Overleg:Umlaut (klank)

Was tevoor: In Noord-Duitsland is de klank die door ä wordt weergegeven in veel woorden samengevallen met de /e/-klank die soms ook als e wordt geschreven.

A.u.b. corrigeer mijn slecht Nederlands. En sorry voor het germanisme... --Ein_anderer_Name (van de-talige WP)

Umlaut is geen vocaalharmonie

Sorry om gelijk zo met de deur in huis te vallen, maar de bewering dat umlaut een vorm van vocaalharmonie is, is niet waar. Dit is een oude theorie die vijftien jaar geleden als weinig betrouwbaar is bewezen. Met name in Limburgse en Westbrabantse dialecten is uitvoerig onderzoek gedaan naar de aard van dit fenomeen alsmede het ontstaan ervan. Er is overtuigend bewijs geleverd dat de umlautende klinkers (vocalen) in die dialecten niet direct onder de invloed van de volgende i of j-klank umlauten (de zogenaamde Fernassimilationstheorie, of "afstandsassimilatie"). In plaats daarvan doorlopen zulke talen en dialecten een stadium waarbij tussenliggende medeklinkers gepalataliseerd (of gemouilleerd) worden. Vaak voor een groot deel ook met het resultaat dat die talen gepalataliseerde medeklinkers ontwikkelen. Deze gepalataliseerde medeklinkers zijn in het Nederlands grotendeels weer verdwenen, met uitzondering van de klank "tj" in de verkleinwoorden (hetgeen een gepalataliseerde variant van "k" is!).

Dit beantwoordt niet alle vragen. Het verdwijnen van de gepalataliseerde medeklinkers in veel dialecten is nog een probleem. Het Limburgs en Westbrabants bewaart ze vaak nog, maar in andere dialecten is er geen spoor van te vinden. Ook de verdere ontwikkeling van de umlaut, met name als morfologisch systeem in het Duits is al sinds 1800 een omstreden probleem, waarvoor historische taalkundigen nog steeds geen bevredigende oplossing hebben geboden. Daarom blijven er ook nog steeds aanhangers van de theorie van de afstandsassimilatie. Maar deze theorie stuit op fundamentele bezwaren aangaande de werking van het fonologisch systeem, zodat ze door de meeste historische fonologen als onwerkbaar en onjuist wordt verworpen. [Deze bijdrage per ongeluk niet ondertekend: Lufiend 18 mei 2007 23:39 (CEST)]

Geen umlaut

Het Nederlandse stad kent in het meervoud geen umlaut. - De voorgaande niet ondertekende opmerking werd toegevoegd door Heer Herman (overleg|bijdragen) 11 mrt 2008 17:05

Volgens mij heb je gelijk en was het enkelvoud oorspronkelijk stede. Erik Warmelink 20 mrt 2008 01:20 (CET)

Nou, het is inderdaad een umlaut. In het Oudnederlands was het enkelvoud stad en kreeg dit in de verbogen vormen een klankwettige umlaut sted-. Later stierf dit systeem in het westelijke Nederlands uit en begon men daar het enkelvoud stede te gebruiken. In het oostelijke Nederlands leefde de umlaut echter nog (en doet hij dit ook vandaag nog). Hier bewaarde men het enkelvoud stad met het meervoud steden zoals in het ABN.

Het is dus waar dat de umlaut in het westelijke Nederlands in alle meervouden zonder uitzondering uitstierf, maar in het woord stad is hij door oostelijke invloed weer verrezen. [1] (Wanneer in de bron stede de "inheemse vorm" genoemd wordt, dan wil dat volgens mij zeggen "inheems in het westelijke Nederlands", waarop het ABN gebaseerd is. Het Oudnederlands bewijst dat stad ook inheems is in het Nederlands.)

ä in Noord-Duitsland versus e: in Zuid-Duitsland

Quote: In grote delen (en vooral in het noorden) van het Duitse taalgebied valt de door ä aangeduide lange klank samen met de door e aangeduide lange klank. Daar worden beide als /e:/ gerealiseerd. In het zuiden wordt de ä gebruikt voor de weergave van de klank /ε:/.

Vraag: Hoe wordt dan in het zuiden de lange e weergegeven ? Schrijft men daar dan Beer (ipv Bär) en neemlich (ipv nämlich) hetgeen U lijkt te suggereren ?

Of, spreekt men daar dan Bär anders uit dan in het noorden: met een /ε:/ ipv met een e: ? 193.191.216.74 3 jan 2014 10:56 (CET)

Eigenlijk wordt de lange ä in het Duits /ɛ:/ uitgesproken. Dus nämlich heeft de standaarduitspraak /nɛ:mlɪç/. De klank /e:/, die door e, ee, eh kan worden weergegeven, verschilt hiervan. In het noorden en het oosten (grotendeels de landen Nedersaksen, Schleswig-Holstein en het voormalige Oost-Duitsland) wordt er vaak geen verschil gemaakt, dus nämlich wordt /ne:mlɪç/ uitgesproken, alhoewel dit niet als helemaal correct wordt aangezien. De schrijfwijze is overal dezelfde.

Een goed voorbeeld zijn de woorden zäh en Zeh ("taai" en "teen"). In de standaarduitspraak, en door de meeste sprekers in het zuiden en westen, worden ze verschillend uitgesproken: /tsɛ:/ vs. /tse:/. Veel sprekers in het noorden en oosten zouden ze echter allebei /tse:/ uitspreken.

Hallo, bedankt voor de uitleg. Ik heb hiervoor nog het verschil tussen genormte Standardlautung en ungenormte Standardlautung in mijn achterhoofd. / Wil je je niet aanmelden en signeren, dan is de communicatie makkelijker. Ziko (overleg) 4 mei 2014 13:50 (CEST)

Goed spul. Ik wil ook aanraden om het lezen van een gedetailleerd artikel over umlaut op Deutherpapa. U kunt ook een heleboel andere nuttige grammatica materiaal op de site te vinden. Marta987M (overleg) 29 jul 2022 10:19 (CEST)