Abrahamitische religies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Abrahamitisch)
Symbolen van de drie grootste Abrahamitische godsdiensten; het Kruis van Jezus, de Ster van David en de kalligrafie van Allah

De abrahamitische religies of Semitische religies vormen een aantal onderling verwante, monotheïstische godsdiensten, in hoofdzaak het jodendom, het christendom en de islam. Door de vergelijkende godsdienstwetenschap worden deze drie onderscheiden van de twee overige, godsdienstige hoofdtradities: de dharmische, die onder meer het hindoeïsme, jaïnisme, boeddhisme en het sikhisme omvat, en de Oost-Aziatische, met onder andere het taoïsme, confucianisme en het shintoïsme. De drie religieuze hoofdtradities omvatten samen de overgrote meerderheid van gelovigen op aarde.

Abrahamitisch is afgeleid van de eigennaam Abraham, de aarts- of stamvader van joden, christenen en moslims, en enkele kleinere abrahamitische stromingen.

Inbegrepen religies[bewerken | brontekst bewerken]

Abrahamitische versus dharmische en Oost-Aziatische religies

Onder de abrahamitische religies vallen drie godsdiensten, onderverdeeld in verschillende stromingen:

Daarnaast worden ook de volgende kleinere religieuze stromingen tot de abrahamitische gerekend:

Oorsprong[bewerken | brontekst bewerken]

Historisch[bewerken | brontekst bewerken]

Wetenschappelijk-historisch bezien, vindt de abrahamitische traditie haar oorsprong in de bronstijd van de Levant. Omstreeks de 14e eeuw voor Christus maken, tot dan toe voornamelijk polytheïstische, Semitische stammen (specifiek de Israëlieten) een proces door van verregaande monotheïsering. Uiteindelijk gaan ze de godheid Yahweh, tot dan toe slechts een van de vele goden binnen de bredere Kanaänitische mythologie, als hun stamgod beschouwen. Nog weer later gaat Yahweh als universele, enige God gelden, ten opzichte van wie alle overige goddelijke figuren als afgoden worden gezien. Dit proces vormde de basis van de vroegst gedocumenteerde abrahamitische religie, het jodendom, een ontwikkeling die werd afgerond en gecodificeerd tijdens de Babylonische ballingschap (6e eeuw v.Chr.). Het christendom (1e eeuw) en islam (7e eeuw) zijn, elk op hun eigen manier, afsplitsingen en/of herinterpretaties van dit concept van één, universele God.

Theologisch[bewerken | brontekst bewerken]

De drie monotheïstische hoofstromingen beschikken elk over een eigen theologisch kader, vanwaaruit zij hun oorsprong verklaren, en hun positie ten opzichte van andere godsdiensten bepalen.

Jodendom[bewerken | brontekst bewerken]

Joden geloven dat God een verbond met drie personen heeft gesloten, te weten Abraham, zijn zoon Isaak en kleinzoon Jakob/Israël, waarbij de laatste als stamvader van de Israëlieten wordt gezien. In dit verbond belooft God aan zijn uitverkoren volk het Land van Israël, het Beloofde Land.[2] Later worden hier, onder de belangrijkste joodse profeet Mozes ten tijde van de uittocht uit Egypte, een reeks wetten aan toegevoegd, waaronder de Tien geboden. Volgens de joodse traditie zijn er in totaal 613 geboden in de Thora opgetekend, waarvan er 611 via Mozes, en twee direct door God zouden zijn geopenbaard, en die de kern vormen van de halacha. In de joodse eschatologie staat de komst van de messias centraal, zoals voorspeld door de profeten Jesaja en Ezechiël, die een periode van vrede en welvarendheid voor joden en andere volkeren zou inluiden, uiteindelijk leidend tot de eindtijd. Volgens de joodse traditie heeft deze messias zich nog niet geopenbaard.

Het jodendom beschouwt het christendom en de islam als dwalend. Aanhangers van deze religies erkennen volgens het jodendom wel de Enige God en maken zich derhalve niet schuldig aan afgodendienst.[3]

Christendom[bewerken | brontekst bewerken]

Christenen geloven dat Jezus de zoon van God is en tevens de messias die voorspeld werd in het Oude Testament, die naar de wereld werd gezonden om de mensheid te bevrijden van de zonde. In de christelijke traditie wordt ieder mens zondig geboren en is het geloof in Jezus en zijn leer, beschreven in het Nieuwe Testament, de enige manier om tot God te kunnen komen.

Christenen beschouwen het joodse geloof als door God gegeven, maar incompleet voor zover Jezus daarin als de messias wordt afgewezen. De islam wordt gezien als een compleet andere godsdienst.

Islam[bewerken | brontekst bewerken]

Moslims geloven dat de islam de definitieve openbaring is van de God van Abraham via de profeet Mohammed. Deze zien zij als de laatste profeet, en de voltooier van de abrahamitische religies. Tussen de abrahamitische profeten en Mohammed wordt religieus gezien geen onderscheid gemaakt.[4] Voor Moslims is de Koran het letterlijke woord van God, dat door de aartsengel Gabriël gedurende 23 jaar aan Mohammed is geopenbaard. Eerdere profeten en ook Jezus hebben een incomplete, tijds- en volksgebonden boodschap verkondigd en daarom zijn de andere abrahamitische religies onvolmaakte vormen van de islam.

De islam beschouwen joden en christenen als Mensen van het Boek maar als ongelovigen omdat ze niet geloven in het profeetschap van Mohammed.

Godsbegrip en mensbeeld van de abrahamitische religies[bewerken | brontekst bewerken]

Godsbegrip[bewerken | brontekst bewerken]

De abrahamitische religies kennen een monotheïstische leer, ze (h)erkennen slechts één God, zij het dat deze in de christelijke traditie uit drie eenheden bestaat (God de vader, de zoon en de heilige geest) die gelijktijdig verschillend alsook één zijn. De monotheïstische God is een persoonlijke God, dat wil zeggen dat hij zich met iedere gelovige individueel bezighoudt, maar als instantie die bestaat buiten deze wereld. De drie abrahamitische godsdiensten geloven dat hun God de schepper is van de kosmos, en dat hij ingrijpt in menselijke aangelegenheden. Hij wordt beschouwd als alwetend, almachtig en alomtegenwoordig. God heeft, vanuit menselijk oogpunt, positieve eigenschappen, zij het gesteld in absolute termen als onfeilbare rechtvaardigheid en allesomvattende liefde. Traditioneel wordt de God geïdentificeerd met het mannelijk geslacht, en aangesproken met "de heer" of "vader". De abrahamitische godsdienst verbiedt het maken van afbeeldingen van de God, omdat de gelovige zijn eigen maaksel zou gaan aanbidden, en zo afgodsdienst zou plegen. God is in alle godstradities uiteindelijk onbereikbaar voor het menselijk verstand. Het abrahamitische monotheïsme gelooft wel dat de gelovige door gebed in spiritueel contact kan komen met zijn God. Er zijn rituele gebeden, maar ook individuele gebeden die de gelovige zelf kan formuleren.[5]

Mensbeeld[bewerken | brontekst bewerken]

In de abrahamitische religies bestaat de mens uit een fysiek lichaam en een onstoffelijke ziel, er is sprake van een dualistisch, anti-reductionistisch mensbeeld. Volgens veel christelijke theologen bestaat er naast de ziel nog een derde 'orgaan', namelijk de geest (1 Thessalonicenzen 5:23). De geest omvat onder andere het geweten, de intuïtie, en het vermogen God te aanbidden of zich tot hem te verhouden. De ziel is de zetel van de wil, het verstand en de emoties. De mens is verder naar het evenbeeld van God geschapen. Binnen de joodse, christelijke en islamitische traditie heeft de mens maar één leven in de stoffelijke wereld, en het tijdsbeeld is dan ook lineair (teleologisch) in plaats van cyclisch, zoals bij religies waarin reïncarnatie deel uitmaakt van hun geloofsdoctrine. Deze lineariteit vertaalt zich onder meer in het geloof in een einde der tijden (eindtijd). Door de 'gift' van de vrije wil (een premisse die door veel filosofen als contradictio in terminis of paradox wordt beschouwd) is de mens in staat beslissingen te nemen die zijn of haar positie in het hiernamaals zal beïnvloeden. Geloof in God, samen met goede gedragingen en daden, zal resulteren in een beloning, terwijl slecht gedrag zal leiden tot bestraffing. De ideeën aangaande de specifieke aard van deze beloning en bestraffing verschillen per religie. Zo geloven christenen en moslims nadrukkelijk in een hemel (of paradijs) en een hel, terwijl veel joden niet geloven in een hemel, maar de wederopstanding als beloning beschouwen, en de onthouding hiervan als straf.

Vergelijking van de abrahamitische religies[bewerken | brontekst bewerken]

jodendom christendom (k: katholiek, p:protestant) islam
Term voor gelovigen Jood, jodin Christen Moslim, moslima
Symbool Davidster, menora Kruis, labarum Rub El Hizb, maan en ster
Jaar van stichting Onbekend
(Rabbijns jodendom ontwikkelt zich tussen de 2e en 6e eeuw)
Omstreeks 30 622
Stichter, belangrijkste profeet Mozes Jezus Mohammed
Gebied van oorsprong Levant Levant Hidjaz
Primair verspreidingsgebied Europa, Noord-Amerika, Rusland en Israël Europa, Amerika en Oceanië Midden-Oosten, Noord-Afrika, Centraal-Azië en Zuidoost Azië.
Heilige schrift Tenach (Thora, Nevie'iem en Ketoviem) Bijbel
(Oude en Nieuwe Testament)
Koran
Aard van Heilige Schrift Goddelijke oorsprong Geïnspireerd door God Letterlijke woord van God
Openbaring Door Mozes, opgetekend in Thora Door profeten en apostelen, opgetekend in de Bijbel Door Mohammed, opgetekend door de Sahaba in de Koran
Oorspronkelijke taal Hebreeuws Hebreeuws en Aramees (OT)
Grieks (NT)
Arabisch
Secundaire teksten met religieuze autoriteit Talmoed, Midrasj Teksten van de kerkvaders (k), pauselijke bullen (k) Hadith, Tafsir
Secundaire talen met religieuze autoriteit Geen Grieks, Latijn Geen
Hebreeuwse Bijbel Tenach Oude Testament
Secundaire belangrijke personen Discipel, Apostel Sahaba
Religieuze wetgeving Halacha Canoniek recht / Kerkorde (k) Sharia
Vorm van theïsme Strikt monotheïsme, zeer variërend godsbeeld (God kan zich in alles openbaren) Trinitair monotheïsme[6] Strikt monotheïsme
Kernwaarde theïsme Eén God Drie-eenheid[6] Eén God
Mate van proselitisme Zeer laag Hoog (evangelisatie, missie, zending) Hoog (dawa)
Straf voor apostasie Geen Onthouding van Gods genade Afhankelijk van geloofsstroming, zie ridda
Positie van andersgelovigen Niet-Joden zijn niet gebonden aan het Verbond en hoeven slechts de Noachitische geboden te houden om rechtvaardig te zijn Hel Hel[7]
Heilige plaats Jeruzalem Jeruzalem, Bethlehem en Nazareth (alle)
Rome e.a. (k)
Mekka, Medina, Jeruzalem
Verering van mensen Geen Profeten en heiligen (orthodox en katholiek) Heiligen (Sjiisme)
Heilige Geest Roeach Hakodesj Heilige Geest Roeh Al-Qoedoes
Aard van Mozes Grootste profeet Profeet Profeet en boodschapper
Aard van Ezra Zoon van God Profeet
Aard van Mohammed Niet erkend als profeet Niet erkend als profeet Laatste definitieve profeet en boodschapper
Aard van Jezus Niet erkend als profeet Zoon van God, Messias Profeet, boodschapper en Messias
Geboorte van Jezus Geen oordeel Maagdelijke geboorte (k) Maagdelijke geboorte
Dood van Jezus Geen oordeel Kruisiging Ander persoon aan het kruis gestorven
Geloof in de wederkomst van Jezus Nee Ja Ja
Valse Messias Geen Antichrist Dajjal
Duivel Satan of Lucifer (gevallen engel) Shaitan of Iblis (djinn)
Offer van Abraham Isaak Isaak Ismaël
Vrouw van Adam Litith was de eerste vrouw van Adam, later trouwde Adam met Eva Eva Eva
Zondvloed Wereldwijd Wereldwijd Lokaal
Stranding Ark van Noach Ararat Ararat Al-Djoedie
Opname Ark van Mozes Dochter van de farao Dochter van de farao Vrouw van de farao (Asiya)
Aard van de menselijke natuur De mens heeft de gelijke mogelijkheid tot zowel goed als slecht gedrag De mens is van nature zondig De mens heeft de gelijke mogelijkheid tot zowel goed als slecht gedrag
Verkrijging van verlossing Vervulling van de Wet Geloof in Jezus als Gods zoon; goede daden en sacramenten (k), Vijf geboden van de Kerk Juist geloof in God, goede daden, vijf zuilen
Begroeting Sjalom As-salamoe `alaykoem
Besnijdenis Verplicht (Brit milah) Niet verplicht[8] Verplicht (Khitan)
Spijswet Koosjer Geen Halal
Varkensvlees Verboden Toegestaan[9] Verboden
Alcoholische dranken Toegestaan Met mate[10] Verboden
Gokken Verboden Afgeraden tot verboden Verboden
Doodstraf Toegestaan Afgeraden tot verboden Toegestaan
Naastenliefde Verplicht Verplicht Aangeraden
Vijanden Bestrijden en doden toegestaan Liefhebben 'als jezelf' verplicht Bestrijden en doden toegestaan
Polygamie Verboden Verboden behalve Mormonen Toegestaan
Vasten Grote Verzoendag 40 dagen voor Pasen (k) Ramadan
Armenbelasting Arme tiende Zakat
Gebed 3× per dag Variërend 5× per dag
Gebedshuis Synagoge Kerk Moskee
Voorganger van eredienst Rabbijn Priester (k), dominee (p) Imam
Religieuze leider Geen Paus (k) Kalief
Religieus geïnspireerde oorlog Geen Kruistocht (of kruisvaart) Jihad
Kalender Joodse kalender Gregoriaanse kalender Islamitische kalender
Belangrijkste dag van de week Zaterdag (sabbat) Zondag[11] Vrijdag
Rituelen voor kinderen Bar mitswa (jongens), bat mitswa (meisjes) Doop[12], eerste communie (k), plechtige communie (k) Geen
Uitvaart Begrafenis Begrafenis, crematie[13] Begrafenis
Kritiek of haat Antisemitisme Antiklerikalisme, antipapisme (k) Islamofobie
Ongelovige Goj Heiden Kafir
Naam van God Jehova, Elohim, Adonai God, Heer, in de eigen taal Allah[14], 99 namen van Allah
Uittocht van de Israëlieten uit Egypte Pesach Pasen Ashoura
Reiniging Mikwe Woedoe en Ghoesl
Oproep tot het gebed Op een hoorn blazen Klokken luiden Azan
Richting van het gebed Tempelberg in Jeruzalem Geen, maar veel kerken zijn op het oosten gericht Kaäba in Mekka
Nis Aron hakodesj Apsis Mihrab
Belangrijke gebouwen Klaagmuur Heilig Grafkerk, Geboortekerk, Basiliek van de Aankondiging, Sint-Pietersbasiliek (k) Al-Masjid al-Haram, Moskee van de Profeet, Masjid Al-Aqsa
Bedevaart Jeruzalem Jeruzalem, Rome (k) Mekka
Schisma Geen 1054: katholieken vs oosters-orthodox
1517: katholieken vs protestanten
657: soennieten vs kharijieten
681: soennieten vs sjiieten

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]