Pissebedden

Pissebedden
	Ruwe pissebed
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Onderstam:	Crustacea (Kreeftachtigen)
Klasse:	Malacostraca
Superorde:	Peracarida
	Orde
	Isopoda; Latreille, 1817
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Pissebedden op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Pissebedden^[1] (Isopoda) vormen een van de weinige ordes van kreeftachtigen (ook wel schaaldieren genoemd) waarvan er soorten op het land voorkomen. Het is een zeer diverse groep, waarvan de meeste soorten in zee leven, maar sommige soorten hebben zich aangepast aan het land.

Leefomgeving[bewerken | brontekst bewerken]

Oorspronkelijk komen pissebedden in zoutwater voor, maar ze komen ook in zoetwater voor. Een kleine groep, de landpissebedden (Oniscidea), heeft de zee verlaten, maar hun kieuwen behouden. Tevens hebben ze met behulp van een broedbuidel een manier ontwikkeld waarmee ze voor de eerste levensfasen van de jongen niet meer op poelen of dieper water aangewezen zijn.

Taxonomie[bewerken | brontekst bewerken]

De orde omvat 10.697^[2] bekende soorten. De volgende taxa zijn bij de orde ingedeeld:

Onderorde Asellota - vooral in de diepzee van de Stille Oceaan en de Atlantische Oceaan, maar ook in zoet water (zoetwaterpissebed)
- Superfamilie Aselloidea Latreille, 1802
- Superfamilie Gnathostenetroidoidea Kussakin, 1967
- Superfamilie Janiroidea G. O. Sars, 1897
- Superfamilie Stenetrioidea Hansen, 1905
- Superfamilie Asellota incertae sedis
Onderorde Calabozoidea - in zoet water en grondwater van Zuid-Amerika
- Familie Brasileirinidae Pervorčnik, Ferreira & Sket, 2012
- Familie Calabozoidae Van Lieshout, 1983
Onderorde Cymothoida
- Superfamilie Anthuroidea Leach, 1914 - marien, maar ook in brak en zoet water
  - = Anthuridea
  - Familie Antheluridae Poore & Lew Ton, 1988
  - Familie Anthuridae Leach, 1814
  - Familie Expanathuridae Poore, 2001
  - Familie Hyssuridae Wägele, 1981
  - Familie Leptanthuridae Poore, 2001
  - Familie Paranthuridae Menzies & Glynn, 1968
- Superfamilie Cymothooidea Leach, 1814
  - Familie Aegidae White, 1850
  - Familie Anuropidae Stebbing, 1893
  - Familie Barybrotidae Hansen, 1890
  - Familie Cirolanidae Dana, 1852
  - Familie Corallanidae Hansen, 1890
  - Familie Cymothoidae Leach, 1818
  - Familie Gnathiidae Leach, 1814 - mariene isopoden waarvan de larven parasieten zijn op vissen en de volwassen dieren vrij leven als benthos
    - = Gnathiidea
    - = Gnathonii Leach, 1814
  - Familie Protognathiidae Wägele & Brandt, 1988
  - Familie Tridentellidae Bruce, 1984
  - Familie Urdidae Kunth, 1870 †
- Infraorde Epicaridea - ectoparasieten op mariene schaaldieren
  - Superfamilie Bopyroidea Rafinesque, 1815
  - Superfamilie Cryptoniscoidea Kossmann, 1880
  - Superfamilie Epicaridea incertae sedis †
Onderorde Limnoriidea
- Superfamilie Limnorioidea White, 1850
Onderorde Microcerberidea - kleine (< 2 mm) interstitiële isopoden, marien en zoet water van de Oost-Pacifische kust van Zuid-Amerika, Afrika, India en de Middellandse Zee
- Familie Atlantasellidae Sket, 1979
- Familie Microcerberidae Karaman, 1933
Onderorde Oniscidea - over de hele wereld, vooral in vochtige, maar soms ook in droge locaties aan land
- Familie Agnaridae Schmidt, 2003
- Familie Alloniscidae Schmidt, 2003
- Familie Armadillidae Brandt, 1831
- Familie Armadillidiidae Brandt, 1833
- Familie Balloniscidae Vandel, 1963
- Familie Bathytropidae Vandel, 1952
- Familie Berytoniscidae Vandel, 1955
- Familie Bisilvestriidae Verhoeff, 1938
- Familie Cylisticidae Verhoeff, 1949
- Familie Delatorreiidae Verhoeff, 1938
- Familie Detonidae Budde-Lund, 1904
- Familie Dubioniscidae Schultz, 1995
- Familie Eubelidae Budde-Lund, 1899
- Familie Halophilosciidae Verhoeff, 1908
- Familie Hekelidae Ferrara, 1977
- Familie Irmaosidae Ferrara & Taiti, 1983
- Familie Ligiidae Leach, 1814
- Familie Mesoniscidae Verhoeff, 1908
- Familie Olibrinidae Budde-Lund, 1913
- Familie Oniscidae Latreille, 1802
- Familie Paraplatyarthridae Javidkar & King, 2015
- Familie Philosciidae Kinahan, 1857
- Familie Platyarthridae Verhoeff, 1949
- Familie Porcellionidae Brandt, 1831
- Familie Pudeoniscidae Lemos de Castro, 1973
- Familie Rhyscotidae Budde-Lund, 1904
- Familie Schoebliidae Verhoeff, 1938
- Familie Scleropactidae Verhoeff, 1938
- Familie Scyphacidae Dana, 1852
  - = Actaeciidae Vandel, 1964
- Familie Spelaeoniscidae Vandel, 1948
- Familie Stenoniscidae Budde-Lund, 1904
- Familie Styloniscidae Vandel, 1952
- Familie Tendosphaeridae Verhoeff, 1930
- Familie Titanidae Verhoeff, 1938
- Familie Trachelipodidae Strouhal, 1953
- Familie Trichoniscidae G. O. Sars, 1899
  - = Buddelundiellidae Verhoeff, 1930
- Familie Turanoniscidae Borutzky, 1969
- Familie Tylidae Dana, 1852
- Familie Oniscidea incertae sedis
- Infraorde Ligiamorpha
  - Sectie Crinocheta
    - Superfamilie Armadilloidea Brandt, 1831
    - Superfamilie Oniscoidea Latreille, 1802
  - Sectie Diplocheta
  - Superfamilie Trichoniscoidea
Onderorde Phoratopidea
- Familie Phoratopodidae Hale, 1925
Onderorde Phreatoicidea - in oppervlaktewater, moerassen, meren en grondwater in het zuidelijk halfrond op grote hoogten
- Familie Amphisopidae Nicholls, 1943
- Familie Hypsimetopidae Nicholls, 1943
- Familie Mesamphisopidae Nicholls, 1943
- Familie Palaeophreatoicidae Birstein, 1962 †
- Familie Phreatoicidae Chilton, 1891
- Familie Phreatoicopsidae Nicholls, 1943
- Familie Ponderellidae Wilson & Keable, 2004
- Familie Phreatoicidea incertae sedis
Onderorde Sphaeromatidea Wägele, 1989
- Familie Archaeoniscidae Haack, 1918 †
- Superfamilie Seroloidea Dana, 1852
  - = Serolidea Dana, 1852
  - Familie Basserolidae Brandt & Poore, 2003
  - Familie Bathynataliidae Kensley, 1978
  - Familie Plakarthriidae Hansen, 1905
    - = Chelonidiidae Pfeffer, 1887
  - Familie Schweglerellidae Brandt, Crame, Polz & Thomson, 1999 †
  - Familie Serolidae Dana, 1852
  - Familie Tricarinidae Feldmann, Kolahdouz, Biranvand & Schweigert, 2007 †
- Superfamilie Sphaeromatoidea Latreille, 1825
  - Familie Ancinidae Dana, 1852
  - Familie Sphaeromatidae Latreille, 1825
    - = Sphaeromidae
  - Familie Tecticipitidae Iverson, 1982
  - Familie Sphaeromatoidea incertae sedis
- Infraorde Sphaeromatidea incertae sedis †
  - Geslacht Brunnella Polz, 2005 †
  - Geslacht Unusuropode Duarte & Santos, 1962 †
Onderorde Tainisopidea
- Familie Tainisopidae Wilson, 2003
Onderorde Valvifera - marien, voornamelijk circumarctisch en -antarctisch, ook in de Europese zeeën
- Familie Antarcturidae Poore, 2001
- Familie Arcturidae Dana, 1849
  - = Amesopodidae Stebbing, 1905
  - = Astacillidae Stebbing, 1905
- Familie Arcturididae Poore, 2001
- Familie Austrarcturellidae Poore & Bardsley, 1992
- Familie Chaetiliidae Dana, 1849
- Familie Holidoteidae Wägele, 1989
- Familie Holognathidae Thomson, 1904
- Familie Idoteidae Samouelle, 1819
  - = Idotheidae Samouelle, 1819
- Familie Pseudidotheidae Ohlin, 1901
- Familie Rectarcturidae Poore, 2001
- Familie Thermoarcturidae Poore, 2015
- Familie Xenarcturidae Sheppard, 1957
Onderorde Isopoda incertae sedis
- Geslacht Anhelkocephalon Bill, 1914 †
- Geslacht Debodea Hiller, 1999 †

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Grzimek, Bernhard (1972), Het leven der dieren / Deel I: Lagere dieren. Het Spectrum, Utrecht, p. 564. ISBN 9789027486622.
↑ (en) Boyko, C.B.; Bruce, N.L.; Hadfield, K.A.; Merrin, K.L.; Ota, Y.; Poore, G.C.B.; Taiti, S. (Eds), World Marine, Freshwater and Terrestrial Isopod Crustaceans database. www.marinespecies.org (2008 e.v.). Geraadpleegd op 9 mei 2023.

[GRZ-1] Grzimek, Bernhard (1972), Het leven der dieren / Deel I: Lagere dieren. Het Spectrum, Utrecht, p. 564. ISBN 9789027486622.

[World_List-2] (en) Boyko, C.B.; Bruce, N.L.; Hadfield, K.A.; Merrin, K.L.; Ota, Y.; Poore, G.C.B.; Taiti, S. (Eds), World Marine, Freshwater and Terrestrial Isopod Crustaceans database. www.marinespecies.org (2008 e.v.). Geraadpleegd op 9 mei 2023.

[1]

[2]