Alexander (voornaam)

Alexander is een jongensnaam die oorspronkelijk uit het Grieks komt en die "de beschermer" of "de afweerder der mannen" betekent.

Etymologie van de naam[bewerken | brontekst bewerken]

De Nederlandse naam is afgeleid van het Latijnse Alexander, dat een Romeinse weergave van de originele Griekse nominatief Αλέξανδρος (Alexandros) is. De genitieve Griekse vorm is Alexandrou.

De naam stamt af van alex-, een vorm van alexis uit het Proto-Indo-Europese [PIE] *alek-) dat "verweer, bescherming, verdediging" betekent samen met -andros, een vorm van anēr, het Griekse woord voor "man". Het kan dus worden vertaald als "beschermer van mensen (mannen)".^[1]

Mogelijk de oudst overgeleverde variant van deze naam is Alaksandu, de naam van een koning van Wilusa aan wie de Hettitische koning Muwatalli II een bewaard gebleven brief richtte rond 1300 voor Chr.

De naam was een van de titels van de Griekse godin Hera en wordt in die context meestal als "zij die de krijgers helpt" begrepen. In de Ilias wordt de figuur Paris ook Alexander genoemd. De naam werd populair in de Griekse wereld door de militaire veroveringen van Koning Alexander III van Macedonië, bekend als Alexander de Grote (Μέγας Αλέξανδρος).

In de Middeleeuwen werd de naam populair door de zogenaamde Alexanderromans, waar ook de versvoet Alexandrijn vandaan komt.

De naam komt in het Nieuwe Testament een aantal maal voor. Ook een aantal heiligen en pausen heet Alexander.

Bekende naamdragers[bewerken | brontekst bewerken]

Heersers, staatsmannen, militairen en adel[bewerken | brontekst bewerken]

Alexander de Alabarch, hoge belastingambtenaar in Alexandrië en leider binnen de Joodse gemeenschap aldaar
Alexander de Grote, koning van Macedonië die een enorm rijk veroverde
Alexander Janneüs, koning van de Joodse Hasmonese staat
Alexander, zoon van Herodes de Grote en Mariamne
Alexander Helios, zoon van Marcus Antonius en Cleopatra VII (40-~25 v.Chr.)
Alexander der Nederlanden (1818-1848)
Alexander der Nederlanden (1851-1884)
Alexander van België - zoon van Leopold III van België en Lilian Baels
Alexander van Bynconium
Alexander van Byzantium
Alexander van Macedonië (dp - inclusief Alexander III de Grote)
Alexander van Servië
Alexander I van Bulgarije
Alexander I van Griekenland
Alexander I van Rusland
Alexander I van Joegoslavië
Alexander I van Georgië
Alexander II van Rusland
Alexander II van Kartli, koning van Georgië
Alexander II van Imeretië
Alexander III van Rusland
Alexander Farnese, Spaanse veldheer en heerser over de Nederlandern
Willem-Alexander, Koning der Nederlanden
Harold Alexander of Alexander van Tunis, veldmaarschalk
Marcus Julius Alexander, broer van Tiberius Julius Alexander en man van Julia Berenice
Tiberius Julius Alexander, zoon van Alexander de Alabarch, procurator van Judea en prefect van Egypte

Pausen[bewerken | brontekst bewerken]

Alexander I (?-115/6), 106-115
Alexander II (ca. 1010/15-1073), 1061-1073
Alexander III (begin 12e eeuw-1181), 1159-1181
Alexander IV (ca. 1199-1261), 1254-1261
Alexander V (1340-1410), tegenpaus: 1409-1410
Alexander VI (1431-1503), 1492-1503
Alexander VII (1599-1667), 1655-1667
Alexander VIII (1610-1691), 1689-1691

Pagina's die met Alexand beginnen

Varianten die in het Nederlands gangbaar zijn[bewerken | brontekst bewerken]

Alex
- Alex Bolaños, Ecuadoraanse voetballer
- Alex Bunbury, Canadese voetballer
- Alex Escobar, Colombiaanse voetballer
- Alex Ferguson, Schotse voetbalmanager
- Alex McLeish, Schotse voetballer en voetbalmanager
- Alex Sharpe, Ierse zangeres en musicalactrice
- Alex Wilson, Canadese atleet
- Alex Wilson, Zwitserse atleet
- Alex, stripfiguur uit de oudheid
Alexa
- Alexa Kelly, Amerikaans fotomodel
Lex
- Lex Goudsmit, Nederlandse acteur
- Lex Harding, Nederlandse diskjockey en ondernemer
- Lex van de Haterd, Nederlandse literatuurwetenschapper
- Lex Jongsma, Nederlandse schaker
- Lex Lesgever, Nederlands schrijver
- Lex Passchier, Nederlandse acteur
Sander
- Sander Armée, Belgische profwielrenner
- Sander Borgers, Nederlandse oorlogsmisdadiger
- Sander Boschker, Nederlandse voetbalkeeper
- Sander de Heer, Nederlandse diskjockey
- Sander van Marion, Nederlandse organist
- Sander Schimmelpenninck, Nederlands journalist en tv-presentator
- Sander Swart, Nederlandse acteur
- Sander van der Weide, Nederlandse hockeyinternational
- Sander Westerveld, Nederlandse voetballer
- Sander Kleinenberg, Nederlandse diskjockey
- Sander Lantinga, Nederlandse radio-dj en BNN presentator
- Sander Post, Estische voetballer
Sandra
- Sandra Bullock, Amerikaanse actrice
- Sandra Day O'Connor, Amerikaanse juriste
- Sandra 't Hart, Nederlandse schaatsster
- Sandra Kim, Belgische zangeres
- Sandra Kiriasis, Duitse bobsleester
- Sandra Ann Lauer, Duitse zangeres
- Sandra Reemer, Nederlandse zangeres
- Sandra Reynolds, Zuidafrikaans tennisster
- Sandra Schumacher, Duitse wielrenster
- Sandra Temporelli, Franse mountainbikester
- Sandra Völker, Duitse zwemster
- Sandra Wasserman, Belgische tennisster
Xander
- Xander Berkeley, Amerikaanse acteur
- Xander de Buisonjé, Nederlandse zanger
- Xander De Rycke, Vlaamse stand-upcomedian
Het Xandersyndroom, Ziekte waarvan ongeveer 5 mensen besmet zijn in 2022
Xandra
- Xandra Brood-Jansen, weduwe van zanger/schilder Herman Brood en bekend styliste
- Xandra Schutte, Nederlands journaliste
Zander
Aleksandros of Alexandros (als letterlijke transcriptie van het Grieks)
- Alexandros Korizis, Griekse generaal en politicus
Alexandra
- Salome Alexandra, Joodse Hasmonese koningin
- Alexandra Burke, Britse zangeres
- Alexandra Colen-Beliën, Belgisch Kamerlid voor het Vlaams Belang
- Alexandra David-Néel, Franse schrijfster en ontdekkingsreizigster
- Alexandra Fjodorovna, laatste Russische tsarina
- Alexandra van Huffelen, Nederlandse politica
- Aleksandra Kauc, Poolse kunstschaatsster
- Aleksandra Kostenjoek, Russische schaakster
- Alexandra Maria Lara, Duitse actrice
- Alexandra Radius, Nederlandse danseres
- Alexandra Zaretski, Israëlische kunstschaatsster
Alexis
Alexia
- Alexia der Nederlanden

Vertalingen[bewerken | brontekst bewerken]

Arabisch[bewerken | brontekst bewerken]

Iskander
Iskandra

Engels[bewerken | brontekst bewerken]

Alec
- Alec Baldwin, acteur

Frans[bewerken | brontekst bewerken]

Alexandre
- Alexandre Dumas père, schrijver
- Alexandre Dumas fils, schrijver
- Alexandre Exquemelin, zeerover-schrijver

Gaelic[bewerken | brontekst bewerken]

Alastair
Alistair

Georgisch[bewerken | brontekst bewerken]

Aleksandr
- Aleksandr Amisoelasjvili, voetballer
Aleksander
- Aleksander Goeroeli, voetballer
- Aleksander Iasjvili, voetballer

Hongaars[bewerken | brontekst bewerken]

Sándor, Sanyi

Italiaans[bewerken | brontekst bewerken]

Alessandro
- Alessandro Scarlatti, componist
- Alessandro Volta, natuurkundige
- Alessandro Petacchi, wielrenner
- Alessandro Mendini, ontwerper, auteur, architect
- Alessandro Del Piero, voetballer
- Alessandro Safina, zanger

Roemeens[bewerken | brontekst bewerken]

(M) Alexandru
- Alexandru Ioan Cuza, vorst van Roemenië
- Alexander de Goede, vorst van Moldavië
- Alexandru Spiridon, Moldavisch voetballer
(M) Sandu
(V) Alexandra
(V) Sandra

Russisch[bewerken | brontekst bewerken]

(M) Aleksandr of Sasja (zie ook: Aleksej)
- Aleksandr Ivanov, snelwandelaar
- Alexandr Popov, Russisch zwemmer
- Aleksandr Poesjkin, schrijver
(V) Aleksandra
- Aleksandra Kostenjoek, Russisch schaakster

Spaans[bewerken | brontekst bewerken]

Alejandro

Plaatsnamen[bewerken | brontekst bewerken]

Alexandra, Nieuw-Zeeland
Alexandrië, Egypte
Sander, Noorwegen
in de Verenigde Staten zijn er verschillende plaatsen met de naam New Alexandria
verschillende plaatsen heten Alexandria

Film[bewerken | brontekst bewerken]

Alexander, een Amerikaanse film uit 2004 van Oliver Stone

Televisieseries[bewerken | brontekst bewerken]

Alexander, een Vlaamse televisieserie uit 2001

Trivia[bewerken | brontekst bewerken]

Alex was ook de roepnaam van de politieporsches die in de 2e helft van de 20e eeuw in Nederland rondreden. Deze naam kwam van de Alexanderkazerne waar de Rijkspolitie toen in gevestigd was.^[2]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Populariteit, verspreiding en verklaring van de naam Alexander, Nederlandse Voornamenbank, Meertens Instituut.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ἀλέξανδρος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, in Perseus Digital Library
↑ Rijkspolitie: Begintijd van de SAS^{[dode link]} bezocht: 2 augustus 2012

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Alexander op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.

Pagina's die met Alexander beginnen

[1] ἀλέξανδρος, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, in Perseus Digital Library

[2] Rijkspolitie: Begintijd van de SAS^{[dode link]} bezocht: 2 augustus 2012

[1]

[2]