Springspinnen

Springspinnen
	Phidippus mystaceus
	Taxonomische indeling
Rijk:	Animalia (Dieren)
Stam:	Arthropoda (Geleedpotigen)
Klasse:	Arachnida (Spinachtigen)
Orde:	Araneae (Spinnen)
	Familie
	Salticidae; Blackwall, 1841
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons
	Springspinnen op Wikispecies
	(en) World Register of Marine Species
Portaal	Biologie

Springspinnen (Salticidae) zijn een familie van spinnen bestaande uit 5423 soorten in 575 geslachten^[2] met zeer goed ontwikkelde voor-middenogen die op het gezicht jagen en hun prooi bespringen. Ze spinnen geen web, maar gebruiken wel een spinragdraad om zichzelf te zekeren voor ze een sprong wagen. De ogen reflecteren in het donker als er licht op valt.

Kenmerken[bewerken | brontekst bewerken]

De meeste spinnen hebben een stevig, harig lichaam, dat meestal bruin of zwart-grijs is. Tropische soorten hebben wat meer variatie, vaak met een ingewikkelde tekening. Bij sommige soorten is het hele achterlijf helderrood of oranje. De lichaamslengte varieert van 2 tot 16 mm.

Leefwijze[bewerken | brontekst bewerken]

Deze dagactieve dieren verblijven het liefst op warme, zonnige plaatsen. Ze besluipen hun prooi op de grond, op muren of in struiken. Komt de prooi binnen bereik, dan wordt deze besprongen. Een bijzonderheid is dat alleen van sommige springspinnen bekend is dat ze deels leven van nectar, alle andere spinnen zijn carnivoor. Bij slecht weer verstoppen ze zich in kleine zijden nestjes in spleten en scheuren, waar ze ook de winter doorbrengen.

Voortplanting[bewerken | brontekst bewerken]

De eieren worden ingepakt in een zijden eizakje en verstopt tussen planten, in moskussens of schorsspleten. Ze worden door het vrouwtje bewaakt, totdat ze uitkomen.

De sprong[bewerken | brontekst bewerken]

Ze springen door de voor- en achterpoten snel hydraulisch te strekken. Zo vangen ze prooien en ontsnappen ze aan vijanden. Voordat de spin een sprong waagt, spant ze eerst een veiligheidsdraad, voor het geval ze uit de koers raakt. De sprong is meestal zeer goed berekend, zodat de prooi weinig kans maakt.

Gezichtsvermogen[bewerken | brontekst bewerken]

Het visueel systeem van springspinnen is het hoogst ontwikkeld van alle soorten spinnen en wellicht zelfs van alle geleedpotigen. Ze hebben 4 grote, naar voren gerichte ogen, waarvan de twee middelste het grootst zijn. De middelste ogen zijn telelenzen met een heel kleine beeldhoek en zeer goede gezichtsscherpte.^[3] De ogen daarbuiten hebben deels overlappende beeldhoeken van ongeveer 60 graden; met deze ogen kunnen ze heel goed afstanden inschatten, maar ook vormen en bewegingen. De ooglens van de voor-middenogen is van goede kwaliteit en maakt scherpe afbeeldingen op het netvlies, dat vier lagen lichtgevoelige cellen bevat die voor licht van verschillende golflengten gevoelig zijn, waarbij de cellen voor de langste golflengten (die het minst worden gebogen door de lens) ook het verst van de lens af liggen. Hoe goed springspinnen zien, blijkt ook uit het feit dat ze op 20-30 cm afstand soortgenoten van andere soorten spinnen kunnen onderscheiden.

Taxonomie[bewerken | brontekst bewerken]

Zie lijst van springspinnen voor een volledig overzicht van alle soorten.
Zie lijst van geslachten van de springspinnen voor een overzicht van alle geslachten.

Soorten in België[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende springspinnen komen in België voor:^[4]

Aelurillus v-insignitus (Clerck, 1757) - V-Vlekspringspin
Asianellus festivus (C.L. Koch, 1834)
Ballus chalybeius (Walckenaer, 1802) - Eikenspringspin
Dendryphantes rudis (Sundevall, 1833) - Glanzende dennenspringer
Euophrys frontalis (Walckenaer, 1802) - Gewone zwartkop
Evarcha arcuata (Clerck, 1757) - Bonte grasspringspin
Evarcha falcata (Clerck, 1757) - Bonte springspin
Evarcha jucunda (Lucas, 1846)
Evarcha laetabunda (C.L. Koch, 1846) - Zeldzame grasspringspin
Evarcha michailovi Logunov, 1992 - Heidespringspin^[5]
Hasarius adansoni (Audouin, 1826) - Kasspringspin
Heliophanus aeneus (Hahn, 1832) - Rechte blinker
Heliophanus auratus (C.L. Koch, 1835) - Moerasblinker
Heliophanus cupreus (Walckenaer, 1802) - Gehaakte blinker
Heliophanus dampfi (Schenkel, 1923) - Hoogveenblinker
Heliophanus dubius (C.L. Koch, 1835) - Gevlekte blinker
Heliophanus flavipes (Hahn, 1832) - Gewone blinker
Heliophanus kochii Simon, 1868 - Koch’s blinker
Heliophanus tribulosus (Simon, 1868) - Driepuntsblinker
Leptorchestes berolinensis (C.L. Koch, 1846) - Grote mierspringspin
Macaroeris nidicolens (Walckenaer, 1802) - Ovale Dennenspringer
Marpissa muscosa (Clerck, 1757) - Schorsmarpissa
Marpissa nivoyi (Lucas, 1846) - Helmmarpissa
Marpissa pomatia (Walckenaer, 1802) - Goudbandmarpissa
Marpissa radiata (Grube, 1859) - Rietmarpissa
Myrmarachne formicaria (De Geer, 1778) - Bosmierspringspin
Neon rayi (Simon, 1875) - Ray's neon
Neon reticulatus (Blackwall, 1853) - Gewone neon
Neon valentulus (Falconer, 1912) - Donkere neon
Pellenes tripunctatus (Walckenaer, 1802) - Driepuntspringspin
Phlegra fasciata (Hahn, 1826) - Gestreepte springspin
Pseudeuophrys erratica (Walckenaer, 1826) - Bruine zwartkop
Pseudeuophrys lanigera (Simon, 1871) - Huisspringspin
Pseudicius encarpatus (Walckenaer, 1802) - Sjirpspringspin
Salticus cingulatus (Panzer, 1797) - Boomzebraspin
Salticus scenicus (Clerck, 1757) - Huiszebraspin, Harlekijn
Salticus zebraneus (C.L. Koch, 1837) - Schorszebraspin
Sibianor aurocinctus (Ohlert, 1865) - Dikpootspringspin
Sitticus caricis (Westring, 1861) - Muisspringspin
Sitticus distinguendus (Simon, 1868) - Kustspringspin
Sitticus floricola (C.L. Koch, 1837) - Gevlekte moerasspringer
Sitticus pubescens (Fabricius, 1775) - Harige springspin
Sitticus saltator (O. P.-Cambridge, 1868) - Zandspringspin
Synageles hilarulus (C.L. Koch, 1846) - Kleine mierspringspin
Synageles venator (Lucas, 1836) - Slanke mierspringspin
Talavera aequipes (O. P.-Cambridge, 1871) - Ringpootzwartkop
Talavera aperta (Miller, 1971) - Zwartlijfzwartkop
Talavera petrensis (C.L. Koch, 1837) - Bergspringspin
Talavera thorelli (Kulczynski, 1891) - Thorell's zwartkop

Soorten in Nederland[bewerken | brontekst bewerken]

De volgende springspinnen komen in Nederland voor:^[6]^[7]

Aelurillus v-insignitus (Clerck, 1757) - V-Vlekspringspin
Ballus chalybeius (Walckenaer, 1802) - Eikenspringspin
Dendryphantes rudis (Sundevall, 1833) - Glanzende dennenspringer
Euophrys frontalis (Walckenaer, 1802) - Gewone zwartkop
Euophrys herbigrada (Simon, 1871) - Witsnor
Evarcha arcuata (Clerck, 1757) - Bonte grasspringspin
Evarcha falcata (Clerck, 1757) - Bonte springspin
Evarcha laetabunda (C.L. Koch, 1846) - Zeldzame grasspringspin (Twijfelachtig)^[5]
Evarcha michailovi Logunov, 1992 - Heidespringspin^[5]
Hasarius adansoni (Audouin, 1826) - Kasspringspin
Heliophanus aeneus (Hahn, 1832) - Rechte blinker
Heliophanus auratus (C.L. Koch, 1835) - Moerasblinker
Heliophanus cupreus (Walckenaer, 1802) - Gehaakte blinker
Heliophanus dubius (C.L. Koch, 1835) - Gevlekte blinker
Heliophanus flavipes (Hahn, 1832) - Gewone blinker
Heliophanus kochii Simon, 1868 - Kochs blinker
Icius subinermis Simon, 1937
Macaroeris nidicolens (Walckenaer, 1802) - Ovale dennenspringer
Marpissa muscosa (Clerck, 1757) - Schorsmarpissa
Marpissa nivoyi (Lucas, 1846) - Helmmarpissa
Marpissa pomatia (Walckenaer, 1802) - Goudbandmarpissa
Marpissa radiata (Grube, 1859) - Rietmarpissa
Myrmarachne formicaria (De Geer, 1778) - Bosmierspringspin
Neon reticulatus (Blackwall, 1853) - Gewone neon
Neon valentulus (Falconer, 1912) - Donkere neon
Pellenes tripunctatus (Walckenaer, 1802) - Driepuntspringspin
Philaeus chrysops (Poda, 1761) - Vuurspringer
Phlegra fasciata (Hahn, 1826) - Gestreepte springspin
Pseudeuophrys erratica (Walckenaer, 1826) - Bruine zwartkop
Pseudeuophrys lanigera (Simon, 1871) - Huisspringspin
Saitis barbipes (Simon, 1868)
Salticus cingulatus (Panzer, 1797) - Boomzebraspin
Salticus scenicus (Clerck, 1757) - Huiszebraspin
Salticus zebraneus (C.L. Koch, 1837) - Schorszebraspin
Sibianor aurocinctus (Ohlert, 1865) - Dikpootspringspin
Sibianor larae Logunov, 2001 - Roodkniedikpootspringspin^[8]
Sitticus caricis (Westring, 1861) - Muisspringspin
Sitticus distinguendus (Simon, 1868) - Kustspringspin
Sitticus floricola (C.L. Koch, 1837) - Gevlekte moerasspringer
Sitticus inexpectus Logunov & Kronestedt, 1997 - Oeverspringspin
Sitticus pubescens (Fabricius, 1775) - Harige springspin
Sitticus saltator (O. P.-Cambridge, 1868) - Zandspringspin
Synageles hilarulus (C.L. Koch, 1846) - Kleine mierspringspin
Synageles venator (Lucas, 1836) - Slanke mierspringspin
Talavera aequipes (O. P.-Cambridge, 1871) - Ringpootzwartkop
Talavera petrensis (C.L. Koch, 1837) - Bergspringspin

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Rainer F. Foelix, Biology of Spiders, Oxford University Press, 1996 - Engelse vertaling, up-to-date gebracht, van het standaardwerk "Biologie der Spinnen" met een groot stuk over het zien van spinnen.

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Anatomie van springspinnen (uitgebreid, maar Engelstalig)

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Blackwall, J. (1841). The difference in the number of eyes with which spiders are provided proposed as the basis of their distribution into tribes; with descriptions of newly discovered species and the characters of a new family and three new genera of spiders. Trans. Linn. Soc. Lond. 18: 601-670.
↑ Platnick, N.I. (2012) The world spider catalog, version 12.5. American Museum of Natural History. DOI: 10.5531/db.iz.0001.
↑ (en) Williams, David S., MeIntyre, Peter (1980-12). The principal eyes of a jumping spider have a telephoto component. Nature 288 (5791): 578–580. ISSN:0028-0836. DOI:10.1038/288578a0.
↑ Soortenlijst van de Belgische Spinnen
↑ ^a ^b ^c Vogels, J., P. Koomen, P. Tutelaers, S. IJland (11-2019). De heidespringspin Evarcha michailovi nieuw gemeld voor Nederland:habitatbeschrijving en determinatie Nederlandse Evarcha-soorten. Entomologische Berichten 79 2019 (6)
↑ Helsdingen, P.J. van 2009. Catalogus van de Nederlandse spinnen. Versie 2009.2 Laatst bijgewerkt: 15 december 2009 PDF
↑ Nederlands Soortenregister versie 2.0, geraadpleegd op 16 oktober 2010
↑ Joost Vogels (2012) "First record of the salticid spider Sibianor larae (Araneae: Salticidae) in The Netherlands" Entomologische berichten 75 (5) 254-258. PDF

David Burnie (2001) - Animals, Dorling Kindersley Limited, London. ISBN 90-18-01564-4 (naar het Nederlands vertaald door Jaap Bouwman en Henk J. Nieuwenkamp).

[1] Blackwall, J. (1841). The difference in the number of eyes with which spiders are provided proposed as the basis of their distribution into tribes; with descriptions of newly discovered species and the characters of a new family and three new genera of spiders. Trans. Linn. Soc. Lond. 18: 601-670.

[2] Platnick, N.I. (2012) The world spider catalog, version 12.5. American Museum of Natural History. DOI: 10.5531/db.iz.0001.

[3] (en) Williams, David S., MeIntyre, Peter (1980-12). The principal eyes of a jumping spider have a telephoto component. Nature 288 (5791): 578–580. ISSN:0028-0836. DOI:10.1038/288578a0.

[4] Soortenlijst van de Belgische Spinnen

[:0-5] Vogels, J., P. Koomen, P. Tutelaers, S. IJland (11-2019). De heidespringspin Evarcha michailovi nieuw gemeld voor Nederland:habitatbeschrijving en determinatie Nederlandse Evarcha-soorten. Entomologische Berichten 79 2019 (6)

[6] Helsdingen, P.J. van 2009. Catalogus van de Nederlandse spinnen. Versie 2009.2 Laatst bijgewerkt: 15 december 2009 PDF

[7] Nederlands Soortenregister versie 2.0, geraadpleegd op 16 oktober 2010

[8] Joost Vogels (2012) "First record of the salticid spider Sibianor larae (Araneae: Salticidae) in The Netherlands" Entomologische berichten 75 (5) 254-258. PDF

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]