Roemeense presidentsverkiezingen 2009

Roemeense presidentsverkiezingen 2009
Datum	22 november en 6 december 2009
Land	Roemenië
Resultaat
Grootste partij	Partidul Democrat Liberal
Nieuwe president	Traian Băsescu
Vorige president	Traian Băsescu
Opvolging verkiezingen
← 2004
Portaal    Politiek Roemenië

Op 22 november en 6 december 2009 werden presidentsverkiezingen in Roemenië gehouden. In de eerste stemronde won geen enkele kandidaat, daarom was er een tweede ronde nodig. De tweede ronde ging tussen zittend president Traian Basescu en de oud-minister van Buitenlandse Zaken Mircea Geoană. Băsescu kreeg in de eerste ronde 32,4 en Geoană 31,2 procent. Oppositieleider Crin Antonescu stond met 20 procent van de stemmen op de derde plaats. Aan de eerste ronde van de presidentsverkiezingen namen twaalf kandidaten deel. Ongeveer 18 miljoen stemgerechtigde Roemenen konden hun stem uitbrengen op een van de twaalf presidentskandidaten. Ook konden ze tegelijkertijd in een niet-bindend referendum stemmen over een inkrimping van het parlement, wat aangenomen werd.

Achtergronden

Op 1 januari 2007 vond de toetreding van Roemenië tot de Europese Unie plaats. Basescu maakte na zijn verkiezing in 2004 aanvankelijk werk van zijn belofte de corruptie aan te pakken, een zware EU-eis, en benoemde jurist en mensenrechtenactivist Monica Macovei tot minister van Justitie. Na de toetreding tot de EU staat kwam dat thema echter een stuk minder hoog op de politieke agenda te staan. Bij de presidentsverkiezingen speelden verder verschillende onderwerpen een belangrijke rol.

Politiek in Roemenië
Politiek van Roemenië President (lijst) Klaus Johannis • Premier (lijst) Marcel Ciolacu Parlement Senaat • Kamer van Afgevaardigden Politieke partijen Partijen van minderheden Verkiezingen Parlement 2020 − 2024 President 2019 − 2024 Gemeente 2020 − 2024 Europese parlement 2019 − 2024 Bestuurlijke indeling Districten Gemeenten - Comună Toetreding Europese Unie
Portaal
	Politiek & Roemenië

Politieke crisis

Op 13 oktober viel de centrum-linkse regering, die bestond uit de PD-L van Băsescu en de PSD van Geoană. De coalitie stond onder leiding van een vertrouweling van Băsescu, Emil Boc. Bij de stemming in het parlement stemden 258 afgevaardigden voor en 176 tegen de motie van de oppositie. Het was de eerste val van een regering door een motie van wantrouwen in het postcommunistische Roemenië. De oppositie beschuldigde de regering van premier Boc ervan illegaal te fungeren, het land economisch en moreel te verstoren en enkel de herverkiezing van president Băsescu te willen veiligstellen. De motie van wantrouwen was ingediend door de Nationaal-Liberale Partij en de Democratische Unie van Hongaren in Roemenië. Tegen de regering stemden ook de socialisten (PSD). Die hadden twee weken eerder al hun ministers uit de grote regeringscoalitie met de PD-L teruggetrokken. De minderheidsregering van premier Emil Boc besloot aan de macht te blijven tot het parlement een nieuwe premier zou goedkeuren. Echter, twee kandidaten van Băsescu werden door het parlement naar huis gestuurd.

Door de sfeer rondom de verkiezingen lukte het niet een nieuwe regering te benoemen. "Deze verkiezingen onderbreken het functioneren van de instituties", aldus politiek analist en columnist Cristian Ghinea, "op het slechtst denkbare moment". De nieuwe president deed een voorstel voor een nieuwe premier. Tot die tijd zat Roemenië zonder een regering.

Economische crisis

Roemenië is zwaar getroffen door de internationale economische crisis. In 2009 kwam daar een kabinetscrisis bij toen twee coalitiepartijen ruzie kregen en de centrumlinkse regering ten val brachten. Het Internationaal Monetair Fonds had een lening van 20 miljard toegezegd met als voorwaarde dat Roemenië snel een effectieve regering weet te vormen. Basescu wilde dat de centrumrechtse PD-L ging regeren en Geoana was voorstander van een brede coalitieregering. Doordat er geen regering was om een begroting voor 2010 voor te stellen, stelden de EU en het IMF de overboeking van een deel van hun miljardenlening uit. Het geld was dringend nodig om tijdens de economische crisis de lonen en pensioenen te blijven betalen. De economie kromp in het derde kwartaal jaar op jaar met 7,1 procent en voor het hele jaar werd een krimp van 8 procent verwacht. De nieuwe regering stond voor de opdracht ingrijpende hervormingen door te voeren die de voorbije jaren op de lange baan waren geschoven.

Referendum

Naast de presidentsverkiezingen werd er ook een referendum gehouden. Eind oktober besloot president Basescu een raadgevend referendum uit te schrijven over verkleining van het in zijn ogen geldverslindende parlement. Hij stelde op 22 oktober voor om het parlement te veranderen van een tweekamerstelsel naar een eenkamerstelsel met 300 parlementariërs, in plaats van de huidige 137 senatoren en 334 vertegenwoordigers van de Kamer van Afgevaardigden. De vorige dag stemde het parlement tegen de voorstellen van de president, maar volgens de wet voor referenda is het besluit van het parlement niet bindend voor de president. In reactie op de plannen van de president had de liberale PNL een eigen voorstel ingediend, om het aantal parlementariërs te verminderen tot 99 senatoren en 217 vertegenwoordigers. Verschillende ngo's hadden geprotesteerd tegen het initiatief. Ze vreesden dat de gelijkheid tussen de kandidaten in het gedrang zou komen.

De kiezers kregen twee vragen:

1. Bent u het eens met het invoeren van een eenkamerstelsel in Roemenië?
2. Bent u het eens met het verminderen van het aantal parlementariërs naar maximaal 300 personen?

Peilingen

1.Bent u het eens met het invoeren van een eenkamerstelsel in Roemenië?

Onderzoeksbureau	Datum	Bron	Ja	Nee	Geen mening
CSOP	17/09-07/10/09	[1]	82%	9%	8%
CCSB	10-11/10/09	[2]	70%	10%	20%

Uitslag referendum

Om het referendum geldig te laten verklaren, moest minimaal 50% + 1 van de stemgerechtigden stemmen. De autoriteiten maakten bekend dat 50,16% van het electoraat zijn of haar stem had uitgebracht, en daarmee was het referendum geldig.

Resultaten

Eerste stemronde

Uitslag van de eerste stemronde

Opkomstpercentages bij de eerste stemronde

Uitslag van de tweede stemronde

Op de verkiezingsdag bleek dat al zo'n 250 keer aangifte was gedaan wegens fraude bij de presidentsverkiezingen. Zo fotografeerden veel kiezers die hun stem hadden verkocht, hun stembiljet met hun mobiele telefoon om te kunnen bewijzen dat zij 'goed' hadden gestemd Bij 3.500 speciale stembureaus voor kiezers die niet in hun eigen woonplaats konden stemmen werden veel meer stemmen uitgebracht dan werd verwacht. Volgens getuigen brachten busladingen kiezers die elders al hadden gestemd nogmaals hun stem uit bij deze bureaus. In Giurgiu in het zuiden van Roemenië werden twee mensen gearresteerd die geprobeerd zouden hebben stemmen te kopen en uit het hele land kwamen berichten over het omkopen van kiezers met bijvoorbeeld suiker, olie, dekens of bloemen.

Tweede stemronde

Op 25 november sloten sociaaldemocraten en liberalen een verbond waarmee zij de tweede ronde van de presidentsverkiezingen ingingen. Als Geoană de verkiezingen zou winnen, zou hij op voorstel van de kleine liberale partij de onafhankelijke burgemeester van Sibiu, Klaus Johannis, aanstellen als premier. Op deze manier hoopte Geoană de steun van de liberalen te verwerven. De steun van de liberale Crin Antonescu-kiezers leek namelijk in de tweede, beslissende ronde de doorslag te zullen geven. Antonescu stond ideologisch dichter bij de liberaal Băsescu dan bij de sociaaldemocraat Geoana, maar de persoon Băsescu werd door veel aanhangers van Antonescu als onbetrouwbaar en wispelturig beschouwd. Stappen van de president om meer invloed op het parlement en de regering te krijgen werkten in zijn nadeel. Antonescu zelf sloot iedere samenwerking met Băsescu uit, die hij afschilderde als 'een populist en demagoog'. Hij zei Geoană te zullen steunen als 'de minste van twee kwaden'. Voorwaarde daarbij zou wel zijn dat Geoană instemde met de benoeming van de burgemeester van Sibiu als premier. Geoană stemde daar prompt mee in.

Voor het eerst in de Roemeense politiek besloten ook de Partidul România Mare en de Uniunea Democrată Maghiară din România de sociaaldemocraat te steunen. Met de steun van deze twee partijen kon Geoană rekenen op de steun van de PSD, PNL, UDMR, PRM, PAS, Partij van de Roma en het Revolutionaire Nationale Blok in de tweede stemronde. Ondanks de steun van de Roma-Partij had de 'koning' van de Roma in Roemenië besloten zijn steun uit te spreken voor Băsescu.

De samenwerking tussen de sociaaldemocraten en de liberalen kon rekenen op veel verzet onder de Roemeense burgers. In de Roemeense steden Timișoara en Brașov gingen op 1 december honderden mensen de straat op om te protesteren tegen het verbond. In Timișoara leidde het protest tot een handgemeen tussen betogers en de politie, maar er werden geen slachtoffers gemeld. De westelijke stad was twintig jaar geleden de bakermat van de anticommunistische Roemeense Revolutie. Er was veel verzet tegen een mogelijke terugkeer van de communisten in de vorm van een door sociaaldemocraten geleide coalitie. In Brașov, in Midden-Roemenië, gingen ongeveer driehonderd mensen de straat op. Ook Brașov speelde een leidende rol bij de oppositie tegen het communistische regime van voormalig dictator Nicolae Ceaușescu.

Hertelling deel van de stemmen

Geoană eiste na het bekendmaken van de uitslag direct dat er fraude was gepleegd. Exit-polls wezen hem immers na het sluiten van de stembureau als winnaar aan. Het Constitutionele Hof besloot 138.000 stemmen te hertellen. De hertelling veranderde echter niets. De Roemeense kiescommissie stelde vast dat ruim tweeduizend van de hertelde stemmen geldig waren. Ruim elfhonderd waren voor Băsescu, krap 970 voor Geoană. De kiesraad maakte verder bekend dat Băsescu zijn tegenstander Geoană met een verschil van ruim 70.000 stemmen had verslagen. Băsescu zou 50,33 procent van de stemmen hebben gekregen en zijn uitdager 49,66 procent. Het hof moest nog een uitspraak doen over de geldigheid van de presidentsverkiezingen.

Overzicht resultaten

Kandidaten			Eerste stemronde		Tweede stemronde
Kandidaat	Partij	Stemmen	%	Stemmen	%
Traian Băsescu	Partidul Democrat Liberal (PD-L)	3.148.124	32,42	5.275.808	50,33
Mircea Geoană	Alianța Electoralǎ Partidul Social Democrat (PSD) + Partidul Conservator	3.026.604	31,17	5.205.760	49,66
Crin Antonescu	Partidul Național Liberal	1.943.992	20,02
Corneliu Vadim Tudor	Partidul România Mare	539.721	5,55
Hunor Kelemen	Uniunea Democrată Maghiară din România	372.732	3,83
Sorin Oprescu	Onafhankelijk	309.472	3,18
George Becali	Partidul Noua Generație - Creștin Democrat	186.143	1,91
Remus Cernea	Partidul Verde	60.479	0,62
Constantin Rotaru	Partidul Alianța Socialistă	43.664	0,45
Gheorghe-Eduard Manole	Onafhankelijk	34.152	0,35
Ovidiu-Cristian Iane	Partidul Ecologist Român	22.493	0,23
Constantin-Ninel Potîrcă	Onafhankelijk	21.293	0,21
Ongeldige stemmen		227.361	2,28
Totaal: 18.291.258 stemmen (opkomst 54.32%)		9.936.695	100%		100%
Bron: Biroul Electoral Central

• 
  Mircea Geoană, PSD

Peilingen

Opmerking: De peilingen werden gedurende de campagne bekritiseerd omdat ze onbetrouwbaar zouden zijn, met grote verschillen in resultaten tussen de verschillende onderzoeksbureaus.

Eerste ronde (22 november)

Onderzoeksbureau	Datum	Bron	Băsescu	Geoană	Antonescu	Oprescu	Tudor	Kelemen	Others	Geen mening
GSS	16/05/2009	[3]	30,8%	24,3%	20,3%		5,5%	N/A	7,8%	5%
CURS	26/06/2009	[4]	36%	24%	20%		11%	2%	3%	N/A
INSOMAR	12/07/09	[5]	35,7%	29,6%	16,8%		11,9%	N/A	N/A	N/A
Gallup Romania	16-20/07/09	[6]	35%	18%	20%		10%	3%	N/A	N/A
CCSB	17-19/09/2009	[7]	34%	18%	19%	12%	7%	1%	N/A	N/A
INSOMAR	8-11/10/09	[8]	33,4%	28,5%	14,5%	8,1%	6,1%	4,3%	N/A	N/A
CSOP	16-18/10/09	[9]	35%	24%	19%	8%	4%	4%	N/A	N/A
CURS	15-22/10/09	[10]	31%	30%	17%	9%	5%	4%	4%	N/A
BCS	19/10/09	[11]	31,3%	21,9%	23,8%	10,4%	3,7%	3,8%	5,1%	N/A
Operations Research	20-23/10/09	[12]	31%	21%	22%	12%	6%	2%	6%
INSOMAR	29/10-1/11 /09	[13]	30%	32%	19%	6%	7%	3%	5,1%	N/A
Gallup Romania	01-03/11/09	[14]	32,5%	21,5%	21,5%	11%	5%	2.5%	N/A
CCSB	03/11/09		34%	30%	18%	14%	3%	1%	1%
INSOMAR	09/11/09	[15]	31%	32%	18%	5%	6%	5%	N/A
CCSB	11/11/09	[16]	34%	31%	16%	10%	4%	3%	2%
Operations Research	15/11/09		30%	23%	26%	8%	6%	4%	3%
CSOP	18/11/09	[17]	37%	27%	20%	6%	3%	5%	2%
Operations Research	19/11/09		32,5%	23,5%	24,5%	7%	6%	4%	2,5%

Tweede ronde (6 december)

Onderzoeksbureau	Datum	Bron	Băsescu	Geoană
INCOR	28/06/2009	[18]	52%	48%
CCSB	27/07/2009	[19]	53%	47%
CCSB	03/10/09	[20]	47%	53%
CSOP	07/10/09	[21]	53%	47%
INSOMAR	8-11/10/09	[22]	49.4%	50.6%
CURS	26/10/2009	[23]	50%	50%
INSOMAR	29/10-1/11 /09	[24]	47%	53%
CCSB	3/11/09		46%	54%
INSOMAR	6-9/11/09	[25]	47%	53%
INSOMAR	28-29/11/09		46%	54%
CCSB	05/12/09		46%	54%

Bronnen, noten en/of referenties