Oudere Schoutenrecht
Het Oudere Schoutenrecht of Landrecht van Westergo is een Oudfriese rechtstekst die het landrecht van Westergo beslaat. Het is de belangrijkste rechtsbron voor de kennis van het oud-Friese procesrecht. Belangrijke actoren in het Oudere Schoutenrecht zijn de graaf, de asega, de skelta (schout) en de frana.
Het Oudere Schoutenrecht is overgeleverd in de volgende Oudfriese rechtsbronnen:
- Jus Municipale Frisonum
- Codex Unia
- Druk
- Codex Roorda (fragmentarisch)
Van het begin van het Oudere Schoutenrecht is ook een Latijnse versie overgeleverd.[1] Verder is er nog een Middelnederlandse versie overgeleverd die bekendstaat onder de naam Landrecht der Vriesne ("landrecht van de Friezen") en mogelijk geschreven werd naar aanleiding van het condominiumverdrag van 1165.
Het Oudere Schoutenrecht wordt door Nico Algra gedateerd op de twaalfde eeuw.[2] Jurrien Schuur bepleit een veel latere datering, namelijk in de eerste helft van de 14e eeuw. Hij stelt dat het Schoutenrecht de neerslag vormt van een streven van de Hollandse graven om meer grip te krijgen op de Friese rechtspraak.[3] Dat stelt ook Paul Noomen, die aannemelijk probeert te maken dat het Schoutenrecht deel uitmaakt van een nieuwe rechtsorde, waarin de inrichting van een gerechtplaats, het opbouwen van bewijslast en de waarheidsvinding door twaalf ‘kroongetuigen’ (koninges orkene), die met meerderheid van stemmen een oordeel vellen, centraal staan.[4] De bekende sage van het tweegevecht tussen Karel en Radboud en de daarmee verbonden de sage van de twaalf asega's dienden zijns inziens vooral om deze nieuwe rechtsorde te legitimeren.
De meest archaïsche versie van de Oudfriese tekst van het Oudere Schoutenrecht, zoals bewaard in Codex Unia, en de versie in het Jus Municipale Frisonum zijn digitaal raadpleegbaar.
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Transcriptie van het Oudere Schoutenrecht in de Codex Unia (Fryske Akademy)
- Tekst van het Oudere Schoutenrecht uit de Jus Municipale Frisonum met Duitse vertaling (Deutsches Rechtswörterbuch)
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Rolf H. Bremmer Jr., Hir is eskriven. Lezen en schrijven in de Friese landen rond 1300, Hilversum/Leeuwarden 2004, ISBN 90-6550-817-1
- Ph.H. Breuker (red.), Landrecht der Vriesne. Tekstuitgave en commentaar, Leeuwarden 1996, ISBN 90-6171-828-7
- Wybren Jan Buma und Wilhelm Ebel unter Mitwirkung von Martina Tragter-Schubert, Westerlauwerssches Recht, 1. Jus municipale frisonum, Göttingen 1977, ISBN 3525181566 (teksteditie met Duitse vertaling).
- Oebele Vries, Asega, is het dingtijd? De hoogtepunten van de Oudfriese tekstoverlevering, Leeuwarden en Utrecht 2007, ISBN 978-905615-142-3 (teksteditie met Friese en Nederlandse vertaling)
Noten[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Rolf H. Bremmer Jr., Hir is eskriven, blz. 82
- ↑ N.E. Algra, 'Rechtshistorische aspecten van het "Landrecht der Vriesne", in: Ph.H. Breuker (red.), Landrecht der Vriesne. Tekstuitgave en commentaar, Leeuwarden 1996, p. 91-223, hier p. 180.
- ↑ Jurrien .G. Schuur, ,’De plaatsing van de Schoutenrechten in hun historische context’, in: It Beaken 76 (2014), 1-33.
- ↑ Paul N. Noomen, '"Hachens en Wachens". Feit en fiksje yn midsieusk Fryslân', in: Rolf. H. Bremmer, Lammert G. Jansma en Piet Visser (red.), Speculum Frisicum. Stúdzjes oanbean oan Philippus H. Breuker, Leeuwarden en Leiden 2001, p. 3–22, hier p. 4-5. Instemmend: Hans Mol en Justine Smithuis, 'De Friezen als uitverkoren volk. Religieus-patriottische geschiedschrijving in vijftiende-eeuws Friesland', in: Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis 11 (2008), p. 165-204, hier p. 174.