Achmeta (gemeente)
Gemeente in Georgië 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| |||
| Situering | |||
| Regio | Kacheti | ||
| Coördinaten | 42°16'39"NB, 45°29'56"OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 2207,6 km² [2] | ||
| Inwoners (2022) |
 27.833[1] (12,6 inw./km²) | ||
| Hoofdplaats | Achmeta | ||
| Burgemeester | Alex Pitschelaoeri (2021-) | ||
| Overig | |||
| Website | akhmeta.gov.ge | ||
| Foto's | |||
| |||
| Achmeta: veel bergen en kloven. | |||
| |||
Achmeta (Georgisch: ახმეტის მუნიციპალიტეტი, Achmetis Munitsipaliteti) is een gemeente in het noordoosten van Georgië met bijna 28.000 inwoners (2022), gelegen in de regio (mchare) Kacheti. De gemeente met gelijknamige stad als bestuurlijk centrum heeft een oppervlakte van 2208 km² en is het brongebied van de grote Alazanirivier. Het ligt voor een groot deel in de Grote Kaukasus, waarvan de historische regio Toesjeti aan de Europese kant van de waterscheiding ligt. Tevens ligt de Pankisivallei in de gemeente.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Na het uiteenvallen van het Koninkrijk Georgië in de 15e eeuw behoorde het gebied van Achmeta tot het Koninkrijk Kachetië en voor korte tijd het fusiekoninkrijk Kartli-Kachetië. Na de annexatie door het Russische Rijk begin 19e eeuw werd het gebied achtereenvolgens onderdeel van het Gouvernement Georgië, het Gouvernement Georgië-Imeretië, en vanaf 1846 tot 1917 het Gouvernement Tiflis. Het gedeelte in de Alazani vallei ten oosten van de stad Achmeta viel binnen deze gouvernementen onder het in 1801 opgerichte Oejezd Telavi. Het gros van het huidige Achmeta, de berggebieden inclusief Pankisivallei en Toesjeti, viel vanaf 1801 onder het Oejezd Doesjeti en vanaf 1843 onder het afgesplitste Okroeg Toesjino-Psjavo-Chevsoerski.[3][4]
Dit okroeg omvatte in lijn met de naamgeving de historische regio's Chevsoeretië, Psjavi en Toesjeti. In 1859 werd het okroeg hernoemd in Tioneti, wat in 1874 vervolgens werd hervormd in een oejezd met dezelfde naam. Het oejezd, ook wel Mazra geheten in het Georgisch, was onderverdeeld in drie districten, zogeheten oetsjastoks (Russisch: участокъ), te weten Psjavo-Chevsoeretië, Toesjeti-Kacheti en Ertso. Het gebied van de huidige gemeente Achmeta dat onder Tioneti viel kwam overeen met het oetsjastok Toesjeti-Kacheti.
Er volgden bestuurlijke herindelingen in de periode 1917-1930, door de tussenkomst van de Democratische Republiek Georgië en de vorming van de Sovjet-Unie. Maar bij de bestuurlijke herindelingen in 1929-1930 werd het gebied ingedeeld bij het rajon (district) Telavi en in 1946 in de huidige omvang als zelfstandig district afgesplitst.[5] In 1995 werd het district onderdeel van de nieuw opgerichte regio (mchare) Kacheti en in 2006 werd het omgevormd naar een gemeente (municipaliteit).
Pankisivallei[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Pankisivallei voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In de periode 1995-2005 stond de Pankisivallei in de gemeente negatief in de internationale aandacht door wapen- en drugssmokkel en de instroom van Tsjetsjeense vluchtelingen, militanten en terroristen die hun toevlucht zochten in de vallei waar de verwante Kisten wonen. De instroom zorgde voor islamistische radicalisering onder een deel van de autochtone bewoners en vanuit de vallei vertrokken later ook tientallen jonge mannen naar de Islamitische Staat in Irak en Syrië. Met Amerikaanse training wisten de Georgische autoriteiten de vallei in 2002 te ontdoen van Tsjetsjeense militanten en terroristen en weer onder centraal gezag te brengen. In samenhang met de problemen in de Pankisivallei voerde de OVSE tussen 1999-2004 een missie uit in het noorden van de gemeente in de Toesjeti-vallei, om de grens met Tsjetsjenië te bewaken (zie Omalo).
Geografie[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeente Achmeta strekt zich in noord-zuid richting uit over ongeveer 80 kilometer, een groot en zeer bergachtig gebied. Het wordt in grote mate geografisch bepaald door het stroomgebied van de Alazanirivier en de Grote Kaukasus. De gemeente ligt ook deels aan de Europese kant van de Kaukasus bergkam en waterscheiding, die door het noorden van de gemeente loopt en de historische regio Toesjeti scheidt van de rest van de gemeente. De westelijke begrenzing van de gemeente wordt geografisch bepaald door het Kachetigebergte en Gomborigebergte dat een zuidoostelijke verlenging daarvan is en een belangrijke bergrug vormt in de regio Kacheti. Beiden zijn de scheiding van de Alazani en Iori stroomgebieden. In het noorden scheidt het Atsoentagebergte de historische regio's Toesjeti en Chevsoeretië.[6]
De historische regio en bergvallei Toesjeti met de oude dorpen zoals Omalo en Sjenako ligt omsloten door hoge bergruggen, wat het in de geschiedenis al isoleerde en in de 21e eeuw nog steeds doet. De vallei is met de auto alleen te bereiken via de 2864 meter hoge Abanopas. Het gebied watert af door een smalle kloof naar het Russische Dagestan. De grens met Tsjetsjenië wordt gevormd door het hoge Pirikitagebergte. Dit gebergte wordt gekenmerkt door de hoogste bergen in de oostelijke helft van de Grote Kaukasus, met diverse toppen boven de 4000 meter boven zeeniveau, hoger dan de hoofdkam van de Grote Kaukasus. De Teboelosmta is met 4492 meter boven zeeniveau de hoogste berg van de gemeente op de grens met Rusland. Er liggen in de bergen rond Toesjeti een twintigtal (kleine) gletsjers met een totaal oppervlak van 2,42 km².[8]
In het zuiden van de gemeente gaat het ruige berglandschap over in de Alazanivallei, de centrale vruchtbare vallei van Kacheti en een van de kerngebieden van de wijnbouw in Georgië. Het is met 500 meter het laagste deel van de gemeente. Het bovenste deel van de Alazani wordt gevormd door de Pankisivallei in het Kachetigebergte, dat het woongebied is van de Kisten, een Georgische etnisch Tsjetsjeense subgroep. In het noordwesten bij het driegemeentenpunt met Doesjeti en Tianeti werd in 2018 in het Kachetigebergte een 3276 meter hoge naamloze berg vernoemd naar de uit het gemeentelijke dorp Alvani afkomstige Giorgi Antsoechelidze, een Georgische soldaat die door marteling omkwam in de Russisch-Georgische Oorlog van 2008.[9] De berg ligt op de waterscheiding van de rivieren Iori, Alazani en Psjavi Aragvi.
Achmeta grenst in het noordwesten aan de gemeente Doesjeti, in het westen aan Tianeti (beiden in Mtscheta-Mtianeti), in het zuiden een kort segment aan Sagaredzjo en in het oosten aan Telavi. Ten slotte grenst de gemeente in het noorden, in Toesjeti, aan de Russische deelrepublieken Tsjetsjenië en Dagestan.
Wijn[bewerken | brontekst bewerken]
Net als in de meeste gemeenten van Kacheti is ook in Achmeta de wijnbouw belangrijk. De grootste microzone (een exclusieve zone voor een erkende wijnvariëteit) in de gemeente is de Achmeta (of Achmeta Groen), een gebied van ongeveer 300 km² rond hoofdplaats Achmeta, aan weerszijden van de Alazani tot aan de gemeentegrens van Telavi en het uiterste zuiden van de Pankisivallei.[10] Deze wijnvariëteit is sinds 1958 erkend als een witte of amberkleurige wijn, waarbij de witte wijn alleen gemaakt mag worden van de groene Kachoeri druif, een afgeleide van de Rkatsiteli druif.
Demografie[bewerken | brontekst bewerken]
Begin 2022 telde de gemeente Achmeta 27.833 inwoners,[1] een daling van ruim 11% ten opzichte van de volkstelling van 2014. De bevolking van Achmeta bestond in 2014 voor 79% uit Georgiërs. De tweede grootste groep waren de bijna 5.500 Kisten (17,3%), een etnische subgroep van de Tsjetsjenen in Georgië die voornamelijk woonachtig zijn in de Pankisivallei. Achmeta heeft daarmee 96% van de Georgische Kisten in haar gemeente. Andere minderheden zijn Osseten (2,2%) en kleine groepen Azerbeidzjanen, Armeniërs en Russen. De religieuze samenstelling volgt de etnische, met 79% volgers van de Georgisch-Orthodoxe Kerk, 18,9% moslims, met nog 0,6% jehova's en enkele tientallen protestanten.
| Bevolkingsontwikkeling van de gemeente Achmeta | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1923 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2014 | 2021 | 2022 | |||||||||
| Gemeente Achmeta | - | - | 7.141 |  40.960 |
43.587 |
42,254 |
41.641 |
31.461 |
28.853 |
27.833
| ||||||||
| Achmeta | 2.114 | - | 6.836 |
8.205 |
9.018 |
8.970 |
8.571 |
7.105 |
6.363 |
6.160
| ||||||||
| Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.[11] Noot:[13] | ||||||||||||||||||
Administratieve onderverdeling[bewerken | brontekst bewerken]
.JPG)
De gemeente Achmeta is administratief onderverdeeld in 15 gemeenschappen (თემი, temi) met in totaal 107 dorpen (სოფელი, sopeli) en één stad (ქალაქი, kalaki).[2]
Bestuur[bewerken | brontekst bewerken]
De gemeenteraad van Achmeta (Georgisch: საკრებულო, sakreboelo) is het vertegenwoordigend orgaan dat elke vier jaar via een gemengd kiesstelsel wordt gekozen. Deze bestaat sinds 2021 uit 30 leden: 20 leden worden via een proportionele lijststem gekozen en 10 leden worden gekozen door middel van een districtenstelsel.[14] In 2017 was de verhouding 15 proportioneel om 16 districtszetels.
Bij de gemeentelijke verkiezingen van oktober 2021 werd Alex Pitschelaoeri van Georgische Droom met 53,7% van de stemmen gekozen tot burgemeester. De 10 districtszetels zijn naar kandidaten van Georgische Droom (8) en Verenigde Nationale Beweging (2) gegaan. De Georgische Droom behaalde de meeste proportionele stemmen (46,4%), gevolgd door Verenigde Nationale Beweging (41,4%) en Voor Georgië (3,1%). Zeven andere partijen haalden de kiesdrempel van 3% niet.[15][16]
| Partij | 2017[17] | 2021[18] | Samenstelling Sakrebulo (zetels per partij) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Georgische Droom (GD) | 21 | 18 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Verenigde Nationale Beweging (UNM) | 4 | 11 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Voor Georgië | 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Europees Georgië (EG) | 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Onafhankelijk Raadslid | 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Alliantie van Patriotten (AP) | 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Georgische Arbeiderspartij | 1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Total | 31 | 30 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]
In de gemeente is veel te zien en te doen.
- Toesjeti-vallei in het noorden van de gemeente, met het centrum Omalo waar het Keselofort staat. In de valleien liggen verschillende historische dorpjes zoals Sjenako en Dartlo.
- Chadori waterval in Pankisivallei, voorbij het laatste dorp in de vallei.[19]
- Alaverdi-klooster (6e eeuw), gesticht door Josef Alaverdeli, een van de 13 Assyrische Vaders. Het complex in de Alazani-vallei is ommuurd en heeft ook een grote 11e eeuwse kathedraal met een koepel die met 50 meter hoog staat.[20]
- Erelaant Sakdari (5e-6e eeuw). Kruiskoepelkerk met achthoekige koepel.[21] Gelegen tussen Achmeta en Matani, aan de noordzijde van de rivier Ilto.
- Kvetera kasteel en kerk (10e eeuw). Gelegen 11 kilometer west van Achmeta, op een heuvel aan de weg naar Tianeti. Kvetera was een gefortificeerde nederzetting, waar nu alleen de burcht en de kerk van over is. Kvetera staat op de voorlopige lijst van het UNESCO werelderfgoed.[22]
- Lomisi St Joriskerk, een kilometer ten zuiden van Achmeta. Drie aan elkaar gebouwde kerken uit verschillende periodes. Het hogere middengebouw, met een afmeting van 7,5x5 meter, stamt uit de 10e-11e eeuw terwijl de twee zijflanken in de 14e-15e eeuw gebouwd zijn.[23]
- Godskerk van Achmeta (6e eeuw). Verwaarloosde en deels ingestorte kerk in het buitengebied aan de oostkant van Achmeta.[24] Nationaal cultureel erfgoed.
Vervoer[bewerken | brontekst bewerken]
Achmeta is met de rest van Kacheti en het land verbonden via twee belangrijke wegen langs de noord- en zuidkant van de Alazani-vallei: de nationale route Sh43 (Tianeti - Kvareli - Lagodechi) en de Sh42 (Achmeta - Telavi - Goerdzjaani - Bakoertsiche S5). Deze twee wegen via het gemeentelijk centrum Achmeta zijn de levensaders van de wijnregio rond de Alazani.
Andere belangrijke wegen naar de noordelijke uithoeken van de gemeente zijn de Sh183 via Matani naar de dorpen in de Pankisivallei en de beruchte weg via de 2864 meter hoge Abanopas naar Omalo in Toesjeti (Sh44). Beide wegen zijn de enige wegen die naar deze gebieden ontsluiten. Een rechtstreekse verbinding tussen Pankisi en Toesjeti, en tussen Pankisi en Sjatili in Chevsoeretië werd voorgesteld maar is in de ijskast gezet onder protest uit de maatschappij.[25]
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|