Oldenburg (Nedersaksen)

**Oldenburg**
Kreisfreie Stadt in Duitsland
	Centrum van Oldenburg met o.a. de Sint-Lambertuskerk
	;
Situering
Deelstaat	Nedersaksen
Coördinaten	53° 8′ NB, 8° 13′ OL
Algemeen
Oppervlakte	103,09 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	169.605 ; (1.645 inw./km²)
Hoogte	4 m
Burgemeester	Jürgen Krogmann (SPD)
Overig
Postcodes	26121–26135
Netnummer	0441
Kenteken	OL
Kreisfreie Stadt	42 stadsdelen, 9 statistische districten
Gemeentenr.	03 4 03 000
Website	oldenburg.de
Locatie van Oldenburg
Foto's
	Slot Oldenburg
Portaal	Duitsland

Oldenburg (officieel: Oldenburg (Oldb) of Oldenburg (Oldenburg)) is een stad in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Het was tot en met 2004 de hoofdstad van de regio Weser-Ems. Oldenburg is een kreisfreie Stadt. De stad telt 169.605 inwoners (31 december 2020)^[1] op een oppervlakte van 103,09 km². Op 31 december 2020 had 11,29% van de inwoners een niet-Duits staatsburgerschap (19.145 niet-Duitsers)^[2] en hadden 330 inwoners het Nederlandse staatsburgerschap^[3].

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Tijdlijn[bewerken | brontekst bewerken]

1108: oudst bekende vermelding van "Aldenburg".
1345: Oldenburg krijgt stadsrechten.
1448: Graaf Christiaan van Oldenburg wordt koning van Denemarken.
Eerste helft 16e eeuw: De Reformatie. De stad wordt evangelisch-luthers. Tot op de huidige dag is ca. 3/4 van de christenen in de stad protestants.
1603: Begin van de regeerperiode van Graf Anthon Günthers die door slim manoeuvreren de stad buiten de Dertigjarige Oorlog weet te houden.
In het rampjaar 1667 sterft Graf Anthon Günthers, komt de stad onder Deense heerschappij en breekt de pest uit.
In 1676 wordt de stad door een brand grotendeels verwoest.
In 1773 vervalt het graafschap Oldenburg aan het huis Holstein-Gottorp, waardoor het gebied van graafschap tot hertogdom wordt.
In 1785 komt hertog Peter Frederik Lodewijk aan de macht en begint de stad Oldenburg in neo-klassieke stijl om te bouwen.
In 1786 wordt in Oldenburg de eerste spaarbank ter wereld opgericht.
In 1815 wordt de stad een prinsdom.
In 1819 wordt de stad Oldenburg hoofdstad van de vrijstaat Oldenburg.
Tussen 1933-1945 is Oldenburg "Gau"-hoofdstad van de regio Weser-Ems.
In 1945 groeit de stad enorm door de opname van 45.000 vluchtelingen
1946: de stad en het gebied Oldenburg gaan op in de deelstaat Nedersaksen.
1973: oprichting van de universiteit.

Ligging[bewerken | brontekst bewerken]

Oldenburg ligt 110 km ten oosten van de stad Groningen, 50 km ten zuiden van Wilhelmshaven, 100 km ten noorden van Osnabrück en 45 km ten westen van Bremen.

Economisch en politiek belang van de stad[bewerken | brontekst bewerken]

Oldenburg was tot 1946 de hoofdstad van achtereenvolgens het graafschap, het hertogdom-, groothertogdom- en de vrijstaat Oldenburg. Ook nu is het nog een belangrijk bestuurscentrum voor de regio en heeft daardoor veel ambtenaren binnen zijn gemeentegrenzen. De publieke dienstensector, de detail- en groothandel, het bank- en verzekeringswezen en de gezondheidszorg zijn de belangrijkste groepen werkgevers in de stad.

De stad is zetel van een van de drie Oberlandesgerichten van Nedersaksen. Daarnaast is in de stad een Landgericht en een Amtsgericht gevestigd.

Verder is er de in 1973 opgerichte Carl von Ossietzky universiteit met 11.000 studenten (2003).

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Oldenburg heeft een centrumfunctie voor de regio, waardoor het een redelijk aantal culturele instellingen heeft:

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Kerken[bewerken | brontekst bewerken]

Sint Petruskerk
Lambertikirche, evangelisch-lutherse bisschoppelijke kerk, herbouwd in 1795 op de plaats van een eerder kerkgebouw; gerenoveerd in 1887 en 2009; opvallend interieur, deels nog uit 1795 (classicisme), deels 21e-eeuws

Musea[bewerken | brontekst bewerken]

Het belangrijkste museum van de stad is het Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte, dat is gevestigd in drie gebouwen:
- In het 17e-eeuwse kasteel Schloss Oldenburg is een collectie standbeelden en kunsthistorische en design-objecten te zien; tevens zijn enkele stijlkamers ingericht. Hier is, in ieder geval voor 1835, ook de Idyllenkamer ingericht. Schilder Johann Heinrich Wilhelm Tischbein maakte in samenwerking met de grote dichter Johann Wolfgang von Goethe 43 kleine, vierkante schilderijen, waar Goethe bijbehorende gedichten bij creëerde. Dit deel van het museum bezit ook een bibliotheek met o.a. middeleeuwse handschriften.
- In het in 1867 speciaal als museum gebouwde Augusteum is een bescheiden collectie schilderijen en andere kunstobjecten uit de 16e t/m de vroege 19e eeuw ondergebracht, met werk van o.a. Gerret Willemsz. Heda, Ludolf Bakhuizen en Francesco de' Rossi; het trappenhuis van het Augusteum is, naar de smaak van die tijd, door de plaatselijke schilder Christian Griepenkerl voorzien van enorme plafond- en muurschilderingen, die taferelen uit de Griekse mythologie voorstellen.
- In het Prinzenpalais is een collectie kunst uit de periode van ca. 1850-2000 te zien met o.a. werk van Paula Modersohn-Becker, Max Liebermann, Emil Nolde, Otto Mueller en Ernst Wilhelm Nay.
Landesmuseum Natur und Mensch, met belangrijke collecties op het gebied van geologie, archeologie en etnologie, en een grote, 19e-eeuwse collectie opgezette dieren; veel vondsten uit de Noordwest-Duitse veengebieden en grafgiften uit hunebedden etc. van de Trechterbekercultuur worden hier bewaard.
Stadtmuseum, geschiedenis van de stad en haar omgeving, met een collectie werken van en items over Bernhard Winter^[4] (1871-1964).
Het Horst-Janssen-Museum voor moderne kunst
Edith-Ruß-Haus für Medienkunst
Computermuseum Oldenburg

Overige monumentale gebouwen[bewerken | brontekst bewerken]

Pulverturm (kruittoren), het enig overgebleven deel van de middeleeuwse stadsommuring
De klokkentoren Lappan

Theaters[bewerken | brontekst bewerken]

Het Staatstheater (1833), met diverse zalen, waarvan de grootste ca. 500 plaatsen heeft bij opera's en operettes en 575 bij klassieke concerten
Kulturetage (cabaret, lezingen, modern toneel, concerten)
Theater Laboratorium (vooral eigentijds poppentheater e.d.)
Theater hof/19
Theater Wrede/Fabrik Rosenstraße
August-Hinrichs-Bühne, achter het Staatstheater, speciaal voor stukken in Nederduitse dialecten

Sport[bewerken | brontekst bewerken]

Oldenburg heeft diverse sportclubs:

EWE Baskets Oldenburg - basketbal
VfB Oldenburg - meerdere sporten
VfL Oldenburg - hoofdzakelijk voetbal

De voetballers van VfB Oldenburg en VfL Oldenburg speelden voor 1928 enige tijd in de toenmalige hoogste divisie, na de Tweede Wereldoorlog speele VfB nog zeven seizoenen in de Oberliga Nord. Na de invoering van de Bundesliga speelde de club niet meer op het hoogste niveau. Na nog een aantal seizoenen in de tweede klasse was de club vanaf 1974 voornamelijk in de derde klasse actief. In 2000 degradeerde de club voor het eerst naar de vierde klasse en later zelfs naar de vijfde klasse. Sinds 2012 is de club actief in de Regionalliga Nord. VfL is minder succesvol en speelde in 1974 voor de laatste keer in de derde klasse.

Verkeer en vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

De stad is omringd door Autobahnen, vanwaar men de stad uit alle richtingen kan bereiken; met name de A 29, de A 28 en de A 293.

Een verbinding met de Noordzee via de rivieren Hunte en Wezer hebben een belangrijke binnenhaven mogelijk gemaakt.

De stad heeft treinverbindingen met Oost-Friesland en Bremen, zie bovenstaande kaart en Oldenburg (Oldb) Hauptbahnhof. Oldenburg heeft stads- en streekbussen in alle richtingen, waaronder enige snelbusdiensten.

Oldenburg heeft verder de reputatie, een fietsstad te zijn; het fietsen wordt met allerlei maatregelen en faciliteiten, waaronder fietspaden en grote stallingen, actief door de gemeente bevorderd.

Brug in de A 29 over de Hunte
Centraal station (Oldenburg Hauptbahnhof)
Noordhaven Oldenburg

Bevolkingsontwikkeling[bewerken | brontekst bewerken]

Bevolkingsontwikkeling 1968-heden^[5]
Datum	Inwoners	Buitenlanders^[a]
Datum	Inwoners	Totaal	%	Nederlanders
31.12.2022	172.830
31.12.2021	170.389	19.760	11,6%	325
31.12.2020	169.605	19.145	11,29%	330
31.12.2019	169.077	18.285	10,81%	335
31.12.2018	168.210	17.365	10,32%	340
31.12.2017	167.081	16.595	9,93%	320
31.12.2016	165.711	15.440	9,32%	300
31.12.2015	163.830	13.579	8,29%	306
31.12.2014	160.907	11.523	7,16%	289
31.12.2013	159.610	10.778	6,75%	269
31.12.2012	158.658	10.068	6,35%	255
31.12.2011	157.706	9.409	5,97%	244
31.12.2010	162.173	9.497	5,86%	244
31.12.2009	161.334	9.376	5,81%	242
31.12.2008	160.279	9.419	5,88%	249
31.12.2007	159.563	9.786	6,13%	244
31.12.2006	159.060	9.767	6,14%	253
31.12.2005	158.565	9.884	6,23%	242
31.12.2004	158.394	8.868	5,6%	244
31.12.2003	158.340	9.329	5,89%	245
31.12.2002	157.437	9.632	6,12%	239
31.12.2001	155.908	9.525	6,11%	255
31.12.2000	154.832	9.046	5,84%	249
31.12.1999	154.125	8.914	5,78%	258
31.12.1998	154.325	9.043	5,86%	270
31.12.1997	153.531	9.366	6,1%	280
31.12.1996	152.846	8.780	5,74%	282
31.12.1995	151.382	8.373	5,53%	280
31.12.1994	149.691	7.574	5,06%	273
31.12.1993	147.701	7.836	5,31%	271
31.12.1992	146.816	11.014	7,5%	271
31.12.1991	145.161	7.121	4,91%	255
31.12.1990	143.131	5.740	4,01%	255
31.12.1989	142.233
31.12.1988	140.785
31.12.1987	140.352	5.159	3,68%
31.12.1986	139.256	5.000	3,59%
31.12.1985	138.773	4.734	3,41%
31.12.1984	138.469	4.531	3,27%
31.12.1983	138.972	4.748	3,42%
31.12.1982	138.345	4.866	3,52%
31.12.1981	137.832	4.845	3,52%
31.12.1980	136.764	4.640	3,39%
31.12.1979	136.155	4.063	2,98%
31.12.1978	135.501	3.672	2,71%
31.12.1977	134.832
31.12.1976	134.611
31.12.1975	134.706
31.12.1974	134.280
31.12.1973	134.168
31.12.1972	133.328
31.12.1971	132.117
31.12.1970	131.545
31.12.1969	131.434
31.12.1968	131.197
Datum	Inwoners	Totaal	%	Nederlanders
Datum	Inwoners	Buitenlanders^[a]

↑ ^a ^b Vanwege geheimhoudingsredenen (§ 16 Bundesstatistikgesetz) worden de statistieken van buitenlanders vanaf 2016 alleen nog maar afgerond weergegeven (veelvoud van vijf).

Stedenband[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende inwoners van Oldenburg[bewerken | brontekst bewerken]

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

Johann Friedrich Herbart (1776-1841), filosoof, psycholoog en pedagoog
Gerhard Bakenhus (de) (1860-1939), kunstschilder, overleden in de wijk Kreyenbrück, toen nog een dorp ten zuiden van Oldenburg
Karl Jaspers (1883-1969), psychiater en filosoof
Horst Janssen (de) (1929-1995), tekenaar en graficus
Ulrike Meinhof (1934-1976), journaliste en terroriste
Hans-Jörg Butt (1974), voetballer

Galerij[bewerken | brontekst bewerken]

Centrum van Oldenburg vanuit de lucht
Het kasteel van Oldenburg
Opgravingen van de Heidenwall, een uit omstreeks 1032-1042 daterende ringburcht nabij de stad
Schlosswache en de Lambertikirche
Gertrudenkapelle, gotisch kerkje uit de 14e eeuw
De Lappan, klokkentoren uit 1467
Het Degodehaus, een van de weinige huizen, die de stadsbrand van 1676 doorstonden
De Lambertikerk^[6] (luchtfoto)
Ingang van het laat 18e-eeuwse Prinzenpalais, nu museum
Het Elisabeth-Anna-paleis, nu gerechtsgebouw
De Kruittoren (Pulverturm)

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

(de) (nl) (...) Website van de gemeente Oldenburg
(de) (nl) (en) Landesmuseum Oldenburg
(de) Straten van Oldenburg (archive)

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (de) Landesamt für Statistik Niedersachsen, LSN-Online Regionaldatenbank, Tabelle A100001G: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Stand 31. Dezember 2020
↑ (de) Tabelle A1050001: 01 - Ausländische Bevölkerung nach Geschlecht (Kreis), Stand 31. Dezember 2020
↑ (de) Tabelle A1050001: 03 - Ausländische Bevölkerung nach Staatsangehörigkeit (119) und Geschlecht (Kreis), Stand 31. Dezember 2020
↑ Bernhard Winter was een voor de stad Oldenburg belangrijk schilder, graficus en fotograaf. In zijn jonge jaren maakte hij landschaps- en portretschilderijen, rond 1900 een aantal zeer grote schilderijen van uiteenlopende onderwerpen, die hem beroemd maakten. Gedurende zijn hele leven was Winter een bewonderaar van de Nederlandse landschapsschilderkunst. Later legde hij zich toe op de fotografie. Winter was vanaf 1903 professor aan de kunstacademie, en mede-oprichter van de Oldenburger Künstlerbund, waarbij zich veel kunstenaars uit de kunstkolonie Dötlingen aansloten. Ondanks dat Winter extreem nationalistische en bovendien antisemitische ideeën koesterde, werd hij in 1961 nog tot ereburger van de stad Oldenburg uitgeroepen.
↑ (de) Regionaldatenbank für Niedersachsen. Landesamt für Statistik. Geraadpleegd op 31 augustus 2023.
↑ Zie: www.zeitgemaess.unsere-mission.de/Kwami-Affaere.91.0. Website van de NW-Duitse Missie over dit onderwerp (2012) Op 20 september 1932 zou een zwarte, uit Ghana afkomstige predikant, Robert Kwami (1869-1945), een preek houden in de Lambertikerk te Oldenburg. Kwami was bezig met een zeer succesvolle reeks lezingen ten bate van de Lutherse zending in Togo. De nazi's, die toen in de stad en de staat Oldenburg al aan de macht waren, probeerden dit tevergeefs o.a. door racistische, ophitsende publicaties te verhinderen. De affaire haalde destijds ook in Nederland en Engeland de pers. Kwami kon zijn toespraak , in een overvolle kerk, toch ongehinderd houden en ontving van de kerkelijke autoriteiten veel morele steun. De kerk spande nog een proces tegen de nazi's aan, maar die wisten de rechtsgang te saboteren, en in december 1932 werd de rechtszaak geseponeerd. Dit staat in de Duitse kerkgeschiedenis bekend als de Kwami-affaire.

Zie de categorie Oldenburg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[noot1-6] Vanwege geheimhoudingsredenen (§ 16 Bundesstatistikgesetz) worden de statistieken van buitenlanders vanaf 2016 alleen nog maar afgerond weergegeven (veelvoud van vijf).

[inw_statistiek-1] (de) Landesamt für Statistik Niedersachsen, LSN-Online Regionaldatenbank, Tabelle A100001G: Fortschreibung des Bevölkerungsstandes, Stand 31. Dezember 2020

[2] (de) Tabelle A1050001: 01 - Ausländische Bevölkerung nach Geschlecht (Kreis), Stand 31. Dezember 2020

[3] (de) Tabelle A1050001: 03 - Ausländische Bevölkerung nach Staatsangehörigkeit (119) und Geschlecht (Kreis), Stand 31. Dezember 2020

[4] Bernhard Winter was een voor de stad Oldenburg belangrijk schilder, graficus en fotograaf. In zijn jonge jaren maakte hij landschaps- en portretschilderijen, rond 1900 een aantal zeer grote schilderijen van uiteenlopende onderwerpen, die hem beroemd maakten. Gedurende zijn hele leven was Winter een bewonderaar van de Nederlandse landschapsschilderkunst. Later legde hij zich toe op de fotografie. Winter was vanaf 1903 professor aan de kunstacademie, en mede-oprichter van de Oldenburger Künstlerbund, waarbij zich veel kunstenaars uit de kunstkolonie Dötlingen aansloten. Ondanks dat Winter extreem nationalistische en bovendien antisemitische ideeën koesterde, werd hij in 1961 nog tot ereburger van de stad Oldenburg uitgeroepen.

[5] (de) Regionaldatenbank für Niedersachsen. Landesamt für Statistik. Geraadpleegd op 31 augustus 2023.

[7] Zie: www.zeitgemaess.unsere-mission.de/Kwami-Affaere.91.0. Website van de NW-Duitse Missie over dit onderwerp (2012) Op 20 september 1932 zou een zwarte, uit Ghana afkomstige predikant, Robert Kwami (1869-1945), een preek houden in de Lambertikerk te Oldenburg. Kwami was bezig met een zeer succesvolle reeks lezingen ten bate van de Lutherse zending in Togo. De nazi's, die toen in de stad en de staat Oldenburg al aan de macht waren, probeerden dit tevergeefs o.a. door racistische, ophitsende publicaties te verhinderen. De affaire haalde destijds ook in Nederland en Engeland de pers. Kwami kon zijn toespraak , in een overvolle kerk, toch ongehinderd houden en ontving van de kerkelijke autoriteiten veel morele steun. De kerk spande nog een proces tegen de nazi's aan, maar die wisten de rechtsgang te saboteren, en in december 1932 werd de rechtszaak geseponeerd. Dit staat in de Duitse kerkgeschiedenis bekend als de Kwami-affaire.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]