats aan de Lek is Nieuwegein, waarvan het moderne centrum weliswaar niet aan de rivier ligt, maar de historische kern Vreeswijk wel.

De Lek staat onder meer via het Amsterdam-Rijnkanaal, Lekkanaal en Merwedekanaal in verbinding met andere waterwegen. Het Amsterdam-Rijnkanaal kruist de Lek bij Wijk bij Duurstede en het Merwedekanaal bij Vianen. Een verouderde waterverbinding is de Vlist die vanaf Schoonhoven vroeger een verbinding met de Hollandse IJssel vormde.

Bij Hagestein bevindt zich een groot stuwcomplex.

De Lek doorsnijdt de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ter bewaking van toegang tot Holland zijn twee grote forten gebouwd. Dit zijn Fort Honswijk en Fort Everdingen.

Oeververbindingen[bewerken | brontekst bewerken]

Bruggen over de Lek zijn: de Jan Blankenbrug in de A2 ten westen van Vianen en de Hagesteinsebrug in de A27 ten oosten van Vianen. Stroomopwaarts ligt bij Culemborg de Kuilenburgse spoorbrug. Verder kan de rivier via pontveren worden overgestoken bij Krimpen aan de Lek, Bergambacht, Schoonhoven, Ameide, Vreeswijk, Culemborg, Beusichem en Wijk bij Duurstede. Voor overzichten:

Zie Lijst van bruggen over de Nederrijn en Lek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Zie Lijst van veerdiensten in Nederland#Nederrijn/Lek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

  • Lek. Rijkswaterstaat. Gearchiveerd op 22 mei 2023. Geraadpleegd op 30 november 2023.
Commons heeft mediabestanden in de categorie Lek (rivier).