Platte slijkgaper

Platte slijkgaper
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Onderrijk:	Metazoa
Stam:	Mollusca (Weekdieren)
Klasse:	Bivalvia (Tweekleppigen)
Onderklasse:	Autobranchia
Orde:	Cardiida
Superfamilie:	Tellinoidea
Familie:	Semelidae
Geslacht:	Scrobicularia
	Soort
	Scrobicularia plana; (Da Costa, 1778); Originele combinatie; Trigonella plana
	Synoniemen
	Lijst Amphidesma transversum Say, 1831; Lavigno calcinella Récluz in Chenu, 1845; Lavigno reaumuriana Récluz in Chenu, 1845; Lavignonus deshayesii Récluz, 1869; Lutricola compressa Blainville, 1824; Mactra compressa Pulteney, 1799; Mactra listeri Gmelin, 1791; Mactra piperata Poiret, 1789; Mya gaditana Gmelin, 1791; Mya hispanica Philippi, 1836; Mya orbiculata Spengler, 1793; Scrobicularia arenaria Schumacher, 1817; Scrobicularia calcarea Schumacher, 1815; Syndosmya truncata Récluz, 1843; Tellina rubiginosa Poli, 1791; Trigonella listeriana Leach in Gray, 1852; Venus dealbata Gmelin, 1791; Venus gibbula Gmelin, 1791; Lavignon deshayesii Récluz, 1869; Solen callosus Olivi, 1792; Scrobicularia piperata (Poiret, 1789); Semele piperata (Poiret, 1789); Lavigno calcinella var. gallobritannica Récluz in Chenu, 1843; Lavigno calcinella var. oceanica Récluz in Chenu, 1843; Lavigno calcinella var. intermedia Récluz in Chenu, 1843; Lavigno calcinella var. mediterranea Récluz in Chenu, 1843; Scrobicularia piperata var. minor Dollfus, 1883; Semele piperata var. atterina de Gregorio, 1884; Scrobicularia plana var. obliqua Bucquoy, Dautzenberg & Dollfus, 1898; Scrobicularia plana var. solidiuscula Bucquoy, Dautzenberg & Dollfus, 1898; Scrobicularia plana var. major Bucquoy, Dautzenberg & Dollfus, 1898;
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

De platte slijkgaper (Scrobicularia plana) is een marien tweekleppig weekdier behorende tot de familie Semelidae.

Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]

Schelpkenmerken[bewerken | brontekst bewerken]

De schelp is zeer dunschalig en plat. De umbo ligt ongeveer in het midden. De voorzijde van de schelp is regelmatig afgerond, de achterzijde is heel zwak afgeknot. De buitenkant is bedekt met een groot aantal dicht op elkaar liggende groeilijnen. Er is een heterodont slot. De rechterklep heeft twee cardinale tanden, de linkerklep een. Er zijn geen laterale tanden. Onder de umbo bevindt zich in beide kleppen een driehoekige groeve. Dit is de resiliumgroeve. Hierin zit het inwendige deel van de slotband. Het uitwendige deel van de slotband is klein en zwak.

Grootte van de schelp[bewerken | brontekst bewerken]

Lengte: tot 4 cm
hoogte: tot 45mm.

Kleur van de schelp[bewerken | brontekst bewerken]

Grijswit of geelwit met een geelbruine opperhuid. Strandmateriaal is vaak blauw, wit of bruin verkleurd. Dit zijn echter na de dood van het dier door fossilisatie omstandigheden secundair verkregen kleuren.

Habitat en leefwijze[bewerken | brontekst bewerken]

Scrobicularia plana leeft bij voorkeur hoog in de getijdenzone in slikgebieden. De dieren graven zich diep in, tot ongeveer 30 centimeter. De schelp ligt meestal in horizontale positie in de bodem. Het dier heeft twee zeer lange sifonen (tot zo'n 25 cm lang) die van elkaar gescheiden zijn. Beide sifonen steken als het dier actief is boven het sediment uit, op enige afstand van elkaar waardoor het gebruikte water dat het dier via de uitstroomsifo verlaat niet terechtkomt in het water wat door de instroomsifo wordt opgenomen. De sifonen zijn zeer beweeglijk en kunnen ook de bodem in de omgeving op zoek naar voedsel (detritus en micro-organismen) aftasten. Scrobicularia is dus zowel een filteraar als een sedimentvoeder. De beweeglijkheid van de sifonen maakt dat zij veel door vissen en vogels worden gegeten. Het dier zelf zit meestal te diep ingegraven om gevangen te kunnen worden.

De soort is euryhalien.

Paleoecologisch wordt de soort gebruikt in de sedimentologie. Gefossiliseerde doubletten die nog in levenspositie staan geven aan dat op die diepte het toenmalig hoogste gedeelte van de getijdenzone aanwezig was. Dit gegeven, in combinatie met een C14-datering is een belangrijk gegeven voor de reconstructie van het toenmalige milieu en kan ook aangewend worden bij de reconstructie van zeespiegelveranderingen zoals de zeespiegelrijzing tijdens het Holoceen.^[1]^[2]^[3]

Voorkomen[bewerken | brontekst bewerken]

De soort is plaatselijk algemeen in de Waddenzee en op slikkige plaatsen in de provincie Zeeland. Op het Noordzeestrand zijn gewoonlijk alleen losse kleppen te vinden in de vloedlijn en in schelpenbanken.

Fossiel voorkomen[bewerken | brontekst bewerken]

In het Noordzeegebied is Scrobicularia plana sinds het Vroeg Pleistoceen bekend.

Afleiding van de Nederlandse naam[bewerken | brontekst bewerken]

De naam 'platte slijkgaper 'heeft betrekking op het feit dat deze soort zich ingraaft in slikgebieden. De naam is verwarrend omdat de schelpen vrijwel volledig op elkaar aansluiten en dus niet 'gapen'. Mogelijk verwijst dit deel van de naam naar dode exemplaren. Als het dier niet meer leeft en de complete schelp ligt los op het zand dan gaan de beide schelphelften wijd uit elkaar staan als gevolg van de grote elastische werking van het inwendige deel van de slotband.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Video van Scrobicularia plana die zich voedt, www.arkive.org

Bronvermelding[bewerken | brontekst bewerken]

Referenties

↑ Beets, D.J., de Groot, Th.A.M., Davies, H.A., 2003. Holocene tidal back-barrier development at decelerating sea-level rise: a 5 millennia record, exposed in the western Netherlands. Sedimentary Geology, 158: 117-144.
↑ Beets, D.J., Roep, T.B., de Jong, J., 1981. Sedimentary sequences of the subrecent North Sea coast of the Western Netherlands near Alkmaar. IAS Special Publication, 5: 133-145, International Association of Sedimentologists, Blackwell, Oxford.
↑ Roep, Th.B., Van de Plassche, O., Van der Valk, L., Ruegg, G.H., 1983. Sedimentologie van de strandwalafzettingen onder 's Gravenhage en Rijswijk. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, 37: 137- 156.

Bronnen

Benthem Jutting, W.S.S. van, 1943. Mollusca (I) C. Lamellibranchia. Fauna van Nederland 12: 1-475.
Bruyne, R.H. de, 2004. Veldgids Schelpen. KNNV Uitgeverij, 234 pp., ISBN 90-5011-140-8
Bruyne, R.H. de, Bank, R.A., Adema, J.P.H.M. & Perk, F.A., 1994. Nederlandse naamlijst van de weekdieren (Mollusca) van Nederland en België. Feestuitgave ter gelegenheid van het zestigjarig jubileum van de Nederlandse Malacologische Vereniging. Backhuys, Leiden. 149 pp. ISBN 90-733-48-33-1
Bruyne, R.H. de & Boer, Th.W. de, 2008. Schelpen van de Waddeneilanden. Gids van de schelpen en weekdieren van Texel, Vlieland, terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Fontaine Uitgevers. 359 pp., ISBN 978-90-5956-2554.
Janssen, A.W., Peeters, G.A. & Slik, L. van der, 1984. De fossiele schelpen van de Nederlandse stranden en zeegaten, tweede serie, 8 (slot). Basteria, 48: 89-220.
(fr) Lorié, J., 1887. Contributions a la géologie des Pays Bas III. Le Diluvium plus récent ou sableux et le système Eémien. Archives Teyler, Ser. II, Vol. III: 104-160.
Spaink, G., 1958. De Nederlandse Eemlagen, I: Algemeen overzicht. Wetenschappelijke Mededelingen Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging 29, 44 pp.

[1] Beets, D.J., de Groot, Th.A.M., Davies, H.A., 2003. Holocene tidal back-barrier development at decelerating sea-level rise: a 5 millennia record, exposed in the western Netherlands. Sedimentary Geology, 158: 117-144.

[2] Beets, D.J., Roep, T.B., de Jong, J., 1981. Sedimentary sequences of the subrecent North Sea coast of the Western Netherlands near Alkmaar. IAS Special Publication, 5: 133-145, International Association of Sedimentologists, Blackwell, Oxford.

[3] Roep, Th.B., Van de Plassche, O., Van der Valk, L., Ruegg, G.H., 1983. Sedimentologie van de strandwalafzettingen onder 's Gravenhage en Rijswijk. Mededelingen Rijks Geologische Dienst, 37: 137- 156.

[1]

[2]

[3]