Noardeast-Fryslân
Gemeente in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
.svg)
| |||
| Situering | |||
| Provincie | Friesland | ||
| COROP-gebied | Noord-Friesland | ||
| Coördinaten | 53° 19′ NB, 5° 59′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 516,45 km² | ||
| - land | 377,83 km² | ||
| - water | 138,62 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) |
45.870? (121 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Dokkum | ||
| Belangrijke verkeersaders | N356, N357, N358, N361, N910 | ||
| Station(s) | Feanwâlden | ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Johannes Kramer (FNP) | ||
| Zetels Gemeenteraad FNP S!N CDA ChristenUnie BVNL PvdA Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân VVD Fractie Tien |
29 8 6 4 4 2 2 1 1 1 | ||
| Economie | |||
| Gem. WOZ-waarde (2014) | € 165.000 | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 9073, 9074, 9100-9103, 9107, 9111, 9112, 9121-9125, 9131-9138, 9141-9148, 9150-9155, 9171-9178, 9256, 9290-9298, 9851-9853 | ||
| CBS-code | 1970 | ||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||
| Website | https://www.noardeast-fryslan.nl/ | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| Foto's | |||
| |||
| Wierum naast de Waddenzee, Hegebeintum, Wânswert, stadhuis en windmolens in Dokkum | |||
| |||
Noardeast-Fryslân, [’no.ətɪ.əst ’frislɔ:n]? (Nederlandse vertaling: Noordoost-Friesland)[1] is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 45.870 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en is op 1 januari 2019 ontstaan uit de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadeel en Kollumerland en Nieuwkruisland.[2][3] Binnen Friesland vormt de gemeente onderdeel van de streek Noordoost-Friesland.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
In eerste instantie was het de bedoeling dat in Noardeast-Fryslân een nog grotere nieuwe gemeente zou ontstaan uit de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. Sinds 1 januari 2017 zijn deze vier gemeenten ambtelijk gefuseerd. Dantumadiel deed echter niet mee met de bestuurlijke fusie en ging na de vorming van de nieuwe gemeente diensten afnemen zonder dat ze zelf een ambtelijk apparaat heeft.[4]
Naam[bewerken | brontekst bewerken]
De naam werd op 30 maart 2017 gekozen door de drie gemeenteraden, na een referendum onder de bevolking waarbij de namen Dokkumerlân, en Ie- en Lauwerslân de andere twee kanshebbende namen waren.[2]
Wapen[bewerken | brontekst bewerken]
Bij de gemeenteraadsvergadering van 2 januari 2019 onthulde waarnemend burgemeester Hayo Apotheker het nieuwe wapen van de gemeente. Het wapen toont bovenin twee golvende balken in blauw en daaronder geel, die aangeven dat het een kustgemeente betreft. Het overige deel is groen, beladen met een gouden ster, die voorkwam in de wapens van de drie oorspronkelijke gemeenten. Het wapen wordt gedekt door een Friese grietenijkroon. Deze is overgenomen van Kollumerland c.a. en Dongeradeel.[5]
Plaatsen[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente bestaat uit de stad Dokkum en daarnaast 52 dorpen. Deels zijn de Friese namen de officiële, deels de Nederlandse. Op 10 september 2020 besloot de gemeenteraad unaniem tot het harmoniseren van de plaatsnamen door alle resterende Nederlandstalige namen ook een Friese naam te geven.[6]. Dit ging in per 1 januari 2023, met uitzondering van Aalsum, Burum, Hiaure, Munnekezijl, Kollumerpomp, Waaxens en Warfstermolen. [7]
Stad en dorpen[bewerken | brontekst bewerken]
In de gemeente bevinden zich de volgende officiële woonplaatsen (steden en dorpen):
| Nederlandse naam | Friese naam | aantal inwoners |
|---|---|---|
| Aalsum | Ealsum | 120 |
| Anjum | Eanjum | 1.160 |
| Augsbuurt | Augsbuert-Lytsewâld | 80 |
| Birdaard | Burdaard | 1.170 |
| Blija | Blije | 840 |
| Bornwird | Boarnwert | 110 |
| Brantgum | Brantgum | 240 |
| Burum | Boerum | 615 |
| Dokkum | Dokkum | 12.965 |
| Ee | Ie | 850 |
| Engwierum | Ingwierrum | 575 |
| Ferwerd | Ferwert | 1.815 |
| Foudgum | Foudgum | 75 |
| Genum | Ginnum | 85 |
| Hallum | Hallum | 2.675 |
| Hantum | Hantum | 390 |
| Hantumeruitburen | Hantumerútbuorren | 65 |
| Hantumhuizen | Hantumhuzen | 215 |
| Hiaure | De Lytse Jouwer | 65 |
| Hogebeintum | Hegebeintum | 80 |
| Holwerd | Holwert | 1.545 |
| Janum | Jannum | 40 |
| Jislum | Jislum | 70 |
| Jouswier | Jouswier | 40 |
| Kollum | Kollum | 5.805 |
| Kollumerpomp | De Pomp of Kollumerpomp[8] | 430 |
| Kollumerzwaag | Kollumersweach | 3.045 |
| Lichtaard | Lichtaard | 85 |
| Lioessens | Ljussens | 390 |
| Marrum | Marrum | 1.410 |
| Metslawier | Mitselwier | 885 |
| Munnekezijl | Muntsjesyl | 490 |
| Moddergat | Moddergat | 220 |
| Morra | Moarre | 235 |
| Nes | Nes | 375 |
| Niawier | Nijewier | 360 |
| Oosternijkerk | Easternijtsjerk | 930 |
| Oostmahorn (officeel: De Skâns-Oostmahorn) |
De Skâns | |
| Oostrum | Eastrum | 185 |
| Oudwoude | Aldwâld | 815 |
| Paesens | Peazens | 205 |
| Raard | Raard | 205 |
| Reitsum | Reitsum | 135 |
| Ternaard | Ternaard | 1.310 |
| Triemen | De Trieme | 325 |
| Veenklooster | Feankleaster | 110 |
| Waaxens | Waaksens | 40 |
| Wanswerd | Wânswert | 235 |
| Warfstermolen | Warfstermûne | 195 |
| Westergeest | Westergeast | 620 |
| Wetsens | Wetzens | 50 |
| Wierum | Wierum | 305 |
| Zwagerbosch | Sweagerbosk | 530 |
Officieel Friestalige namen die afwijken van de Nederlandse vertaling zijn vetgedrukt weergegeven.[9][10] In alle andere gevallen is de Nederlandse naam officieel of zijn de namen in beide talen gelijk.
Naast deze officiële woonplaatsen zijn er nog een aantal dorpen die (nog) geen officiële woonplaats zijn of buurtschappen die ook wel dorp worden genoemd: Ezumazijl, Tiltjeburen en Westernijkerk.
Buurtschappen[bewerken | brontekst bewerken]
Naast de officiële plaatsen en enkele andere bevinden bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:
- 't Schoor
- Abbewier
- Bartlehiem (deels)
- Beintemahuis
- Betterwird
- Bollingawier
- Bonte Hond
- Bornwirdhuizen
- Boteburen
- Brandeburen
- De Dellen
- De Keegen
- De Kolk
- De Leegte
- De Rijp
- De Wirden
- De Schans
- Dijkshorne
- Dokkumer Nieuwe Zijlen
- Drieboerehuizen
- Groot Medhuizen
- Halfweg
- Hallumerhoek
- Hanenburg
- Hantumerhoek
- Huis ter Noord
- It Paradyske
- Kettingwier
- Klein Medhuizen
- Kletterbuurt
- Kollumeroudzijl
- Krabburen
- Laagland
- Lutkelaard
- Lutkewier
- Molenbuurt
- Nieuwland
- Oosterbeintum
- Oudeterp
- Oudwouderzijlen
- Reidswal
- Scharnehuizen
- Sibrandahuis
- Steenharst
- Steenvak
- Stiem
- Teerd
- Teijeburen
- Tergracht (deels)
- Ter Lune
- Tibma
- Tilburen
- Vaardeburen
- Veldburen
- Vijfhuizen (Hallum)
- Vijfhuizen (Ternaard)
- Visbuurt
- Weerdeburen
- Westerburen
- Wie
- Wijgeest
- Zandbulten
- Zevenhuizen
Daarnaast ligt een stuk van de streek Wildpad in de gemeente, het grootste deel ligt in de gemeente Achtkarspelen, die op 28 maart 2019 besloot dat er eigen plaatsnaamborden komen.
Verkeer & vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
Wegen[bewerken | brontekst bewerken]
Noard-East Fryslân heeft een aantal N-wegen in de gemeente die functioneren als belangrijk verkeersaders door de gemeente. Deze N-wegen zijn:
- N356: Nijega - Dokkum (wordt even onderbroken door N361) - Holwert
- N357: Leeuwarden - Holwert
- N358: Frieschepalen - Buitenpost - Holwert
- N361: Tietjerk - Dokkum - Lauwersoog - Groningen
- N910: Trekweg/Trekwei: Gerkesklooster - Dokkum
De bovenstaande N-wegen sluiten vervolgens weer aan op de grotere verkeersaders: N31 / N355 / A7
Openbaar vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente heeft natuurlijk een groot aantal verschillende openbaar vervoer lijnen. Een aantal belangrijke openbaar vervoerlijnen binnen de gemeente zijn:
Bus[bewerken | brontekst bewerken]
- Lijn 355 (HOV): Dokkum - Leeuwarden
- Lijn 356 (HOV): Dokkum - Feanwâlden - Quatrebras - Drachten
- Lijn (1)66: Leeuwarden - Holwerd Veerdam (voor veerdienst naar het eiland Ameland)
- Lijn 155: Leeuwarden - Veenwouden - Dokkum - Anjum - Lauwersoog (voor veerdienst naar het eiland Schiermonnikoog)
Boot[bewerken | brontekst bewerken]
- Holwerd Veerdam - Ameland
- De Skâns - Oostmahorn - Schiermonnikoog
Trein[bewerken | brontekst bewerken]
- Lijn RE1 (Sneldienst): Leeuwarden - Feanwâlden - Buitenpost - Groningen
- Lijn RS1 (Stoptrein): Leeuwarden - Leeuwarden Camminghaburen - Hurdegaryp - Feanwâlden - De Westereen - Buitenpost - Grijpskerk - Zuidhorn - Groningen
Wateren[bewerken | brontekst bewerken]
In de provincie Friesland zijn in veel gemeenten, waaronder de gemeente Noardeast-Fryslân, de Friese namen van de oppervlaktewateren de officiële namen.[11]
Meren en poelen[bewerken | brontekst bewerken]
In de gemeente bevinden zich de volgende meren en poelen:
| Nederlandse naam | Officiële naam |
|---|---|
| Alde Dobbe | Alde Dobbe |
| Geestmermeer | Geastmer Mar |
| Lauwersmeer | Lauwersmeer |
| Mallegraafsgat | Mâlegraafsgat |
| Oosterdobbe | Easterdobbe |
| Westerdobbe | Westerdobbe |
| Zandwielen | Sânwielen |
Rivieren, kanalen en sloten[bewerken | brontekst bewerken]
Diverse kanalen, sloten en watergangen in de gemeente zijn:
|
|
Politiek[bewerken | brontekst bewerken]
Gemeenteraad[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeenteraad van Noardeast-Fryslân bestaat uit 29 zetels.
| Partij | 2018[12] | 2022[13] |
|---|---|---|
| FNP | 5 | 8 |
| S!N | 4 | 7(6) |
| CDA | 7 | 4 |
| ChristenUnie | 4 | 4 |
| PvdA | 3 | 2 |
| Belang Van Nederland | - | 2 |
| VVD | 3 | 1 |
| Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân | 2 | 1 |
| Fractie Tien | - | -(1) |
| Waddenpartij | 0 | 0 |
| Actief Lokaal | - | 0 |
| ELP-NEF | 1 | - |
| Totaal | 29 | 29 |
- Noot 1: Op 14 april 2023 kondigde gemeenteraadslid Tineke Admiraal haar vertrek aan bij S!N. Zij neemt nu deel aan de gemeenteraad als eenmansfractie onder de naam Fractie Tien.[14]
College van burgemeester en wethouders[bewerken | brontekst bewerken]
- 2022-2026
Het college van burgemeester en wethouders voor de periode 2022-2026 wordt gevormd door een coalitie van FNP, S!N en Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân (15 van de 29 zetels na de verkiezingen van 2022).[15]
De voorzitter van het college van B en W is:
- Burgemeester Johannes Kramer (FNP): Bestuur, Openbare orde en Veiligheid, APV, Burgerzaken / verkiezingen, Bestuurlijke betrekkingen, Bestuurlijke samenwerking gemeente Dantumadiel, Huisvesting ambtelijk apparaat, Voorlichting en communicatie, Bestuurlijke betrekkingen, Toezicht en handhaving, Bedrijfsvoering.
De wethouders (5) zijn:
- Hanneke Jouta (FNP): Beleid dorpen en wijken, Sociale verbondenheid, Betrokkenheid van burgers, Voorzieningsniveau, Cultuur en media, Meertaligheid, Monumenten en erfgoed, Beheer openbare ruimte, Biodiversiteit;
- Bert Koonstra (FNP): Ruimtelijke ontwikkeling / Ruimtelijke kwaliteit, Leven, Basisbeleid, Omgevingswet, Bedrijfsvoering + Dienstverlening, ICT, Centrale huisvesting;
- Jouke Douwe de Vries (S!N): Sociaal Domein, Onderwijs, Gezond leven, Vacaturemap, Financiën, Verkoop gemeentehuizen Kollum en Ferwert, Bestuurlijke samenwerking gemeente Dantumadiel;
- Pieter Braaksma (Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân): Landbouw, Holwerd aan Zee, Verkeer en vervoer, Meerjarig onderhoudsbeleid infrastructuur (Kapitaalgoederen), Arbeidsparticipatie, Regiodeal/Versnellingsagenda;
- Rebecca Slijver (S!N): Duurzaamheid, Energietransitie, Recreatie en toerisme, Sport, Beheer en onderhoud van sportvelden, LHBTI+.
Ontwikkeling van het bevolkingsaantal[bewerken | brontekst bewerken]
- 1 januari 2005: 47 195 inwoners**
- 1 januari 2015: 45 556 inwoners**
- 1 januari 2017: 45 463 inwoners**
- 1 januari 2018: 45 287 inwoners**
- 1 januari 2019: 45 181 inwoners
- 1 oktober 2019: 45 274 inwoners
- 1 augustus 2020: 45 433 inwoners
- 31 januari 2022: 45 601 inwoners
(** bevolking Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland bij elkaar opgeteld, bron: CBS Statline)
Taal[bewerken | brontekst bewerken]
Op het grondgebied van de gemeente wordt voornamelijk Fries gesproken, specifiek het Noordhoeks.[16] In Dokkum wordt het Dokkumers gesproken, een variant van het Stadsfries. Ook in Kollum wordt Stadsfries gesproken: Kollumers. Samen met de gemeente Achtkarspelen is Noardeast-Fryslân de enige plek waar naast het Fries en het Nederlands ook Gronings Nedersaksisch gesproken wordt: in de dorpen Kollumerpomp, Munnekezijl, Warfstermolen en Burum worden Kollumerlands en Kollumerpompsters gesproken. De Reeks Nederlandse Dialectatlassen benoemt dat het Burumers als een Stadsfries dialect is te beschouwen met een Groningse inslag.
Monumenten[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente kent de volgende rijksmonumenten en oorlogsmonumenten.
Aangrenzende gemeenten[bewerken | brontekst bewerken]
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
| Ameland | Schiermonnikoog | |||
|
||||
| Waadhoeke | Het Hogeland GR Westerkwartier GR | |||
| Leeuwarden Tietjerksteradeel |
Dantumadeel | Achtkarspelen | ||
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Officiële website
- NEFnijs.nl - Nieuws uit alle dorpen in Noordoost Friesland
- Kenniscentrum Landschap: Oostergo; Lauwersland; Noordelijke Friese Wouden (ca. 2012)
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Dennis Worst & Susanne Coppens, Landschapsbiografie van Noardeast-Fryslân. It Ferhaal van it Lânskip, z.pl. 2021
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 
· ·