Zurna
De zurna is een dubbelrietblaasinstrument dat wordt bespeeld in centraal Eurazië, West-Azië en delen van Noord-Afrika. Het wordt meestal begeleid door een davul (basdrum) in Armeense, Anatolische en Assyrische volksmuziek.
Kenmerken en geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De zurna is, net als de duduk en kaval, een houtblazersinstrument dat wordt gebruikt om volksmuziek te spelen.
De zurna is gemaakt van het langzaam groeiende en hardhout van fruitbomen zoals pruim of abrikoos (Prunus armeniaca). Er zijn verschillende soorten zurna's. De meest typische is de Armeense zurna. De langste (en laagste toon) is de kaba zurna, gebruikt in Bulgarije, de kortste (en hoogste toon), die van bot kan worden gemaakt, is de zurna die wordt gespeeld in Messolonghi en andere dorpen in de regio Aetolia-Acarnania in Griekenland.
De zurna, een verwant van de hobo, wordt bijna overal gevonden waar het gewone riet groeit, omdat het een kort cilindrisch riet gebruikt dat aan het ene uiteinde is vastgemaakt aan een kegelvormige koperen buis en aan het andere uiteinde is afgeplat tot een smalle spleet als bron van het geluid.
Het vereist hoge druk om überhaupt een toon te geven en als dat het geval is, is het bijna constant luid, hoog, scherp en doordringend. De behoefte aan hoge druk maakt het geschikt om te spelen zonder te stoppen met behulp van circulaire ademhaling. Een kleine speenachtige schijf waarop de lippen kunnen leunen, helpt de lipspieren die de lucht onder hoge druk vasthouden, rusten en herstellen tijdens lange non-stop speelsessies.
De combinatie van constant volume en non-stop spelen maakt de zurna ongeschikt om het ritme te benadrukken. Het is daarom bijna altijd gespeeld samen met grote drums die zowel het ritme als de lagere frequenties leveren die verder weg reiken dan het luide, hoge geluid van de zurna.
Het heeft een cilindrische boring en een beker die uitkomt in een parabolische bocht, dus aangepast om het geluid recht vooruit te weerkaatsen. Vanwege het luide en zeer gerichte geluid en de begeleiding door grote trommels, wordt het van oudsher buiten gespeeld, tijdens feestelijke evenementen zoals bruiloften en openbare vieringen. Het is ook gebruikt om menigten te verzamelen om officiële aankondigingen te doen. Dit gebruik van de zurna als teken van de heersende macht ontwikkelde zich tot Janissary bands en uiteindelijk tot militaire muziek.
Zeven gaten aan de voorkant en één duimgat bieden een bereik van meer dan één octaaf, inclusief enige transpositie.
Het is vergelijkbaar met de mizmar. Zurna's worden gebruikt in de volksmuziek van veel landen en regio's, vooral in Armenië, Iran, Algerije, Azerbeidzjan, Centraal-Azië, Irak, Syrië, Turkije, Griekenland, Bulgarije, Noord-Macedonië, De Maghreb, Albanië, Servië, Bosnië en de andere Kaukasische landen, en hebben zich nu verspreid over India, China, Korea en Oost-Europa. In de Slavische naties van de Balkan wordt het typisch zurla genoemd (зурла).
De zurna is hoogstwaarschijnlijk de directe voorloper van de Europese shawm, en is verwant aan de Chinese suona die tegenwoordig nog steeds worden gebruikt bij bruiloften, tempel- en begrafenismuziek.[1] De Japanse charumera, of charamera, traditioneel geassocieerd met rondtrekkende noedelverkopers, is een kleine zurna, de naam is afgeleid van de Portugese chirimoya . Weinig of geen noedelverkopers zetten deze traditie voort, en degenen die dat wel doen, gebruiken een luidspreker die een opgenomen charumera afspeelt.
Een zurna werd gebruikt door frontman Stu Mackenzie in King Gizzard & The Lizard Wizard's 9e studioalbum, Flying Microtonal Banana.
Folklore[bewerken | brontekst bewerken]
Turkse overlevering zegt dat Adam, die uit klei was gevormd, geen ziel had. Er wordt gezegd dat alleen het melodieuze tuiduk-spel van Aartsengel Gabriël Adam leven kon inblazen. Volgens een Turkmeense legende speelde de duivel de hoofdrol in de tuiduk-uitvinding (let op de term ″duivelopeningen", şeytan delikleri, in het Turks voor de kleine openingen op de klok).
Etymologie en terminologie[bewerken | brontekst bewerken]
Een volksetymologie legt uit dat de naam is afgeleid van Perzisch "سرنای" (surnāy), samengesteld uit "سور" (sūr) betekent "banket, feest", en نای (' 'nāy) betekent "riet, pijp". De term wordt getuigd in de oudste Turkse archieven, als "suruna" in de 12e en 13e eeuw Codex Cumanicus (CCM fol. 45a). Zurna is ook voorgesteld als een mogelijke lening van Proto-Armeens (Hettitisch of Luwisch) in de Armeense taal, waar Arm. զուռնա zuṙna wordt vergeleken met Luwische zurni "hoorn".[2]
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Referenties[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Suona -- Achtogige aap met de slechte rap - Chinese cultuur. Gearchiveerd op 25 mei 2012. Geraadpleegd op 24 juni 2023.
- ↑ (July 1991). The Survival of Ancient Anatolian and Mesopotamische Vocabulary tot heden. Journal of Nabije Oostenstudies 50 (3): 203–207. ISSN: 0022-2968. DOI: 10.1086/373501.
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
- Armenian Zurna, Duduk.com
- Janitschareninstrumente und Europa. Memo G. Schachiner, MusicalConfrontations.com
- Zurna FAQ by Satilmis Yayla, 1996 Oslo, Norway. Archived at Wayback Machine
- Zurna FAQ