Leonard Bernstein

Leonard Bernstein
Leonard Bernstein in 1971
Algemene informatie
Volledige naam	Leonard Bernstein
Geboren	25 augustus 1918
Geboorteplaats	Lawrence
Overleden	14 oktober 1990
Overlijdensplaats	New York
Land	Verenigde Staten
Werk
Jaren actief	1943-1990
Genre(s)	Klassiek, musical
Beroep	Componist, muziekpedagoog, dirigent, pianist
Instrument(en)	piano
Officiële website (en) AllMusic-profiel (en) Discogs-profiel (en) IMDb-profiel (en) Last.fm-profiel (en) MusicBrainz-profiel
Handtekening
Portaal    Muziek

Bernstein met de violist Jan Damen bij het Concertgebouworkest (1950)

Bernstein krijgt een Edison (1968)

Leonard Bernstein (Lawrence (Massachusetts), 25 augustus 1918 – New York, 14 oktober 1990) was een Amerikaanse componist, dirigent, pianist en muziekpedagoog.

Levensloop

Leonard Bernstein was de zoon van de Oekraïense Joden Sam Bernstein en Jennie Resnick uit de buitenwijken van Rivne die in 1908 hun sjtetl ontvluchtten om de dienstplicht te ontlopen in het toen nog tsaristische Rusland. Later studeerde hij aan de Harvard-universiteit en aan het Curtis Institute of Music te Philadelphia. Hij werd voor het eerst bekend toen hij in 1943 bij een concert te New York als dirigent inviel voor de zieke Bruno Walter. Hij maakte in de jaren veertig diverse musicals, die succesvol draaiden op Broadway. In de jaren vijftig dirigeerde hij een keer zo goed als onvoorbereid aan La Scala te Milaan de Medea van Luigi Cherubini met Maria Callas in de hoofdrol. Jarenlang presenteerde hij op televisie een educatief programma over klassieke muziek.

Van 1958 tot 1969 was hij eerste dirigent en artistiek leider van de New York Philharmonic. Met dit orkest nam hij alle symfonieën van Gustav Mahler op. Bernsteins bevlogen interpretaties droegen bij tot hernieuwde belangstelling in de VS voor deze componist. Hij zorgde ook voor eerste uitvoeringen van enkele symfonieën van Charles Ives. Hij legde zich ook toe op componeren. Een van zijn bekendste werken is de (ook verfilmde) musical West Side Story (1957). Hij schreef ook de opera Candide. Bernstein dirigeerde regelmatig de Wiener Philharmoniker, het Koninklijk Concertgebouworkest en het Boston Symphony Orchestra. Met deze orkesten maakte hij ook live-opnamen van concerten.

Tot zijn grootste wapenfeiten als dirigent behoort de wereldpremière van de Turangalîla-symfonie van Olivier Messiaen in 1949. Om de val van de Berlijnse Muur en de aanstaande Duitse hereniging te vieren dirigeerde hij tweemaal de Negende Symfonie van Beethoven, op 23 december 1989 in de Berliner Philharmonie in West-Berlijn en op 25 december 1989 in het Konzerthaus Berlin in Oost-Berlijn. Bernstein verving daarbij in Schillers tekst van het slotkoor Ode an die Freude het woord "Freude" (vreugde) door "Freiheit" (vrijheid). Het tweede concert werd wereldwijd op televisie uitgezonden.

Bernstein musiceerde meeslepend, met inzet van heel zijn wezen. Hij legde veel emoties in de muziek, volgens sommigen ook als er meer aanleiding was tot distantie. In zijn laatste jaren gaf hij de voorkeur aan live-opnamen met publiek boven studio-opnamen. Bernstein was vele jaren een icoon van de klassieke muziek in de VS. Als een van de eerste Amerikaanse musici werd hij geaccepteerd als volledig gelijkwaardig aan Europese topmusici. Hij bezat niet enkel de kwaliteiten van uitvoerend musicus en componist, hij overschreed ook grenzen tussen klassieke muziek en andere muziekgenres en wist als weinig anderen mensen te begeesteren voor muziek.

Bernstein was een van de eerste musici uit de klassieke muziekwereld die de waarde erkenden van rock- en popmuziek. In 1967 vroeg hij in het televisieprogramma Inside Pop: The Rock Revolution aandacht voor The Beatles, The Beach Boys, The Byrds, The Hollies en anderen. Hij zorgde ervoor dat Society's Child van de tiener Janis Ian door Amerikaanse radiostations werd uitgezonden. Dit zeer omstreden nummer ging over een verhouding van een blank meisje met een zwarte jongen.

Leonard Bernstein overleed op 72-jarige leeftijd in New York aan hartfalen gerelateerd aan longkanker. Kort daarvoor had hij al zijn afspraken als dirigent afgezegd.

Privé

Bernstein was getrouwd met actrice Felicia Montealegre. Uit dit huwelijk kwamen drie kinderen voort. Hij had buitenechtelijke affaires met zowel mannen als vrouwen. In 1976 verliet hij Felicia om te gaan samenwonen met de musicoloog Tom Cothran. Toen Felicia in 1977 longkanker bleek te hebben keerde hij naar haar terug. Hij zorgde voor haar tot haar dood op 16 juni 1978. Daarna had hij diverse homoseksuele relaties tot aan zijn eigen dood op 14 oktober 1990.

Over Bernsteins leven maakte Bradley Cooper, als regisseur, scriptschrijver en hoofdrolspeler, in 2023 de Netflix-speelfilm Maestro.

Composities

Werken voor orkest

Symfonieën

Bernstein in Amsterdam (1987)

• 1939-1942 Symfonie nr. 1, "Jeremiah", voor mezzosopraan en orkest
• 1949 Symfonie nr. 2, "Age of Anxiety", voor piano en orkest
• 1963 rev. 1977 Symfonie nr. 3, "Kaddisj", voor spreker, sopraan solo, gemengd koor, jongenskoor en orkest

Andere werken voor orkest

• 1944 Three Dance Episodes from «On the Town», voor orkest
• 1944 Fancy Free - Three Dance Variations, voor orkest
• 1954 Serenade (naar Plato's «Symposion»), voor viool, strijkers, harp en slagwerk
• 1955 On the Waterfront: Symphonic Suite, voor orkest
• 1960 Symphonic Dances uit de musical «West Side Story», voor orkest
• 1974 Dybbuk - Suite Nr. 2, voor orkest
• 1976 1600 Pennsylvania Avenue, suite voor orkest
• 1977 Slava!, ouverture
• 1980 Divertimento, voor orkest
• 1983 rev. 1984 Suite from "A Quiet Place", voor orkest
• 1986 rev. 1988 Concerto "Jubilee Games", voor orkest

Bewerkingen voor harmonieorkest

• 1942 Profanation uit de Symphony Nr. 1 "Jeremiah", bew. voor harmonieorkest door Frank Bencriscutto
• 1956 Candide Overture, bew. voor harmonieorkest door Clare Grundman
• 1961 Fanfare for the 25th Anniversary of the "High School of Music and Art", New York City, voor koperblazers en slagwerk. Orkestratie: Sid Ramin
• 1961 Fanfare for the Inauguration of John F. Kennedy, voor koperblazers en slagwerk. Orkestratie: Sid Ramin
• 1969 Shivaree, voor groot koperensemble en slagwerk, bew. voor harmonieorkest door Clare Grundman
• 1977 Slava!, ouverture voor harmonieorkest, bew. voor harmonieorkest door Clare Grundman
• 1980 Divertimento, voor harmonieorkest, bew. voor harmonieorkest door Clare Grundman
• 1989 On the Waterfront - Symphonic Suite, voor harmonieorkest, bew. voor harmonieorkest door Guy Duke
• 4 Dances from «West Side Story», voor harmonieorkest, bew. voor harmonieorkest door Ian Polster
• America from «West Side Story», voor harmonieorkest, bew. voor harmonieorkest door Joseph
• Candide - Suite, bew. voor harmonieorkest door Clare Grundman
• Highlights from «West Side Story», bew. voor harmonieorkest door Joseph Ingram
• Meditation 2 uit "Mass", bew. voor harmonieorkest door Donald Hunsberger
• Music from «West Side Story», voor harmonieorkest
• Musical Toast, voor harmonieorkest
• Symphonic Dances from «West Side Story», voor harmonieorkest

Jazz-ensemble

• 1949 Prelude, Fugue and Riffs, voor klarinet solo en jazz-ensemble
• Somewhere, voor zangstem en jazz-ensemble

Cantates

• 1976 White House Cantata, cantate voor sopraan, mezzosopraan, tenor, bariton, bas, gemengd koor en orkest - libretto: Alan Jay Lerner

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1952	Trouble in Tahiti;later verwerkt in A Quiet Place	1 akte, 7 scènes	12 juni 1952, Waltham (Massachusetts), Brandeis University	van de componist
1956; rev.1973	Candide	2 aktes; rev. versie: 1 akte	1956, Boston; rev. versie: 1973, New York	Lillian Hellmann, naar Voltaire; rev. versie: Hugh Wheeler
1983; rev. 1984	A Quiet Place	1 akte; rev. versie: 3 aktes	17 juni 1983, Houston; rev. versie: 19 juni 1984, Milaan, Teatro alla Scala	Stephen Wadsworth

Musicals

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1944	On the town	2 aktes	28 december 1944, New York, Adelphi Theater	Betty Comden en Adolph Green, gebaseerd op een idee van Jerome Robbins
1953	Wonderful Town	2 aktes	1953, New York	Joseph A. Fields en Jerome Chodorov
1957	West Side Story	2 aktes	26 september 1957, New York, Winter Garden Theatre	Arthur Laurents, Stephen Sondheim
1976	1600 Pennsylvania Avenue	2 aktes	1976, Philadelphia	Alan Jay Lerner

Balletmuziek

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto	choreografie
1944	Fancy Free		1944, New York, Metropolitan Opera House	Jerome Robbins	Jerome Robbins
1946	Facsimile			Jerome Robbins	Jerome Robbins
1974	The Dybbuk			Jerome Robbins	Jerome Robbins

Toneelmuziek

• 1950 Peter Pan, voor het toneelstuk van J.M. Barrie
• 1955 The Lark, voor het toneelstuk van Jean Anouilh

Koormuziek

• 1947 Simchu Na, voor gemengd koor en piano
• 1965 Chichester Psalms, voor jongenssopraan, gemengd koor en orkest
• 1971 Mass, theaterstuk voor zangers, acteurs en dansers - libretto: Liturgie van de Rooms-Katholieke Kerk, aanvullingen van Stephen Schwartz en de componist
• 1981 Olympic Hymn, voor gemengd koor en orkest
• 1988 Missa Brevis, voor countertenor, zesstemmig gemengd koor, pauken en slagwerk
• Benedictus, voor vrouwenkoor (SSAA) en mannenkoor (TTBB)
• Life Is Happiness Indeed, voor gemengd koor
• Make Our Garden Grow, voor gemengd koor
• One Hand One Heart, voor gemengd koor
• Reenah, voor tweestemmig koor en instrumenten

Vocale muziek

• 1943 liederencyclus
• 1945 Afterthought, voor zangstem en orkest
• 1950 Peter Pan - Four Songs and Two Choruses, voor 3 sopranen, bariton, mannenkoor (TTBB) en orkest
• 1974 Dybbuk - Suite Nr. 1, voor tenor, bas-bariton en orkest
• 1976 Take Care of this House, voor zangstem en orkest
• 1977 Songfest, een liederencyclus voor sopraan, mezzosopraan, alt, tenor, bariton en bas solisten en orkest
• La bonne cuisinière, liederencyclus

Kamermuziek

• 1942 Clarinet Sonata, voor klarinet en piano
• 1948 Brass Music - Fanfare for Bima, voor trompet, hoorn, trombone en tuba
• 1988-89 variaties op een octotonische toonladder voor blokfluit en cello (later verwerkt in het Concerto "Jubilee Games", voor orkest)
• 1990 Dance Suite, voor koperkwintet
• Brass Music - Elegy for Mippy I, voor hoorn en piano
• Brass Music - Elegy for Mippy II, voor trombone solo
• Brass Music - Waltz for Mippy III, voor tuba en piano
• Brass Music - Rondo for Lifey, voor trompet en piano

Werken voor piano

• Bridal Suite
• Piano Sonata (1938)
• Piano Trio
• Touches (1981)
• Thirteen Anniversaries (1988)
• Four Anniversaries (1948)
• Five Anniversaries (1949-51)
• Seven Anniversaries (1943)

Filmmuziek

• On the Waterfront (Elia Kazan)

Bibliografie

Van Leonard Bernstein

• Bernstein, Leonard (1993), Findings. Anchor Books, New York [1982]. ISBN 0-385-42437-X.
• Bernstein, Leonard (1993), The Infinite Variety of Music. Anchor Books, New York [1966]. ISBN 0-385-42438-8.
• Bernstein, Leonard (2004), The Joy of Music. Amadeus Press, Pompton Plains, New Jersey [1959]. ISBN 1-57467-104-9.
• Bernstein, Leonard (2006), Young People's Concerts. Amadeus Press, Milwaukee; Cambridge [1962]. ISBN 1-57467-102-2.
• Bernstein, Leonard. [1976] The Unanswered Question: Six Talks at Harvard, Harvard University Press. ISBN 0-674-92001-5.
• Bernstein, Leonard. [2013] The Leonard Bernstein Letters, Yale University Press. ISBN 978-0-300-17909-5.

Over Leonard Bernstein

• Paul Myers: Leonard Bernstein, Phaidon Press, 1998., ISBN 0-7148-3701-6
• Gunter Buhles: Der Komponist Leonard Bernstein: Vom Broadway zur Carnegie Hall, Das Orchester, 44:11-19 N10 1996
• S. Pilkington: Leonard Bernstein - A lodestar for the American church musican, American Organist: 30:40-41 Feb 1996
• B. Atwood: Bernstein makes Net debut on N2K site, Billboard 108:68 Nov 16 1996
• Bernstein work for recorder premiered at Tanglewood Festival., American Recorder 36:3 N4 1995
• Bernstein, Burton (1982). Family Matters: Sam, Jennie, and the Kids. Simon & Schuster. ISBN 978-0595133420.
• Leonard Bernstein: American Original. HarperCollins, New York (2008). ISBN 0-06-153786-1. Gearchiveerd op 17 augustus 2021.
• Bernstein, Shirley (1963). Making Music: Leonard Bernstein. Chicago: Encyclopædia Britannica Press. ASIN B0007E073Y.
• Briggs, John (1961). Leonard Bernstein: The Man, His Works and His World. World Publishing Co. ISBN 978-1163810798.
• Burton, Humphrey (1994), Leonard Bernstein. Doubleday, New York. ISBN 0-385-42345-4. Gearchiveerd op 17 augustus 2021.
• Burton, William W. (1995). Conversations about Bernstein. New York: Oxford University Press, New York. ISBN 978-0195079470.
• Chapin, Schuyler (1992), Leonard Bernstein: Notes from a Friend. Walker, New York. ISBN 0-8027-1216-9. Gearchiveerd op 17 augustus 2021.
• Cone, Molly & Robert Galster (1970). Leonard Bernstein. New York: Thomas Y. Crowell Co. ISBN 978-0690487862
• Ewen, David (1960). Leonard Bernstein, A Biography for Young People. Philadelphia: Chilton Co. ISBN 978-1376190656
• Fluegel, Jane (ed.) (1991). Bernstein: Remembered: a life in pictures. New York: Carroll & Graf Publishers, Inc. ISBN 9780881847222.
• Freedland, Michael (1987). Leonard Bernstein. London, England: Harrap. Ltd. ISBN 978-0245544996.
• Gottlieb, Jack (ed.) (1992), Leonard Bernstein's Young People's Concerts, herzien. Anchor Books, New York. ISBN 0-385-42435-3. Gearchiveerd op 26 juli 2021.
• Gottlieb, Jack (2010). Working With Bernstein. Amadeus Press. ISBN 9781574671865.
• Green, Diane Huss (1963). Lenny's Surprise Piano. San Carlos, California: Golden Gate Junior Books. ASIN B0006AYE10.
• Gruen, John (1968). The Private World of Leonard Bernstein. New York: The Viking Press. ISBN 978-0670578559.
• Hurwitz, Johanna (1963). Leonard Bernstein: A Passion of Music. Philadelphia: The Jewish Publication Society. ISBN 978-0827605015.
• Ledbetter, Steven (1988). Sennets & Tuckets, A Bernstein Celebration. Boston: Boston Symphony Orchestra in samenwerking met David Godine Publisher, Inc.. ISBN 978-0879237752.
• Laird, Paul R. (2002), Leonard Bernstein: A Guide to Research. Routledge, New York. ISBN 0-8153-3517-2.
• Oja, Carol (2014). Bernstein Meets Broadway. Oxford University Press. ISBN 9780199862092.
• Peyser, Joan (1987). Bernstein, A Biography. New York: Beech Tree Books/William Morrow. ASIN B01K2JCIX0.
• Reidy, John P. & Norman Richards (1967). People of Destiny: Leonard Bernstein. Chicago: Children's Press. ASIN B0092UTPIW.
• Robinson, Paul (1982). Bernstein (The Art of Conducting Series). New York: Vangard Press. ASIN B01K92K1OI.
• Rozen, Brian D. (1997), The Contributions of Leonard Bernstein to Music Education: An Analysis of his 53 Young People's Concerts. Thesis (PhD). University of Rochester, Rochester, New York.
• Secrest, Meryle (1994). Leonard Bernstein A Life. Alfred A. Knopf. ISBN 0679407316.
• Seldes, Barry (2009). Leonard Bernstein: The Political Life of an American Musician. University of California Press. ISBN 978-0520257641.
• Shawn, Allen (2014). Leonard Bernstein: An American Musician. Yale University Press. ISBN 978-0300144284.
• Simeone, Nigel (2013), The Leonard Bernstein Letters. Yale University Press. ISBN 9780300179095.
• Wolfe, Tom (1987). Radical Chic and Mau Mauing the Flak Catchers. New York: Farrar, Strauss & Giroux. ASIN B01NAOARU3.

Externe links

• (en) Website over Leonard Bernstein
• (en) Website over Leonard Bernstein in de "American Memory" van de Library of Congress

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Leonard Bernstein van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.