Waalse kerk
Een Waalse kerk (Frans: Église Wallonne) is een Calvinistische kerk in de Nederlanden en haar voormalige koloniën, waarvan de leden oorspronkelijk uit de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk stammen en de voertaal het Frans is. Leden van deze kerken worden Waals Hervormd (Frans: Réformé wallon; voor 1815 ook "Waals Gereformeerd") genoemd en werden lange tijd onderscheiden van de Nederduits Hervormden, die Nederduits of Nederlands als voertaal gebruiken.
Geschiedenis
Eind zestiende eeuw vluchten veel Calvinisten uit de Zuidelijke Nederlanden naar het noorden, voornamelijk naar Holland. Zij zijn in dusdanig grote getalen, dat zij aparte Franstalige gemeentes oprichten, in totaal 43. Deze opereren zelfstandig van de Nederduitse gemeentes. Eind zeventiende eeuw, als gevolg van de herroeping van het Edict van Nantes in 1685, vluchten veel hugenoten uit Frankrijk naar Nederland. Ook zij worden veelal opgenomen in Waals Hervormde gemeentes of stichten nieuwe gemeentes. Hierdoor groeit het aantal Waalse kerken tot 80.
Door toenemende integratie van deze vluchtelingen in de Nederlandse samenleving, met name in de achttiende eeuw, daalt het aantal Waalse gemeentes snel. Uiteindelijk blijven er veertien over. Vanaf de oprichting in 1815 vallen zij, net als de Engelstalige Schotse gemeentes, onder de Nederlandse Hervormde Kerk en sinds 2004 onder de Protestantse Kerk in Nederland. De laatste jaren sluiten zich ook vluchtelingen uit Afrika bij de kerken aan.
Overzicht
Er zijn Waals Hervormde gemeenten in de volgende steden:
- Amsterdam
- Arnhem/Nijmegen
- Breda (Waalse kerk (Breda))
- Delft
- Dordrecht
- Groningen
- Den Haag
- Haarlem
- Leiden
- Maastricht
- Middelburg
- Rotterdam
- Utrecht
- Zwolle
De voertaal in de veertien gemeentes is nog altijd Frans, zowel wat betreft de eredienst als de andere activiteiten. Bij informele gelegenheden wordt echter ook wel Nederlands gesproken. Het aantal leden per gemeente is laag en er zijn slechts zes predikanten in Nederland, wat maakt dat veel kerken maar om de veertien dagen een dienst houden.
De Waalse gemeenten vormen binnen de Protestantse Kerk in Nederland een afzonderlijke classis en sturen een eigen afgevaardigde naar de synodevergaderingen. Men onderhoudt hechte banden met Franstalige Calvinistische kerken in België, Frankrijk en andere landen.
Statistiek
| Jaar | 1849 | 1859 | 1869 | 1879 | 1889 | 1899 | 1909 | 1920 | 1930 | 1947 | 1960 | 1971 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aantal | 8435 | 9689 | 10.258 | 9529 | 8953 | 9857 | 9660 | 8962 | 6358 | 4067 | 3058 | 1505 |
Bij de laatste volkstelling in 1971 worden in heel Nederland 1505 Waals Hervormden geteld, waarvan 570 in Zuid-Holland, 550 in Noord-Holland, 125 in de provincie Utrecht, 95 in Gelderland en 85 in Noord-Brabant. In Amsterdam gaat het om 350 personen, in Den Haag om 245, in Rotterdam om 85 en in Utrecht om 50 mensen. Deze aantallen zijn intussen door ontkerkelijking nog verder gedaald.
Gebouwen
De Waalse kerk in Amsterdam is een voormalige katholieke kapel die in 1578 onteigend werd bij de Alteratie van de oorspronkelijke Rooms-Katholieke Kerk en ter beschikking gesteld werd aan genoemde vluchtelingen.
De Waalse kerk in Delft is de oorspronkelijke kapel van het Sint Agathaklooster bij het huidige Prinsenhof. De kapel dateert uit de 15e eeuw en werd in 1572 de hofkapel van prins Willem van Oranje. Sinds 1585 is de kapel in gebruik als Waalse kerk. Elke tweede week is er een Franstalige dienst op zondagochtend om 10.30 uur.
De Waalse kerk in Leiden is gevestigd in de kapel van het voormalige Catharina-Gasthuis. Vanaf het begin van de 17e eeuw werd de Gasthuiskapel voor protestantse kerkdiensten ingericht. Vanaf 1818 kreeg de Waalse gemeente de Gasthuiskerk in eigendom.
In Den Haag maakten de Hugenoten vanaf 1591 gebruik van de inmiddels gesloopte Hofkapel op het Binnenhof. In 1808 werd een nieuw kerkgebouw aan het Noordeinde in gebruik genomen.
De Waalse kerk in Breda was oorspronkelijk de kapel van het begijnhof.
In Dordrecht is de voormalige Waalse kerk verbouwd tot een winkel voor sportkleding, maar er vinden nog wel twee keer per maand Franstalige diensten plaats in het Hof, waar ooit de Eerste Vrije Statenvergadering plaatsvond.
In de steden Groningen, Zwolle en Haarlem zijn ook Waalse kerken te vinden.
In Naarden is ook een voormalige Waalse Kerk te vinden. Deze wordt nu gebruikt als mausuleum voor Comenius.
De voormalige Waalse kerk in Voorburg wordt nu gebruikt door de gereformeerden
De Waalse kerk in 's-Hertogenbosch is gebouwd in 1847 in vroeg neogotische stijl naar ontwerp van architect A. van Veggel. De kerk werd in 1956 gekocht door de Lutherse gemeente die er tot 2004 kerkte.
Bekende Waals Hervormden
- Mr.dr. Guillaume Groen van Prinsterer, anti-revolutionair staatsman
- Jhr.mr. Alexander de Savornin Lohman, christelijk-historisch staatsman