Veroudering (mens)

Veroudering gaat gepaard met veranderingen in uiterlijk en gedrag.

Veroudering in het algemeen is de verandering van organismen als functie van tijd.

De menselijke levensloop omvat een fase van groei en ontwikkeling van kind tot volwassene gevolgd door een fase van ouder worden van volwassenen. Met 'veroudering' wordt met name het laatste deel van de volwassen fase bedoeld. Belangrijk zijn hierbij de maatschappelijke en biologische aspecten. Wetenschappelijk onderzoek op dit terrein wordt aangeduid met de term gerontologie.

De term 'veroudering' kan ook slaan op de leeftijdsopbouw van een bevolking of een populatie.

Biologische veroudering

Staat al van voor je geboorte vast hoe oud je wordt? - Universiteit van Vlaanderen

Biologische veroudering slaat op de gevolgen van ouder worden voor het menselijk lichaam en hersenen. Dit is een gevolg van geleidelijke veranderingen in het DNA, de dragers van erfelijke eigenschappen. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen normale veroudering en abnormale of pathologische veroudering die tot uiting komt in typische ouderdomgerelateerde ziekten. De geriatrie houdt zich vooral met de tweede vorm bezig. Enkele symptomen van normale biologische veroudering zijn botontkalking (osteoporose), vermindering van spiermassa, gewrichtsproblemen en verslechtering van zien en horen door degeneratieve processen binnen oog en gehoororgaan. Ook binnen de hersenen treden op hogere leeftijd veranderingen op in de vorm van neuronaal verlies, dat zich uit in verminderd cognitief functioneren. Sommige mensen blijken minder gevoelig voor het krijgen van ouderdomsziekten en symptomen van vroegtijdige veroudering dan anderen. Dit heeft geleid tot een tweedeling in zogenaamde succesvolle en niet succesvolle veroudering. Succesvolle veroudering heeft drie componenten:

• weinig voorkomen van typische ouderdomsziekten of handicaps
• goede mentale en lichamelijke conditie
• grote activiteit in het dagelijks leven

Collagen Select gaat veroudering tegen

Vergrijzing

Vergrijzing wil zeggen de relatieve toename van het aantal oudere mensen (bijvoorbeeld 60-plussers) binnen een populatie. Maatschappelijk gezien is verschijnsel van vergrijzing van de populatie van groot belang. Door betere levensomstandigheden en gezondheidszorg in de jaren voor en na de Tweede Wereldoorlog is het aantal mensen in de hogere leeftijdscategorieën (vooral boven 60 jaar) in de westerse landen in de laatste 50 jaar sterk toegenomen. Hierdoor heeft de piramidevormige grafiek van de samenstelling van de bevolking (leeftijdsgroepen uitgezet tegen aantallen) zich ontwikkeld naar een meer afgeplatte grafiek. Ook wordt weleens de term dubbele vergrijzing gebruikt. Hiermee bedoelt men de gevolgen van de geboortegolf na de Tweede Wereldoorlog, die met name in de jaren 2010-2030 zal leiden tot een extra toename van het aantal ouderen (60-plussers) in de bovenste laag van de bevolkingsgrafiek. Dit heeft grote gevolgen, niet alleen voor de economie, maar ook voor de politieke verhoudingen binnen deze landen.

• 
  Grafiek van de samenstelling van de bevolking naar leeftijd in de Verenigde staten, rondom het jaar 1950 (Bron: Quin, J.F., 1996).
• 
  Grafiek van de verwachte samenstelling van de bevolking naar leeftijd in de Verenigde staten, rondom het jaar 2030 (Bron: Quin, J.F., 1996).

Onderzoek

Algemeen

Een relatief nieuw onderzoeksterrein is dat van de cognitieve veroudering; de veranderingen in cognitieve functies zoals geheugenfuncties e.d. die voortvloeien uit veranderingen van hersenfuncties bij het ouder worden. Binnen het biologisch onderzoek naar veroudering vormt tegenwoordig het moleculaire-biologisch onderzoek naar genetische aspecten van ouderdom een belangrijk onderdeel. Een deel van dit onderzoek richt zich op het onderzoek van het genoom van zeer oude mensen (100-plussers). Verder tracht men via dieronderzoek (bijvoorbeeld door het kweken van mutante muizenkolonies) te ontdekken of fouten in het herstel of transcriptie van DNA een mechanisme is dat een verschijnsel van vroegtijdige veroudering kan verklaren.

Als een van de externe oorzaken van cel- en DNA-beschadiging wordt de productie van zuurstof-gebaseerde vrije radicalen genoemd. Vrije radicalen zijn ook betrokken bij bepaalde processen van signaaloverdracht in het zenuwstelsel. Antioxydantia zouden een bescherming bieden tegen het negatieve effect van vrije radicalen.

Een andere biologische theorie stelt dat veroudering te maken heeft met een inkorting van het telomeer na elke celdeling. Kortere telomeren zouden een mechanisme in werking zetten dat vermeerdering van cellen tegengaat. Of korte telomeren de oorzaak van veroudering zijn of een bij-effect wordt bediscussieerd.

Een ander bestudeerd en gebruikt middel is een special dieet, calorierestrictie, waarbij het aantal calorieën tot een minimum beperkt wordt, maar er wel de noodzakelijke mineralen en voedingstoffen aanwezig zijn. Het dieet zou het aantal vrije radicalen beperken. De biologische effecten van een dergelijk dieet worden onderzocht en er wordt hoe hetzelfde effect bekomen kan worden zonder het bezwaarlijk dieet.

Ten slotte richt ook veel onderzoek zich op het ontwikkelen van geneesmiddelen die de negatieve gevolgen van veroudering en ouderdomsziekten zoals dementie kunnen tegengaan.

Specifiek

Bij dierenproeven zijn diverse middelen gevonden die het verouderingsproces stoppen en/of vertragen, maar er zijn nog geen proeven op mensen uitgevoerd:

• Het kankermiddel Proxofim
• Onderzoek op honden met Sirolimus (rapamycine), een middel dat al wordt gebruikt in de geneeskunde om afstoting van organen bij transplantaties tegen te gaan.

Bij een onderzoek naar de levensverwachting bij diabetespatiènten bleek dat de patiënten die metformine kregen, gemiddeld langer leefden dan mensen zonder diabetes. Hierna is een onderzoek gestart met metformine bij ouderen zonder diabetes. De verwachting is een levensverlenging van 15 tot 30 jaar.

Mediabestanden

Zie de categorie Gerontology van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties