Tinamoes

Tinamoes
	Bonte tinamoe (Crypturellus variegatus)
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Chordata (Chordadieren)
Klasse:	Aves (Vogels)
Onderklasse:	Neornithes (Moderne vogels)
Infraklasse:	Paleognathae
Orde:	Tinamiformes; Huxley, 1872
	Familie
	Tinamidae; Gray, 1840
	Braziliaanse tinamoe (Crypturellus strigulosus)
	Geelpoottinamoe (Crypturellus noctivagus)
	Grijspoottinamoe (Crypturellus duidae)
	Grijze tinamoe (Tinamus tao)
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Tinamoes op Wikispecies
Portaal	Biologie ; Vogels

Een tinamoe of stuithoen (orde Tinamiformes; familie Tinamidae) is een van de oudste vogelsoorten. De Tinamoe behoort tot de Zuid-Amerikaanse vogelfamilie tinamoes, die 46 soorten kent, onderverdeeld in 9 geslachten.^[1]

Indeling[bewerken | brontekst bewerken]

Tinamoes zijn niet verwant aan de hoendervogels van de Galliformes, maar aan de loopvogels van de Struthioniformes, Rheiformes, Apterygiformes en Casuariiformes. Er zijn fossiele resten gevonden van 10 miljoen jaar oud. Het uitgebreide DNA-onderzoek van 2008 (Hackett) plaatst de tinamoes zelfs samen met alle loopvogels binnen een enkele groep Struthioniformes als een zustergroep van ofwel de kiwi en de kasuarissen ofwel van de uitgestorven moa's. Hoe in dat verband het vliegvermogen van de tinamoes te verklaren is tegen de achtergrond van het onvermogen van de andere struisvogelachtigen is niet goed duidelijk. Mogelijk hebben ze in strijd met de zogenaamde wet van Dollo het vliegvermogen herkregen. De andere mogelijkheid dat de andere loopvogels ieder apart het vliegvermogen zijn kwijt geraakt.

Leefwijze[bewerken | brontekst bewerken]

Stuithoenders eten voornamelijk vruchten, bessen en insecten.

Hoewel sommige soorten vrij algemeen zijn, zijn zij zeer schuw en worden ze slechts zelden waargenomen. Een klein aantal soorten leeft in meer open, grazig land, maar zelfs daar zijn ze moeilijk te zien. Ze komen vooral voor in de Zuid-Amerikaanse laaglanden en geven de voorkeur aan donkere plekken zoals dichtbegroeide bossen.

Stuithoenders leggen aantrekkelijk gekleurde eieren met een porseleinglans.

Er is sprake van polygynandrie. Tijdens het broedseizoen verdedigt het mannetje een territorium met een nest. Een aantal vrouwtjes, opeenvolgend, bezoekt het territorium voor korte tijd en legt eieren in het nest. Het vrouwje trekt door verschillende territoria en paart met verschillende mannetjes. Zoals bij bijna alle Palaeognathae (de struisvogel en een kiwi zijn de uitzonderingen) broedt alleen het mannetje, en voedt de kuikens alleen op. Kuikens kunnen vrijwel direct lopen en zijn na enkele weken vrijwel zelfstandig.

De grote tinamoe (Tinamus major) is een bewoner van dichtbegroeide laaglandregenwouden. Het vlees van deze soort wordt hogelijk gewaardeerd en daarom is de grote tinamoe vroeger gretig bejaagd. Tegenwoordig is het dier beschermd.
De kleine tinamoe (Crypturellus soui) leeft in bosranden en secundaire wouden. Het is een algemeen voorkomende soort, maar door zijn schuwheid en geringe afmetingen wordt deze tinamoe gemakkelijk over het hoofd gezien.
De solitaire struiktinamoe (Crypturellus cinnamomeus) van de drogere gebieden voedt zich met kleine insecten, bessen en planten die hij op de bosbodem vindt. Hoewel deze soort een redelijke vlieger is, blijft de struiktinamoe bij gevaar het liefst bewegingsloos verborgen op de bosbodem. Struiktinamoes zijn ook algemeen in gebieden waar de mens de natuurlijke vegetatie heeft verstoord.

Taxonomie[bewerken | brontekst bewerken]

De familie Tinamoes wordt onderverdeeld in twee onderfamilies:

Familie: Tinamidae (Tinamoes of stuithoenders) (46 soorten)
- Onderfamilie: Nothurinae (steppe-tinamoes) (17 soorten)
  - Geslacht: Eudromia (2 soorten)
  - Geslacht: Nothoprocta (6 soorten)
  - Geslacht: Nothura (4 soorten)
  - Geslacht: Rhynchotus (2 soorten)
  - Geslacht: Taoniscus (1 soort:Dwergtinamoe)
  - Geslacht: Tinamotis (2 soorten)
- Onderfamilie: Tinaminae (bos-tinamoes) (29 soorten)
  - Geslacht: Crypturellus (21 soorten)
  - Geslacht: Nothocercus (3 soorten)
  - Geslacht: Tinamus (5 soorten)

Cladogram[bewerken | brontekst bewerken]

Het volgende cladogram is gebaseerd op een onderzoek uit 2016.^[2] De positie van de Dwergtinamoe, de enige soort in het geslacht Taoniscus, is nog onduidelijk.

Tinamidae

Nothurinae

	Tinamotis

	Eudromia

Nothura/Taoniscus

	Rhynchotus

	Nothoprocta

Tinaminae

Nothocercus

	Tinamus

	Crypturellus

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

De natuurwetenschapper Charles Darwin vond en bewaarde een ei van een tinamoe. Het ei werd beschreven door Alfred Newton, een vriend van de familie van Darwin.^[3]

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.1).
↑ Bertelli, Sara. (2016) Advances on tinamou phylogeny: An assembled cladistic study of the volant palaeognathous birds. August 2016 Cladistics 33(4) DOI:10.1111/cla.12172.(en)
↑ Charles Darwin vond het ei van een tinamoe - NU.nl - 10 april 2009

[1] (en) Gill, F, D Donsker & P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.1).

[2] Bertelli, Sara. (2016) Advances on tinamou phylogeny: An assembled cladistic study of the volant palaeognathous birds. August 2016 Cladistics 33(4) DOI:10.1111/cla.12172.(en)

[3] Charles Darwin vond het ei van een tinamoe - NU.nl - 10 april 2009

[1]

[2]

[3]