Station Amsterdam Centraal

Voorgevel van het Amsterdamse Centraal Station.

Het Amsterdamse Centraal Station met ervoor het Noord-Zuid-Hollands Koffiehuis. Foto: bma.amsterdam.nl.

De perronoverkappingen van het Centraal Station. Foto: bma.amsterdam.nl.

Station Amsterdam Centraal (NS: Amsterdam Centraal) is het Centraal Station van de Nederlandse hoofdstad Amsterdam. Het is gebouwd tussen 1881 en 1889 door architect P.J.H. Cuypers en werktuigbouwkundige A.L. van Gendt. Cuypers ontwierp ook het in 1885 geopende Amsterdamse Rijksmuseum, dat sterk lijkt op het Centraal Station.

Het station is het eerste station in Nederland dat door een bekende architect werd ontworpen, daarvoor waren het vaak ingenieurs en minder befaamde architecten, maar de omgeving en aanzien van het te bouwen pand vroegen om een architect. Door de aanleg van de sporen en het station werd het havenfront afgesloten, maar zo werd wel voorkomen dat de oude stad doorsneden werd met spoorlijnen.

Het station telt zes perrons welke via drie dwarsgangen bereikbaar zijn. Deze gangen bevinden zich onder de elf reizigerssporen. Er zijn totaal 15 sporen. Dagelijks kent Amsterdam Centraal ongeveer 150.000 in- en uitstappers, waardoor het een van de drukste station van Nederland is .

Geschiedenis

Het Centraal Station is gebouwd op drie aangeplempte eilanden in het IJ. Hiervoor werd zand gebruikt uit de duinen bij Velsen, dat vrijkwam bij het graven van het Noordzeekanaal. Net als veel andere gebouwen in Amsterdam werd het gebouwd op houten palen (8687 stuks om precies te zijn). Bij de bouw traden verzakkingen op, waardoor het werk enige jaren werd vertraagd. Op 15 oktober 1889 werd het station onder enorme publieke belangstelling geopend.

Aan de oostzijde van het station is het Koningspaviljoen (tegenwoordig Koninklijke Wachtkamer) te vinden, compleet met inpandige parkeerplaats voor een koets (tegenwoordig: auto).

Cuypers benadrukte met de twee torens aan weerszijde van de kap dat het station een "nieuwe stadspoort" was. Het stationsgebouw vertoont dan ook sterke gelijkenis met het in 1885 opgeleverde Rijksmuseum, dat door dezelfde architect aan de zuidzijde van de binnenstad is gebouwd.

Cuypers ontwierp wel het gebouw, maar de overkapping van de perrons viel buiten de opdracht. De eerste oplevering van het gebouw in oktober 1884 was dan ook zonder perronoverkappingen. De kap, bestaande uit 50 boogspanten en een overspanning van bijna 45 meter, werd ontworpen door L.J. Eijmer, civiel-ingenieur bij de Staatsspoorwegen. Cuypers ontwierp wel de decoraties voor de spanten en de kopgevels. De stationskap werd uiteindelijk in oktober 1889 voltooid.

Een tweede, smallere maar gelijksoortige kap aan de IJ-zijde werd voltooid in 1922. Tussen de twee kappen bleef een aantal sporen niet overdekt. In 1996 werd er over deze sporen een derde "middenkap" gebouw, ontworpen door Jan Garvelink, architect bij Holland Railconsult.

Aan de noordkant, langs de oever van het IJ zal er onder een vierde boogkap een nieuw busstation komen.

• 
  Het Koningspaviljoen van het Centraal Station. Foto: bma.amsterdam.nl.
• Centraal Station 's nachts
  Centraal Station 's nachts
• Centraal Station in 1900
  Centraal Station in 1900
• 
  Oostzijde Centraal Station
• 
  Stationsplein Amsterdam
• 
  Het station van een wat grotere afstand (vanaf de Oude Kerkstoren)
• Het station gezien vanuit het oosten.
  Het station gezien vanuit het oosten.
• 
  Detail van de zuidelijke overkapping van het Centraal Station

Treinen naar vele bestemmingen

Sjabloon:Stationsnavigatie Vanuit het Amsterdamse Centraal Station kan men per trein naar de meeste belangrijke bestemmingen in Nederland en het omliggende buitenland reizen. Zo rijden er vanuit Amsterdam Centraal de volgende treinseries:

• 100/120 ICE Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – Arnhem – Keulen – Frankfurt - Bazel
• 140 Intercity Amsterdam Centraal – Amersfoort – Deventer – Hengelo – Osnabrück – Hannover – Berlijn Oost – Stettin (1x per dag)
• 300 CityNightLine Amsterdam Centraal – Zürich (1x per dag)
• 600 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Den Haag – Rotterdam – Dordrecht – Roosendaal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid
• 800 Intercity Alkmaar – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal – 's-Hertogenbosch – Eindhoven – Roermond – Maastricht/Heerlen
• 1400 Sneltrein Rotterdam Centraal – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal (nachtnet)
• 1500 Intercity Amsterdam Centraal – Amersfooort (– Deventer) met overstap: Groningen/Leeuwarden/Enschede
• 2100 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden – Den Haag – Rotterdam – Dordrecht – Roosendaal – Vlissingen
• 2200 Sneltrein Amsterdam Centraal – Haarlem – Leiden – Den Haag – Delft – Schiedam – Rotterdam – Dordrecht – Breda
• 2400 Intercity Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden Centraal – Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal – Dordrecht
• 2600 Sneltrein Amsterdam Centraal – Schiphol – Leiden Centraal – Den Haag Centraal
• 3000 Intercity Den Helder – Alkmaar – Amsterdam Centraal – Utrecht – Ede-Wageningen – Arnhem – Nijmegen
• 3200 Intercity Amsterdam Centraal – Enkhuizen (spits)
• 3900 Intercity Lelystad Centrum – Amsterdam Centraal - Schiphol - Hoofddorp
• 4000 Sprinter Amsterdam Centraal – Gouda - Woerden – Rotterdam Centraal
• 4500 Stoptrein Amsterdam Centraal – Enkhuizen
• 4600 Stoptrein Amsterdam Centraal – Almere Oostvaarders
• 4700 Sprinter Amsterdam Centraal – Zaandam – Uitgeest
• 4800 Stoptrein Amsterdam Centraal – Haarlem – Uitgeest
• 5400 Intercity Amsterdam Centraal – Haarlem – Zandvoort aan Zee
• 5800 Sneltrein Amsterdam Centraal – Weesp – Hilversum – Amersfoort – Amersfoort Vathorst
• 4000-7200 Stoptrein Uitgeest – Amsterdam Centraal – Utrecht Centraal
• 9300 Thalys Amsterdam Centraal – Antwerpen-Centraal – Brussel-Zuid - Parijs Noord

Metro

Voor het Centraal Station is sinds 1980 ook een metrostation gelegen onder het Stationsplein. De Amsterdamse metrolijnen 51, 53 en 54 hebben hier hun eindpunt.

Er zijn sinds 2003 bouwwerkzaamheden gaande voor de aanleg van de metro Noord/Zuidlijn (lijn 52) die het Centraal Station haaks zal kruisen. Daartoe zijn de hoofdingang en delen van de "Middentunnel" langdurig afgesloten.

De Amsterdamse tramlijnen 1, 2, 4, 5, 9, 13, 16, 17, 24 en 26 hebben hun eindpunt op het Stationsplein voor het Centraal Station, voor tramlijn 25 is het een halte. Voorts is het een belangrijk knooppunt van stads- en streekbuslijnen.

Zie ook

• Stationsplein (Amsterdam)

Literatuur

• Aan t schipryk Y. Oude en jonge monumenten rond de historische oevers van het IJ. 1995 Open Monumentendag. Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg Amsterdam

Externe links

• Het Centraal Station op amsterdam.nl
• Centraal Station (1882/89) op bma.amsterdam.nl
• Amsterdam Centraal op prorail.nl
• Stationseiland
• Plattegrond Stationsplein