Associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn

Associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn
	Associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn met zuurbes
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Rhamno-Prunetea; (klasse van doornstruwelen)
Orde:	Prunetalia spinosae; (sleedoorn-orde)
Verbond:	Berberidion vulgaris; (liguster-verbond)
Associatie
	Rhamno-Crataegetum; Sloet van Oldruitenborgh ex Haveman, Scham. & Weeda ass. nov.

De associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn (Rhamno-Crataegetum) is een associatie uit het liguster-verbond (Berberidion vulgaris). Het is een plantengemeenschap die voorkomt in kalkrijke duinen, en die gekenmerkt wordt door een hoog opgaande, dichte struiklaag met dominantie van eenstijlige meidoorn, wegedoorn, duindoorn en zuurbes.

Deze associatie is in Nederland plaatselijk algemeen in de kustduinen, en in Vlaanderen zeldzaam.

Naamgeving en codering

Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r40Ac01

De wetenschappelijke naam Rhamno-Crataegetum is afgeleid van de botanische namen van de dominante soorten van de associatie, de wegedoorn (Rhamnus cathartica) en de eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna).

Fysiognomie

De associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn vormt een dicht, tot twaalf meter hoog struweel, waarin vaak een hoge en een lage struiklaag te onderscheiden zijn. Deze is goed ontwikkeld en zeer gedifferentieerd. De kruidlaag en de moslaag zijn meestal goed ontwikkeld. Een beperkte boomlaag met zomereik kan aanwezig zijn.

Ecologie

De associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn komt voor in kalkrijke midden- en binnenduinen, in niet al te natte duinvalleien en aan de voet van (meestal noord-)hellingen waar door erosie humusrijk zand is afgezet. De A1-horizont is goed ontwikkeld, met 10%–15% humus, en de kalkrijkdom van de bodem zorgt voor een snelle mineralisatie van het aangevoerde organische materiaal, wat nitrofieten aantrekt.

Ontstaan en successie

De associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn ontwikkelt zich uit de duingraslanden van de duin-paardenbloem-associatie, al dan niet via de tussenstap van de associatie van duindoorn en vlier of de associatie van duindoorn en liguster, en dat door het terugvallen van de beweiding en bij onvoldoende begrazing door onder andere konijnen. Deze evolutie gaat meestal ten koste van de grote soortendiversiteit van deze graslanden.

De associatie kan uiteindelijk verder evolueren naar een beuken-zomereikenbos met lelietje-van-dalen.

Door een toename van de begrazing wordt het struweel teruggedrongen en kunnen terug duingraslanden van de duin-paardenbloem-associatie ontstaan.

Verspreiding

Het Europese verspreidingsgebied van de associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn omvat de Atlantische kusten van Normandië tot in Noord-Holland, met fragmenten tot aan de Duitse Oostzeekust en op de Waddeneilanden, en langs de kusten van Groot-Brittannië.

In Nederland kent deze associatie haar grootste areaal in de duinen van Voorne, de Wassenaarse duinen en bij Haarlem.

In Vlaanderen is deze associatie zeer zeldzaam, daar de meeste struwelen nog niet goed ontwikkeld zijn.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

De associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn heeft geen specifieke kensoorten, maar wordt vooral gekenmerkt door de aanwezigheid en zelfs dominantie van de klasse-kensoorten eenstijlige meidoorn, wegedoorn, duindoorn, wilde kardinaalsmuts, zuurbes, hondsroos en Gelderse roos. De kruidlaag telt een aantal ruigtesoorten als de dauwbraam, grote brandnetel, veldhondstong, bitterzoet, boskruiskruid en koninginnekruid.

De associatie onderscheidt zich van de lager blijvende associatie van duindoorn en vlier en associatie van duindoorn en liguster door het voorkomen van een boomlaag met vooral zomereik, drienerfmuur, robertskruid, geel nagelkruid en bleeksporig bosviooltje in de kruidlaag, en gewoon knopjesmos in de moslaag.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste diagnostische taxa van de associatie van wegedoorn en eenstijlige meidoorn voor Nederland en Vlaanderen.

Struiklaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kV		> 70%	wilde liguster	Ligustrum vulgare
kV		> 40%	duindoorn	Hippophae rhamnoides
kV		> 40%	egelantier	Rosa rubiginosa
kV		> 30%	zuurbes	Berberis vulgaris
kK		> 90%	eenstijlige meidoorn	Crataegus monogyna
kK		> 60%	wegedoorn	Rhamnus cathartica
kK		> 60%	hondsroos	Rosa canina
kK		> 50%	gewone vlier	Sambucus nigra
kK		> 40%	wilde kardinaalsmuts	Euonymus europaeus
		> 20%	Gelderse roos	Viburnum opulus
		> 30%	kruipwilg	Salix repens
	bg	> 20%	zomereik	Quercus robur	jonge boom

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kV		> 10%	asperge	Asparagus officinalis
kK		> 40%	heggenrank	Bryonia dioica
kK		< 10%	hop	Humulus lupulus
		> 80%	dauwbraam	Rubus caesius
		> 80%	grote brandnetel	Urtica dioica
	dA	> 70%	drienerfmuur	Moehringia trinervia	t.o.v. andere associaties
		> 60%	duinriet	Calamagrostis epigejos
		> 50%	wilde kamperfoelie	Lonicera periclymenum
		> 50%	veldhondstong	Cynoglossum officinale
		> 40%	veldbeemdgras	Poa pratensis
		> 40%	boskruiskruid	Senecio sylvaticus
		> 40%	welriekende salomonszegel	Polygonatum odoratum
		> 30%	jakobskruiskruid	Jacobaea vulgaris
		> 30%	zandzegge	Carex arenaria
		> 30%	geel walstro	Galium verum
		> 20%	bitterzoet	Solanum dulcamare
	dA	>20%	robertskruid	Geranium robertianum	t.o.v. andere associaties
		> 20%	rood zwenkgras	Festuca rubra
		> 20%	mannetjesvaren	Dryopteris filix-mas
		> 20%	hondsdraf	Glechoma hederacea
		> 20%	kleine veldkers	Cardamine hirsuta
	dA	>20%	Geel nagelkruid	Geum urbanum	t.o.v. andere associaties
		> 20%	kleefkruid	Galium aparine
	dA		bleeksporig bosviooltje	Viola riviniana	t.o.v. andere associaties
			koninginnekruid	Eupatorium cannabinum

Moslaag

Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
	> 60%	gewoon dikkopmos	Brachythecium rutabulum
	> 40%	fijn laddermos	Kindbergia praelonga
	> 30%	rond boogsterrenmos	Plagiomnium affine
	> 30%	groot laddermos	Pseudoscleropodium purum
	> 30%	gewoon gaffeltandmos	Dicranum scoparium
dA	> 20%	gewoon knopjesmos	Aulacomnium androgynum	t.o.v. andere associaties
	> 20%	gedrongen kantmos	Lophocolea heterophylla
	> 20%	gewoon kantmos	Lophocolea bidentata

Bronnen, noten en/of referenties

Schaminée, J.H.J., Sýkora, K., Smits N. & Horsthuis M. (2010). Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
B.De Fré & M.Hoffmann, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 9. Struwelen en mantels. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
Decleer, K. (red.), 2007: Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p. ISBN 978-90-403-0267-1