Wikipedia:Uitgelicht
| Overzicht beheerpagina's |
|---|
| Overzicht navigatie |
Elke dag van het jaar wordt op de hoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemer uitgelicht. Hiertoe zijn 366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.
Op Wikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld op Wikiproject/Uitgelicht/Voortgang.
- Het artikel wordt om 00:00 uur 's nachts (MET/MEZT, dus Belgische/Nederlandse tijd) automatisch vervangen.
- Elke maand heeft een eigen subpagina met een overzicht van de uitgelichte artikelen uit die maand. Dit maakt het ook eenvoudig om een artikel van de dag aan te maken en/of te bewerken.
- Hieronder staat een overzicht van alle maanden en van de 10 voorbije en 10 toekomstige artikelen.
| Uitgelicht (maand): | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| januari | februari | maart | april | mei | juni | juli | augustus | september | oktober | november | december | |||||||||||||||
De vari (Varecia variegata), ook wel bonte maki genoemd, is de grootste maki uit de infraorde der lemuren (Lemuriformes), een diergroep die endemisch is op het eiland Madagaskar. Na de indri is de vari de grootste nog levende halfaap. Hij heeft een langharige vacht en een kraag die de oren en kin bedekt. De vari onderscheidt zich van de verwante rode vari (V. rubra) door de typische zwart-wittekening. De vari komt uitsluitend voor in de westelijke laaglandbossen van Madagaskar. Het is een dagactief dier en brengt een groot deel van zijn tijd door in de bovenste boomlagen, waar hij zich voedt met vruchten, nectar, bloemen en bladeren. Vari's leven in groepen met een complexe sociale structuur. Soortgenoten communiceren met elkaar middels luide, schorre kreten. (Lees verder) |
|
| Voorbije 10 dagen | Komende 10 dagen |
|---|---|
Yosemite National Park is een nationaal park in de Sierra Nevada, in het oosten van de Amerikaanse staat Californië. Het werd in 1890 opgericht als een van de eerste nationale parken. Yosemite is bekend om de Yosemite Valley, een glaciaal dal omringd door granieten rotsen zoals Half Dome en El Capitan. Verder omvat het park het zeldzame reuzensequoiabos Mariposa Grove en tal van bergrivieren en watervallen. Yosemite is voor bijna 95% beschermd als wildernisgebied en herbergt een grote biodiversiteit. Sinds 1984 is het natuurgebied erkend als werelderfgoed. (Lees verder) |
Hippocrates van Kos (Oudgrieks: Ἱπποκράτης ὁ Κῷος) (Kos, ca. 460 v.Chr. – Larissa, 370 v.Chr.) was een Griekse arts. Zijn naam betekent paardentemmer. Hij wordt beschouwd als de grondlegger, oftewel de 'vader' van de westerse geneeskunde, omdat hij als eerste natuurlijke in plaats van bovennatuurlijke oorzaken voor ziekten zag. Hij was een van de eersten in de westerse wereld die op basis van lichamelijke symptomen een diagnose kon stellen en daarbij een bepaalde therapie voorschreef. Hij haalde dus de geneeskunde in de westerse wereld uit de taboesfeer van tovenarij en godsdienst. Een van de grote verdiensten van Hippocrates is dat hij de medische wetenschap scheidde van de heersende natuurfilosofische benadering. Hij legde sterke nadruk op hygiëne, zowel voor arts als patiënt, op gezonde eet- en drinkgewoonten, het belang van frisse lucht en een natuurlijk verloop van processen in het lichaam. (Lees verder) |
Bart Frederikus de Graaff (16 april 1967 – 25 mei 2002) was een Nederlands televisiepresentator en programmamaker, alsmede de oprichter en voorzitter van zijn eigen omroep BNN. Hij was een opvallende persoonlijkheid door zijn uitgelaten en energieke gedrag waarbij hij allerlei kwajongensstreken niet schuwde. Op zijn negende kwam hij tijdens het spelen onder een auto. Daarbij verbrijzelde hij een been en liep hij een bacterie op, die zijn nieren aantastte. Door deze nierziekte ontwikkelde hij ook een groeistoornis, waardoor hij nooit groter is geworden dan een kind van twaalf. Na de mavo kwam hij in 1986 op televisie. (Lees verder) |
Antoni van Leeuwenhoek (Delft, 24 oktober 1632 – aldaar, 26 augustus 1723) was een Nederlandse handelsman, landmeter, wijnroeier, glasblazer en microbioloog. Van Leeuwenhoek is vooral bekend door zijn zelfgefabriceerde microscoop en zijn pionierswerk voor de celbiologie en de microbiologie. Vanaf 1674 deed hij vele ontdekkingen die bekend werden door zijn correspondentie met de Royal Society in Londen. (Lees verder) |
De Broeder Klauskapel (Duits: Bruder-Klaus-Feldkapelle) is een modern bouwwerk dat dienst doet als veldkapel midden op het boerenland in het Duitse dorp Mechernich-Wachendorf in de Eifel. De kapel is ontworpen door de Zwitserse architect Peter Zumthor in opdracht van het boerenechtpaar Trudel en Hermann-Josef Scheidtweiler. Ze werd door de plaatselijke bevolking gebouwd op een heuvel midden in een agrarisch landschap, voornamelijk met materiaal dat uit de directe omgeving komt. Het boerenpaar koesterde al lange tijd de wens om op eigen grond een kapel te stichten gewijd aan de vredesheilige Nicolaas van Flüe ('broeder Klaus'), 'uit dankbaarheid voor een goed en vervuld leven'. De Scheidtweilers waren actief binnen de katholieke jeugdorganisatie (Landjugend), waarvan broeder Klaus schutspatroon is. In september 1998 lazen ze een artikel in de Frankfurter Algemeine Zeitung over de bouw van het Kolumba museum in Keulen, naar ontwerp van de Zwitserse architect Peter Zumthor die wereldwijd bekendheid geniet voor zijn moderne minimalistische werk. Ze stuurden Zumthor een brief met de vraag of hij voor hen een kapel wilde ontwerpen. Ze kregen antwoord met de mededeling dat zijn honorarium hoog zou zijn en hij vorm en bouw vrij naar eigen inzicht tot in de details zou bepalen. (Lees verder) |
Het bahaigeloof is een monotheïstische religie die op 21 april 1863 (dag van Ridván) is gesticht door Bahá'u'lláh in Perzië (het huidige Iran) en de geestelijke eenheid van de mensheid benadrukt. Wereldwijd zijn er naar schatting ongeveer zes miljoen bahais in meer dan tweehonderd landen en gebieden. De Bahai-leringen benadrukken de onderliggende eenheid van de grote wereldgodsdiensten. Religieuze geschiedenis wordt gezien als een ontvouwing van waarheid met behulp van een aantal goddelijke boodschappers, manifestaties van God genaamd, die elk een religie hebben gesticht afgestemd op de behoeften van hun tijd en het begripsvermogen van de mensen uit hun tijd. Onder deze boodschappers zijn Abraham, Krishna, Boeddha, Jezus en Mohammed de bekendste. Voor de Bahá'ís is de recentste en belangrijkste boodschapper Bahá'u'lláh. (Lees verder) |
Christiaan Huygens (Den Haag, 14 april 1629 – aldaar, 8 juli 1695) was een vooraanstaande Nederlandse wis-, natuur- en sterrenkundige, uitvinder en schrijver van vroege sciencefiction. Hij was een van de internationaal leidende figuren van de zeventiende-eeuwse wetenschap. Omdat Huygens als eerste wiskundige formules gebruikte in de natuurkunde, wordt hij gezien als de eerste theoretische natuurkundige. (Lees verder) |
De Aarde is vanaf de Zon gerekend de derde planeet van het zonnestelsel. Hierin behoort ze tot de naar haar genoemde "aardse planeten", waarvan ze zowel qua massa als qua volume de grootste is. Op de Aarde komt leven voor: ze is de woonplaats van miljoenen soorten organismen. Of ze daarin alleen staat is onduidelijk, maar in de rest van het heelal zijn tot nog toe nergens sporen van leven, nu of in het verleden, gevonden. Radiometrische dateringen hebben uitgewezen dat de Aarde 4,57 miljard jaar geleden is ontstaan en het leven maximaal 1 miljard jaar daarna. Het aardoppervlak is voor 71% bedekt met water in de vorm van zeeën en oceanen, de rest bestaat uit continenten en eilanden. Water is noodzakelijk voor het overleven van alle bekende levensvormen. (Lees verder) |
Weefseltechnologie is een vorm van biomedische technologie waarin men op kunstmatige wijze biologische weefsels kweekt. Een gekweekt weefsel kan op verschillende manieren medisch worden toegepast, bijvoorbeeld door organen die beschadigd zijn door ziekte of verwonding te vervangen of te regenereren. Het kweken van weefsels kan bovendien inzichten geven in de principes van weefselontwikkeling. Door cellen te laten groeien op een geschikt dragermateriaal, zoals een biologisch afbreekbare matrix, wordt de gewenste weefselarchitectuur bereikt. Veelal voegt men groeifactoren en andere stoffen aan het medium toe, om zo de groei en differentiatie van de cellen te stimuleren. (Lees verder) |
William Shakespeare (Stratford-upon-Avon, ± 23 april 1564 – aldaar, 23 april 1616) was een Engels toneelschrijver, dichter en acteur. Shakespeare wordt gezien als de grootste schrijver die Engeland ooit heeft voortgebracht, niet alleen vanwege de kwaliteit van zijn werken, maar ook vanwege zijn enorme invloed op de Engelse taal, waarin nog steeds honderden woorden, uitdrukkingen en citaten aan hem zijn toe te schrijven. Hij schreef 154 sonnetten en een aantal langere gedichten en kan beschouwd worden als de eerste moderne toneelschrijver. Zijn toneeloeuvre bestaat uit 38 tragedies, historische stukken en komedies over tijdloze, universele thema's die tot op de dag van vandaag gebruikt worden voor theaterbewerkingen, opera's, musicals en films. (Lees verder) |
In de demografie is de levensverwachting een statistisch begrip dat voor een bepaalde groep individuen de verwachte (meestal aangeduid als gemiddelde) resterende levensduur van een individu in die groep aangeeft. De groep bestaat bijvoorbeeld uit alle mensen van een bepaalde leeftijd, of apart naar geslacht. Voor de berekening kan men gebruikmaken van in een recente periode gerealiseerde sterftecijfers naar leeftijd en eventueel geslacht (periodelevensverwachting), maar ook van prognoses voor toekomstige jaren (cohortlevensverwachting). (Lees verder) |
Het paard van Troje is een van de bekendste verhalen uit de Griekse mythologie. Het vertelt hoe belegerende Grieken erin slaagden om Troje binnen te dringen door zich te verstoppen in een reusachtig houten paard, dat door de nietsvermoedende inwoners van Troje binnen de stadsmuren werd gehaald. Bij uitbreiding staat het voor een gewenste zaak die ergens wordt binnengehaald, maar waarin een ongewenste lading is verborgen. Kort gezegd: zijn eigen ondergang argeloos bewerkstelligen. Een bekend Nederlands voorbeeld is het Turfschip van Breda. Omdat de Grieken er niet in slaagden Troje in te nemen, zochten ze hun toevlucht tot een list. Ze bouwden een reusachtig houten paard waarin soldaten zich verschansten. Dit paard werd 's avonds voor de poort achtergelaten en 's nachts door de Trojanen binnengehaald. Later die nacht kwamen de Griekse soldaten tevoorschijn en openden de poort voor hun kompanen. De verovering van Troje was een feit. Aan de historische correctheid van het paard van Troje wordt getwijfeld. Historici menen dat het paard een van de hersenspinsels is van de auteur die zijn dichterlijke vrijheid gebruikte. (Lees verder) |
De geschiedenis van het werelddeel Europa valt ruwweg chronologisch in te delen in de prehistorie, de klassieke oudheid, de middeleeuwen, de vroegmoderne tijd, de moderne tijd en de eigentijdse tijd. Een Europese economische eenheid bestond in de oudheid in de vorm van het Romeinse handelsnetwerk; dit besloeg vooral het zuidelijk deel van het continent. Vanaf de middeleeuwen is een groeiende culturele eenwording waar te nemen, die hand in hand ging met de verspreiding van het christendom over het gehele continent; dit verdrong langzaamaan vrijwel alle andere religies, zij het dat het noordelijk deel veel langer aan de oude cultus vasthield. Enige mate van economische samenhang, vergelijkbaar met die in Romeinse tijden, werd pas weer bereikt in de 16e eeuw met de opkomst van het kapitalisme. Desondanks werd Europa nooit een staatkundige eenheid, maar was het toneel van een bloedige strijd, die zijn dieptepunt vond in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. (Lees verder) |
Diamant (Oudgrieks: ἀδάμας of adamas, "onverslaanbaar") is een allotrope verschijningsvorm van koolstof die als delfstof aangetroffen wordt, maar ook in laboratoria gemaakt kan worden. In diamant hebben de koolstof-koolstofbindingen een viervlakstructuur waardoor de atomen in drie dimensies gebonden zijn; dit verklaart deels de hardheid waar het mineraal zijn naam aan dankt. Diamant is voor zover bekend het hardste materiaal dat in de natuur voorkomt en is dan ook het ijkpunt voor hardheid 10 op de hardheidsschaal van Mohs. Alleen enkele industrieel vervaardigde materialen, die eveneens uit zuivere koolstof zijn opgebouwd, zijn harder. (Lees verder) |
De uitbarsting van de Tambora in Nederlands-Indië is de zwaarste door mensen waargenomen en opgetekende vulkaanuitbarsting. De uitbarsting begon op 10 april 1815 om zeven uur 's avonds. Na twee maanden bereikte de vulkanische as Londen en rapporteerden ooggetuigen bloedrode zonsondergangen. De massale paardensterfte die erop volgde, leidde tot de uitvinding van de loopfiets. Net zoals bij Pompeï bedekte de as een groot gebied. Nu en dan vinden archeologen verstilde scènes en slagen ze erin het dagelijkse leven van destijds te reconstrueren. Verder zijn de rampen onvergelijkbaar. De energie die bij Tambora vrijkwam is gelijk aan duizenden atoombommen van het type Hiroshima. (Lees verder) |
Francina Elsje (Fanny) Blankers-Koen (Lage Vuursche, 26 april 1918 – Hoofddorp, 25 januari 2004) was een Nederlandse atlete. In 1948 won ze tijdens de Olympische Spelen in Londen vier gouden medailles. Daarnaast veroverde zij op de Europese kampioenschappen van 1946 en 1950 in totaal vijfmaal goud, verdeeld over vier verschillende onderdelen. In 1999 werd zij door de internationale atletiekfederatie IAAF gekozen tot internationaal atlete van de 20e eeuw. (Lees verder) |
De Caricom is een intergouvernementele organisatie met vijftien lidstaten in het Caraïbisch gebied. De unie werd in 1973 door landen opgericht met het Verdrag van Chaguaramas. Voornaamste doelstellingen zijn het bevorderen van de economische integratie en samenwerking tussen de leden, het garanderen dat de voordelen van integratie eerlijk worden verdeeld en het coördineren van het buitenlands beleid. Het hoogste orgaan wordt gevormd door de conferentie van regeringshoofden. Bestuurlijke leiding is in handen van een secretaris generaal. De instellingen zijn verspreid over de lidstaten, met in Paramaribo drie hoofdkantoren. De unie kent sinds 2006 een gemeenschappelijke markt en vrij verkeer van haar inwoners. Er is een gemeenschappelijk ontwerp van de paspoorten en er wordt naar de invoering van een gemeenschappelijke munt toegewerkt. Sinds 1992 wordt terugkerend het internationale multiculturele festival Carifesta georganiseerd. In 2014 is het lied Celebrating Caricom verkozen tot hymne van de Caricom. (Lees verder) |
Koningsdag of Koninginnedag is een nationale feestdag in het Koninkrijk der Nederlanden (Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten). Sinds de abdicatie van koningin Beatrix en de inhuldiging van koning Willem-Alexander op 30 april 2013 wordt Koningsdag gevierd op zijn verjaardag, 27 april – voordien op 31 augustus (1891–1948) en 30 april (1949–2013). De dag wordt gevierd met verschillende festiviteiten (ook gedurende de voorafgaande 'koninginnenacht' of 'koningsnacht') en een vrijmarkt. (Lees verder) |
Geschiedenis van de geneeskunde De geschiedenis van de geneeskunde is al bijna net zo lang als die van de mensheid. Alle menselijke gemeenschappen en samenlevingen uit het verleden hebben hun eigen opvattingen gehad over zaken als geboorte, dood, ziektes en genezing. In oude tijden werden ziektes vaak toegeschreven aan het werk van demonen en andere kwaadaardige wezens, of de wil van een god. Deze opvattingen vindt men vandaag de dag nog steeds terug in bepaalde culturen. Er zijn geen geschreven bronnen die kunnen bevestigen wanneer de mens zich voor het eerst serieus bezig is gaan houden met het behandelen of voorkomen van ziektes. Tevens is niet met zekerheid te zeggen hoe de eerste geneeskunde eruitzag. Wel is bekend dat men in de prehistorie al planten en kruiden gebruikte als natuurlijk medicijn. Ook werden al primitieve behandelmethodes toegepast, zoals schedeltrepanatie, en geloofde men al in het bestaan van bovennatuurlijke wezens die voor ziekte en genezing zouden kunnen zorgen. (Lees verder) |
Een marinière is een gebreid kledingstuk voor het bovenlichaam met horizontale, wit-blauwe strepen en driekwartsmouwen. Het kledingstuk, traditioneel vervaardigd uit jersey van katoen of wol, stamt uit de Franse marine van de 19e eeuw en wordt nog altijd gedragen door sommige matrozen. In de 20e eeuw is de marinière opgedoken in zowel de haute couture als de alledaagse klederdracht, waardoor ze verschillende connotaties verwierf. De marinière werd in 1858 ingevoerd in het Franse matrozenuniform. In de late 19e eeuw dienden de 'Bretonse strepen' van de matrozentrui als inspiratie voor de eerste badmode. Modeontwerpster Coco Chanel liet er zich in het eerste kwart van de 20e eeuw door inspireren om stijlvolle vrijetijdskleding voor vrouwen te maken. Een nieuwe omwenteling vond plaats in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, toen de marinière via avant-gardistische kunstenaars en existentialistische filosofen een populaire kledingkeuze werd voor wie er rebels en authentiek wilde uitzien. (Lees verder) |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Alle dagen
| januari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| februari | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 |
| maart | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| april | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| mei | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| juni | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| juli | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| augustus | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| september | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| oktober | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |
| november | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 |
| december | 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - 27 - 28 - 29 - 30 - 31 |