Salomé (opera)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door SilvonenBot (overleg | bijdragen) op 18 mrt 2008 om 14:30. (robot Erbij: fi:Salome (ooppera))
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.

Salomé is een opera in één akte van Richard Strauss uit 1905, gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk Salomé van Oscar Wilde.

Het is de derde opera die Strauss schreef en daarbij zijn eerste werkelijk originele opera met een sensuele, erotische en zelfs perverse draagkracht. Eigenzinnig gebruik van het Leidmotief en polyfonie zijn kenmerkend voor dit werk. Het werk heeft een enorme invloed gehad op de verdere evolutie van de opera.

Verhaal

Eerste scène

Al bij de allereerste muzieknoot komt het sensuele karakter van de opera naar voor en in de allereerste zin wordt al meteen de onweerstaanbare schoonheid van prinses Salomé bezongen. We zien Narraboth in gesprek met de page van koning Herodes. Narraboth is overduidelijk hopeloos verliefd op Salomé. De page daarentegen voorziet mogelijke rampen bij deze verliefdheid. Een element uit het decor, namelijk de maan, speelt hierin een symbolische rol. De page ziet in de maan het beeld van een vrouw die opstaat uit het graf! Deze symboliek van de maan blijft doorheen de ganse opera terugkomen. Verschillende figuren zien er verschillende dingen in en ook de kleur en intensiteit veranderen regelmatig afhankelijk van de uit te drukken gemoedstoestanden. Het feit dat de page een dode vrouw ziet in de maan voorspelt al meteen de dramatische afloop van het verhaal en kan zelfs verwijzen naar het neurotische karakter van Salomé.

Plots weerklinkt de stem van de profeet Johannes de Doper vanuit de kerker waar hij opgesloten zit. Hij orakelt over de komst van De Verlosser, doch niemand begrijpt wat hij zegt. De meesten vinden het een afgrijselijke en gekke exentriekeling. Koning Herodes heeft hem opgesloten en tevens verboden dat iemand met hem praat. Pas later in het verhaal wordt duidelijk dat Herodes dit bevel heeft gegeven uit schrik voor deze heilige man. Stel dat het waar is dat deze man van God komt!

Tweede scène

Salomé verschijnt ten tonele. Ze heeft zich teruggetrokken van de orgie die in het paleis plaatsvindt en verwondert zich over het feit dat haar stiefvader, koning Herodes, constant met lustige ogen naar haar had zitten kijken. Het decadente karakter van de hofhouding wordt op dit ogenblik in de opera duidelijk: de perversie van incest. De symbolische functie van de maan komt weer aan bod. Wanneer Salomé in de maan kijkt ziet ze een zilveren bloem, koel en kuis, zoals de schoonheid van een jonge ongerepte vrouw. Salomé is een maagd!

Wanneer Johannes opnieuw begint te orakelen trekt dat Salomé's aandacht. Blijkbaar verstaat zij beter wat hij zegt en ze beweert dat die man verschrikkelijke dingen zegt over haar moeder, Herodias. Die woont namelijk onwettig samen met de broer van haar vermoorde man, die ook de opdrachtgever voor de moord op haar man was. Johannes noemt haar regelrecht een hoer! Salomé is duidelijk geïnteresseerd in deze geheimzinnige man en wil hem spreken, ook al heeft Herodes dat verboden. Ze richt zich tot Narraboth, waarvan ze maar al te goed weet dat deze haar al vaker begluurde. Ze windt hem moeiteloos om de vinger, speelt met hem, verleidt hem, belooft hem dingen, speelt in op zijn verliefdheid voor haar en bekomt zo wat ze wil: Narraboth beveelt om Johannes uit zijn kerker te laten. Dit voorval laat ons zien dat Salomé er wel degelijk van bewust is wat een jong meisje kan bereiken met wat geflirt alsook dat ze kost wat kost haar zin wil en zal krijgen.

Derde scène

Johannes verschijnt en Salomé is danig onder de indruk. Haar eerste gevoel is afgrijzen maar dat wijzigt snel in aanbidding! Ze is verrukt door zijn mooie lichaam, zijn prachtige haren en zijn zwoele mond. Ze wil hem kussen en dringt meerdere malen aan om dat te mogen doen. Johannes, een man van het geloof, moet echter niets hebben van een opdringerige dochter van een hoer en weigert. Het is maar de vraag in hoeverre Johannes niet lijdt aan gynefobie, net zoals het de vraag blijft of Salomé's interesse in hem niet vooral voortkomt uit het feit dat hij excentriek en onbereikbaar is. Tenslotte heeft zij altijd alle mannen het hoofd op hol kunnen brengen, Narraboth is daar het voorbeeld van. Wanneer Salomé blijft aandringen om Johannes te kussen, vervloekt hij haar tenslotte en keert terug naar zijn kerker. Tegelijkertijd is Narraboth letterlijk ten onder gegaan aan zijn liefde voor Salomé: niet in staat toe te zien hoe Salomé zich compleet verslingerde aan een gekke en afstotelijke profeet heeft hij zichzelf gedood met zijn zwaard vlak voor haar voeten. Salomé heeft dat niet eens gemerkt en ook in de enscenering is dit een heel vluchtige actie. Het beklemtoont Salomé's koelbloedigheid.

Vierde scène

Koning Herodes en koningin Herodias verschijnen ten tonele. Hij is op zoek naar Salomé en zij blijft proberen hem ervan te weerhouden haar dochter met lustige ogen te bekijken. Ook Herodes ziet op zijn beurt de maan en daarin de beeltenis van een waanzinnig en dronken wijf. Herodes is een op lust uit zijnde geilaard! Herodias is de enige die de maan ziet zoals de maan werkelijk is. Zij is zich inderdaad bewust van de incestueuze bedoelingen van Herodes. Ze beseft ook dat de lasterpraat die Johannes continu over haar uit, haar imago als koningin kan verwoesten, ook al is het de waarheid. Ze zou niets liever hebben dan dat die profeet ter dood veroordeeld wordt, doch zoals eerder vermeld weigert Herodes dit te doen uit schrik dat het wel eens echt een goddelijke man zou kunnen zijn. Deze schrik wordt ook symbolisch weergegeven in een felle en koude wind die plots komt opzetten en alleen gevoeld wordt door Herodes. Die wind gaat echter even snel liggen als hij kwam opzetten en Herodes gaat gewoon door met feestvieren. Een extra beklemtoning van zijn decadentie komt tot uiting wanneer hij het dode lichaam van Narraboth bemerkt. Met weinig interesse over het hoe en waarom van dat lijk beveelt hij snel om het weg te halen. Herodes wil feesten en niets anders! Hij laat meer eten en drinken aanrukken en om de ogen ook wat plezier te gunnen vraagt hij aan Salomé om te dansen voor hem. Deze weigert aanvankelijk maar als de geile Herodes haar belooft en zelfs zweert dat ze mag vragen wat ze wil van hem stemt ze toe. Ze dans een uiterst erotische dans en hoewel het niet zeker is of componist Strauss het zo bedoeld heeft, wordt deze "dans van zeven sluiers" vaak opgevoerd als een striptease-act, waarbij de vertolkster van Salomé tegen het eind van de dans volledig naakt op de bühne staat.

Wanneer Salomé de dans beëindigd heeft, is Herodes dol van opwinding en vraagt wat ze wil. De linke Salomé, die al lang haar kans zag om wraak te nemen op de onverschilligheid van Johannes tegenover haar, verlangt het hoofd van deze op een zilveren plaat geserveerd! De mogelijke gynefobie van Johannes lijkt gerechtvaardigd te zijn: een vrouw wijs je niet af! Herodes weigert aanvankelijk maar moet wel toegeven daar hij gezworen had haar te geven wat ze wou. Herodias is uiteraard ook tevreden dat deze man uiteindelijk zal verdwijnen en steekt zelfs een handje toe om de executie te versnellen. Het absolute hoogtepunt van de opera wordt bereikt wanneer men het afgehakte en bloederige hoofd van Johannes op een zilveren schaal voorschotelt aan Salomé. "Ah! Je wou mij jouw mond niet laten kussen, Johannes!" zegt ze, "Wel, nu zal ik hem kussen!" en ze kust, likt en bijt zelfs op de mond van het afgehakte hoofd. Summum van seksuele perversie: necrofilie. Zelfs voor de decadente Herodes is dit te veel en hij kan dit niet aanzien. Hij beveelt haar te doden. De opera eindigt met een aantal soldaten die zich op Salomé storten met getrokken zwaarden en haar met hun schilden bedekken.