Personificatie (beeldende kunst)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Horace Vernet - Engel des doods (sterfelijkheid)

Een personificatie in de beeldende kunst is het weergeven van een abstract begrip in een menselijke of antropomorfe gedaante. De personificatie is meestal een vrouw omdat de Latijnse namen voor de abstracte begrippen vaak vrouwelijk zijn. De personificatie heeft bijna altijd een of meerdere attributen bij zich waaraan het te herkennen is, soms zijn dit zelfs uiterlijke kenmerken. De personificatie kan ook een allegorische figuur genoemd worden.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Personificatie kende men niet in de Griekse oudheid, maar begrippen zoals prosopopoiia en ethepoiia, wat zoveel betekent als een stem geven aan karakters. Het begrip personificatie is afgeleid van personificare en is een middeleeuws concept.

In de christelijke Middeleeuwen wordt het goddelijke van de personificatie achterwege gelaten, de vorm en vaak ook de betekenis wordt wel overgenomen door de middeleeuwse kunstenaar. Zo komt Coelus voor als personificatie van de hemel, maar niet meer als god. De personificaties "verloren" in de Middeleeuwen vaak hun attributen en waren alleen nog maar herkenbaar aan de naam die eronder was geschreven. Veel nieuwe personificaties ontstonden er niet in de Middeleeuwen, een echt christelijke personificatie is die van Ecclesia, de nieuwe of christelijke kerk.

In de Renaissance ontstaat onder leiding van de humanisten een hernieuwde interesse in de oudheid en daarmee de personificaties. Door de vondsten uit de oudheid konden de attributen van de personificaties in ere worden hersteld en werden ze weer individueel herkenbaar. Er werden zelfs boeken gedrukt waarin werd afgebeeld hoe een personificatie eruit zou moeten zien, zoals Le imagini colla sposizione degli dei degli antichi van Vincenzo Cartari uit 1556. Voor geleerden en kunstenaars werd het een waar intellectueel spel om nieuwe personificaties voor abstracte begrippen te verzinnen.

In de periode die volgde op de renaissance bleef de interesse voor personificaties ongeveer gelijk, maar vanaf de 18e eeuw neemt, onder invloed van het realisme, de kritiek op de personificatie, en daarmee ook de allegorie, toe. Vanaf het midden van de 19e eeuw wordt daardoor de personificatie bijna alleen nog maar gebruikt op openbare gebouwen.

Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende voorbeelden van personificaties zijn:

  • De Melencolia (1514) van Albrecht Dürer. In de middeleeuwen betekende melancholie echter niet zwaarmoedig, maar werd er "de handel en studie door wetenschappers" mee aangegeven. De engel in de gravure heeft dus meer een observerende overpeinzing, dan dat deze zwaarmoedig zit te staren.
  • Vrouwe Justitia, de geblinddoekte personificatie van het recht, vaak op rechtsgebouwen aangegeven.
  • De dood wordt wel weergegeven als een wandelend skelet met een zeis.
  • De tijd wordt weergegeven als Vadertje Tijd, een oude man met een zandloper en een zeis.
  • Nationale personificaties zoals Lady Britannia, Germania, Moeder Svea, Moeder Rusland, Aura, Uncle Sam.
Zie de categorie Personifications van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.