Platypterygius
Platypterygius Status: Uitgestorven, als fossiel bekend Fossiel voorkomen: Vroeg- tot Laat-Krijt | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Platypterygius longmani | |||||||||||||
Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
Geslacht | |||||||||||||
Platypterygius von Huene, 1922 | |||||||||||||
Platypterygius longmani | |||||||||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons | |||||||||||||
|
Platypterygius[1][2] is een geslacht van uitgestorven Ichthyosauria van de familie Ophthalmosauridae. Het is het nauwst verwant aan de geslachten Caypullisaurus en Brachypterygius. Deze ichthyosauriër leefde van het Onder-Krijt (Hauterivien) tot het vroegste Boven-Krijt (Cenomanien) en had een kosmopolitische verspreiding.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Platypterygius bereikte een lengte van ongeveer zeven meter. Het had een lange snuit en een krachtige staartvin, die symmetrisch en hypocerk was. De kaken waren lang en smal, de ogen beduidend kleiner dan die van het nauw verwante geslacht met de grote ogen Ophthalmosaurus. De voorste ledematen waren peddelvormig en bevatten acht tot negen vingers. Er zijn meer vingers in de voorste flippers dan gebruikelijk is bij Ichthyosaurus. Ze zijn strak gebonden in rijen, wat een brede, platte uitstraling geeft. In totaal werden dertig individuele botten geteld in de langste vinger. Deze ongewone eigenschap geeft het geslacht zijn naam, wat 'platte vleugel' betekent. Bovendien zijn enkele polsbeenderen volledig verdwenen. CAT-scans op een jong exemplaar suggereren sterk dat Platypterygius doof was. De wervelcentra waren kort en biconcaaf zonder overgang naar de wervelboog, die geen dwarsuitsteeksels had. De tweekoppige ribben konden scharnieren dankzij twee onduidelijke knobbelvormige uitsteeksels, die zich op het wervelcentrum bevonden.
Platypterygius zwom, net als alle ichthyosauriërs uit de Jura en het Krijt, als een tonijn, dat wil zeggen alleen door de staartvin te bewegen. In 2001 bleek uit een onderzoek van een schedel met een computertomograaf dat de botten van het binnenoor te dik waren om echolocatie zoals die van de tandwalvissen mogelijk te maken. Maar er waren aanwijzingen voor elektroreceptoren, vergelijkbaar met die van sommige van de hedendaagse vissen, vooral haaien. Een jong dier werd gevonden in het lichaam van een fossiel uit Platypterygius uit het Boven-Krijt van Australië. Talrijke vissen, belemnieten, jonge zeeschildpadden van de familie Protostegidae en een vogel uit de groep van de Enantiornithes zijn ook gevonden in het maaggebied.
Leefwijze[bewerken | brontekst bewerken]
Het voedsel van dit reptiel bestond hoofdzakelijk uit vissen.
Vondsten[bewerken | brontekst bewerken]
Fossielen van dit dier werden gevonden in Europa, Noord-Amerika, Colombia en Australië. Er zijn acht genoemde soorten. Zowel volwassenen als jongeren zijn opgegraven, inclusief pasgeborenen en zwangere vrouwtjes die aangeven dat, net als andere ichthyosauriërs, Platypterygius levend is bevallen. De overblijfselen uit Australië werden oorspronkelijk Ichthyosaurus australis genoemd. Ze komen uit de Toolebuc-formatie en Allaru Mudstone (Albien, Onder-Krijt) van Flinders River en andere plaatsen in het noorden van centraal Queensland. In 1990 richtte Wade de soortnaam Platypterygius longmani op met alle overblijfselen die eerder naar Ichthyosaurus australis waren verwezen.
Fylogenie[bewerken | brontekst bewerken]
Het onderstaande cladogram volgt de topologie van een analyse uit 2010 door Patrick S. Druckenmiller en Erin E. Maxwell.
Thunnosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Erkende soorten[bewerken | brontekst bewerken]
- Platypterygius platydactylus Broilli, 1907 (typesoort)
- Platypterygius americanus Nace, 1939
- Platypterygius australis McCoy, 1867
- Platypterygius hercynicus Kuhn, 1946
- Platypterygius kiprijanoffi Romer, 1968
Eerder toegekende soorten[bewerken | brontekst bewerken]
- Pervushovisaurus bannovkensis Arkhangelsky, 1998
- Pervushovisaurus campylodon Carter, 1846
- Simbirskiasaurus birjukovi Otschev and Efimov, 1985
- Plutoniosaurus bedengensis Efimov, 1997
- Myobradypterygius hautali von Huene, 1927
- Platypterygius sachicarum María Páramo, 1997
- Ichthyosaurus steleodon Bogolobov, 1909
- Platypterygius ochevi Arkhangelsky et al., 2008
Vindplaatsen[bewerken | brontekst bewerken]
Fossielen van Platypterygius zijn bekend van:
- Allaru, Toolebuc en Wallumbilla Formations, Australië
- Loon River Formation, Northwest Territories en Ashville Formation, Saskatchewan, Canada
- Marnes Bleues en La Penthiève Beds Formations, Frankrijk
- Duitsland
- Waiokumurau Valley, Nieuw-Zeeland
- La Presta, Zwitserland
- Kiowa Shale, Kansas, Grayson Marl, Texas, Mowry Shale and Belle Fourche Formation, Wyoming, United States
- Apón Formation, Venezuela
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
Noten
|