Naar inhoud springen

Bergen (België)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Bergen
Mons
Stad in België Vlag van België
De Grote Markt van Bergen
Bergen (België)
Bergen
Geografie
Gewest Vlag Wallonië Wallonië
Provincie Vlag Henegouwen Henegouwen
Arrondissement Bergen
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
147,56 km² (2022)
64,87%
13,51%
21,62%
Coördinaten 50° 27' NB, 3° 57' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
96.358 (01/01/2024)
49,08%
50,92%
653,02 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
19,16%
61,7%
19,14%
Buitenlanders 16,94% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Nicolas Martin (PS)
Bestuur PS, Ecolo
Zetels
PS
Mons En Mieux!
Ecolo
PTB+
Agora-cdH
45
23
11
6
3
2
Economie
Gemiddeld inkomen 17.605 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 17,86% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
7000
7011
7012
7012
7020
7020
7021
7022
7022
7022
7022
7022
7024
7030
7031
7032
7033
7034
7034
Deelgemeente
Bergen
Ghlin
Flénu
Jemappes
Maisières
Nimy
Havré
Harmignies
Harveng
Hyon
Mesvin
Nouvelles
Ciply
Saint-Symphorien
Villers-Saint-Ghislain
Spiennes
Cuesmes
Obourg
Saint-Denis
Zonenummer 065
NIS-code 53053
Politiezone Mons-Quévy
Hulpverlenings­zone Henegouwen-Centrum
Website www.mons.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Bergen
in de provincie Henegouwen
Foto's
De Sint-Waltrudiskerk
De Sint-Waltrudiskerk
Portaal  Portaalicoon   België

Bergen (Frans: Mons) is een Waalse stad in België waar Picardisch wordt gesproken. Het is de hoofdstad van de provincie Henegouwen en telt ruim 96.000 inwoners. De heilige Waldetrudis is de patroonheilige van de stad. Bergen is de voornaamste stad van arrondissement Bergen, en de zetel van een van de vijf hoven van beroep van het land.

Nabij Bergen, in Casteau, bevindt zich het militair hoofdkwartier SHAPE van de NAVO.

Romeinse tijd

[bewerken | brontekst bewerken]

De stad Bergen ontstond op een heuvelachtig terrein (vandaar de naam) tussen de rivieren de Hene en de Trouille. Ondanks de ontdekking van begraafplaatsen uit de 2e eeuw en de oude benaming "Castri locus" (dat is Kampplaats), die voor het eerst opduikt in 642, blijft de aanwezigheid van een Romeins legerkamp op de plaats van de huidige stad een hypothese. Alleszins lag de plek aan een deverticulum (dat is "aftakking") van de Romeinse heerbaan Bavay-Asse.

Pas rond het midden van de 7e eeuw ontwikkelde zich hier een belangrijke stadskern, rond een kasteel waar de graven woonden. Deze ontwikkeling was mede het gevolg van de stichting in de Frankische tijd van een abdij, rond 650, door de heilige Waldetrudis. Dit klooster zou later in de 11e eeuw hervormd worden tot een kapittel van adellijke, seculiere kanunnikessen, dat het geestelijke leven in de stad bleef domineren tot de opheffing in 1792.

Rond de 10e eeuw bouwden de graven van Bergen een versterkte burcht op de naburige heuvel, en onder graaf Boudewijn IV (1120-1171) werd begonnen aan de bouw van een eerste omwalling, waarvan ook thans nog delen bestaan. Hierdoor kon de stad spoedig rivaliseren met Valencijn/Valenciennes, de toenmalige hoofdstad van het graafschap Henegouwen.

In 1136 vond in Bergen een grote stadsbrand plaats.

Bergen ontwikkelde zich snel tot een belangrijk bestuurlijk, handels- en onderwijscentrum. Gravin Margaretha II van Vlaanderen stichtte in 1248 een begijnhof, en de toename van de bevolking maakte rond 1290 de aanleg van een tweede, grotere stadsmuur noodzakelijk. Deze stadsmuur was ongeveer 4,5 km lang en had zes poorten. In 1295 werd Bergen de hoofdplaats van het graafschap Henegouwen. De lakennijverheid legde de basis van een economische bloei, die pas zou eindigen in de 16e eeuw, met de godsdiensttroebelen.

Tachtigjarige Oorlog

[bewerken | brontekst bewerken]
Stadsplan van Bergen uit de zestiende eeuw. Gemaakt door Lodovico Guicciardini.[1]

Op 24 mei 1572 viel Lodewijk van Nassau aan het hoofd van 500 ruiters vrij onverwacht de stad binnen, waar hij met geestdrift onthaald werd, omdat de misnoegdheid over het beleid van Alva er zeer groot was. Dit was de aanzet van Lodewijks plan om een operatiebasis te vestigen voor het leger van Gaspard de Coligny, die vanuit Frankrijk de Spanjaarden zou lastig vallen. Deze hulptroepen kwamen echter niet opdagen doordat Coligny was vermoord in de Bartholomeusnacht, en Lodewijk, die aan alle kanten bedreigd werd, zag zich genoodzaakt te capituleren en het belegerde Bergen aan Alva over te geven (19 september 1572). Ondanks de belofte van algemene amnestie, nam Alva na het vertrek van Lodewijk en zijn troepen op bloedige wijze wraak. Vele burgers van Bergen werden gearresteerd, gefolterd en terechtgesteld, en hun bezittingen in beslag genomen. De welvaart van Bergen, een der bloeiendste nijverheidssteden van Europa, was totaal vernietigd.

17e en 18e eeuw

[bewerken | brontekst bewerken]

Meteen begon voor Bergen een lange periode waarin het oorlogsgeweld regelmatig het economische herstel afremde. Op 8 april 1691 moest Filips Frans van Glymes de stad, na een beleg van negen maanden, aan de Franse troepen (80.000 man sterk) overgeven. Koning Lodewijk XIV was op 15 maart in eigen persoon afgezakt om de krijgsoperaties bij te wonen. Het Franse geschut had overal in de stad veel schade aangericht. Bergen bleef Frans bezit tot 1697, daarna kwam het beurtelings in Oostenrijkse en Franse handen. De Fransen waren de baas van 1701 tot 1709, en daarna van 1746 tot 1749. Omdat de krijgsverrichtingen van de 18e eeuw zoveel schade aanrichtten, werd de stad vooral in die periode heropgebouwd, waardoor het huidige stadsbeeld grotendeels 18e-eeuws is.

Bergen was in de late 17e eeuw en eerste helft van de 18e eeuw een van de vestingsteden die deel uitmaakten van de Nederlandse vestingsbarrière in de Zuidelijke Nederlanden.

Op 6 november 1792 verloren de Oostenrijkers de Slag bij Jemappes (thans een deelgemeente van Bergen) en moesten ze definitief het veld ruimen.

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog wist de British Expeditionary Force onder leiding van de Britse generaal French 48 uur lang nabij Bergen de Duitse troepen van Von Kluck tegen te houden. Bergen was hierna vier jaar in Duitse handen en werd uiteindelijk, vroeg in de morgen van 11 november 1918 bevrijd door Canadezen, na drie dagen heftige strijd.

Ook de Tweede Wereldoorlog was moordend voor Bergen en omgeving, en veroorzaakte veel menselijk leed. Als industriestad en verkeersknooppunt werd het vaak hevig gebombardeerd, en van 2 tot 4 september 1944 vonden er nog zware gevechten plaats tussen Amerikaanse troepen (onderweg van Avesnes en Nouvion) en Duitse troepen die zich terugtrokken uit Noord-Frankrijk.

De economische crisis in de tweede helft van de 20e eeuw kwam hard aan voor de Bergense industrie en voor de hele Borinage. Door fabriekssluitingen ontstonden veel brownfields. De reconversie verliep niet zonder problemen, maar uiteindelijk werd op basis van het culturele patrimonium toerisme en handel gestimuleerd. Zo kwam in 1998 het Mundaneum en was Bergen in 2015 met Pilsen Culturele hoofdstad van Europa.

De Hene, met Bergen op heuvel op de achtergrond.

Bergen is gelegen ten oosten van Borinage, zoals dit industriegebied wordt genoemd. De stad ligt ongeveer op 50 km ten zuiden van Brussel, 200 km ten noorden van Parijs, 150 km ten westen van Aken en 75 km ten oosten van Rijsel en is verbonden met de snelwegen E19 (Parijs - Brussel - Antwerpen - Rotterdam) en E42 (Rijsel - Charleroi - Luik). Bovendien zijn er verschillende spoorverbindingen met onder andere Doornik, Charleroi, Brussel en Luik en een dagelijkse TGV-verbinding met Parijs.

Het reliëf wordt mede beïnvloed door het dal van de Hene, die iets ten noorden van de stad van oost naar west stroomt. De Trouille valt ongeveer ter hoogte van Bergen samen met de Hene. Bergen ligt dus op een heuvel bij de samenloop van twee rivieren, waardoor de huidige vorm van de stad bijna rond is. De R50 bakent de binnenstad af. Meer naar het centrum neemt de hoogte toe, in de buurt van het belfort ligt de stad het hoogst.

Overige kernen

[bewerken | brontekst bewerken]

Bij de administratieve hervorming van 1977 ontstond de huidige gemeente Bergen door de fusie van de toen opgeheven gelijknamige gemeente (waar sinds 1972 reeds Cuesmes, Ghlin, Hyon, Nimy, Obourg en delen van Baudour en Jemappes deel van uitmaakten) met Ciply, Harmignies, Harveng, Havré, Jemappes, Maisières, Mesvin, Nouvelles, Saint-Symphorien, Spiennes, Villers-Saint-Ghislain en delen van Casteau, Masnuy-Saint-Jean en Ville-sur-Haine.

Deelgemeenten

[bewerken | brontekst bewerken]
# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Bergen 16,69 28.787 1.725 53053A
2 Hyon 3,68 4.099 1.115 53053B
3 Cuesmes 9,43 9.964 1.056 53053C
4 Ghlin 22,16 8.458 382 53053D
5 Nimy 4,15 4.751 1.144 53053E
6 Obourg 14,13 4.488 318 53053F
7 Maisières 7,94 4.157 524 53053G
8 Havré 18,47 6.211 336 53053H
9 Saint-Symphorien 7,28 3.349 460 53053J
10 Villers-Saint-Ghislain 2,63 655 249 53053K
11 Harmignies 11,12 835 75 53053L
12 Harveng 6,25 473 76 53053M
13 Nouvelles 2,70 314 116 53053N
14 Spiennes 5,37 942 175 53053P
15 Mesvin 2,32 952 410 53053R
16 Ciply 2,40 740 308 53053S
17 Jemappes 6,82 10.950 1.605 53053T
18 Flénu 3,86 5.669 1.469 53053U
De geologische tuin van Obourg.

De ondergrond van Bergen bestaat uit alluvialen. In de nabijheid van de deelgemeenten Ghlin en Obourg bevindt zich krijtgesteente dat van de periode van het Krijt dateert. Dit gesteente bevat fossielen van Belemnieten, en wordt sinds lange tijd gebruikt voor de productie van cement. Nabij Saint-Denis is het gesteente rijk aan vuursteen; het wordt daar gebruikt voor de productie van vuurvast materiaal. In het neolithicum werd veel vuursteen gevonden in Spiennes; het werd gewonnen in de neolithische vuursteenmijnen in Spiennes.

Ten noorden van de hellingen waar zich veel krijtgesteente bevindt, loopt de hoogte op tot 80 à 120 meter. Op deze hoogte bestaat de bodem uit lagen klei die van het Ypresien dateren. Aan de top van de heuvels bestaat de bodem vooral uit zand.

Om bepaalde gebouwen in Bergen te verwarmen zal mogelijk in de nabije toekomst gebruik worden gemaakt van geothermische bronnen in Saint-Ghislain, Douvrain en Ghlin.[2] In de bodem bevindt zich water waarvan de temperatuur ongeveer 70 °C bedraagt.

Demografische ontwikkeling voor de fusie

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen; 1972=inwonertal op 1 januari
  • 1972: aanhechting van Cuesmes, Ghlin, Hyon, Nimy en Obourg en delen van Baudour en Jemappes

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[3] Evolutie: 1992=index 100
1992 92.428 100,0
1993 92.553 100,1
1994 92.495 100,1
1995 92.666 100,3
1996 92.256 99,8
1997 91.997 99,5
1998 91.460 99,0
1999 91.187 98,7
2000 90.935 98,4
2001 91.123 98,6
2002 90.955 98,4
2003 91.078 98,5
2004 91.185 98,7
2005 91.083 98,5
2006 91.221 98,7
2007 91.196 98,7
2008 91.334 98,8
2009 91.406 98,9
2010 91.759 99,3
2011 92.523 100,1
2012 93.072 100,7
2013 93.941 101,6
2014 95.047 102,8
2015 95.231 103,0
2016 94.964 102,7
2017 95.220 103,0
2018 95.299 103,1
2019 95.613 103,4
2020 95.887 103,7
2021 95.705 103,5
2022 96.545 104,5
2023 96.465 104,4
2024 96.358 104,3

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

[bewerken | brontekst bewerken]
Partij of kartel 10-10-1976[4] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[5] 14-10-2012[6] 14-10-2018 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 45 % 45 % 45 % 45 % 45 % 45 % 45 % 45 % 45
PTB1/ PTB+2 0,391 0 0,351 0 0,351 0 0,931 0 0,991 0 1,222 0 3,612 1 8,501 3 9,301 4
PS1/ Liste du Bourgmestre2 43,991 22 44,011 22 49,741 25 37,381 20 61,351 30 51,551 27 55,161 29 44,251 23 44,642 22
ECOLO 2,17 0 8,77 3 10,56 4 10,07 4 9,86 4 8,65 3 8,82 3 12,78 6 6,89 2
PSC1/ cdH2/ Agora-cdH3/ Les Engagés4 20,791 10 18,51 9 20,851 9 21,211 10 10,311 4 11,722 5 8,722 3 6,313 2 8,954 3
PRL1/ MDL2/ PRL-MCC3/ MR4/ Mons En Mieux!5 13,191 6 19,391 9 16,141 7 14,442 7 15,783 7 16,554 7 17,94 8 21,495 11 28,725 14
Citoyen - - - - - - 4,32 1 - -
FN1/ Front-NaT.2 - 0,961 0 - 7,031 2 - 8,372 3 - - -
ARL - - - 5,68 2 - - - - -
UDPW 14,04 6 6,56 2 2,04 0 - - - - - -
RW 5,43 1 - - - - - - - -
Anderen(*) - 1,47 0 0,32 0 3,26 0 1,7 0 1,94 0 1,47 0 6,67 0 1,50 0
Totaal stemmen 55914 54204 52831 53592 54702 55893 55050 55955 54499
Opkomst % 90,35 88,98 87,78 88,47 84,49 84,59 82,40
Blanco en ongeldig % 5,17 6,28 6,08 6,68 6,38 5,99 7,58 8,18 7,77

(*) 1982: UDRT (1,11%), W (0,36%) / 1988: POS / 1994: JEUNES / 2000: Bloc-W. / 2006: DLC (0,16%), MAS (0,41%), REA (1,37%) / 2012: PA / 2018: PP (2,02%), DéFI (1,85%), Citoyens (1,41%), La Droite (1,39%) / 2024: Lutte Ouvrière (0,97%), CCD (0,53%)
De grootste partij staat in kleur.

Samenstelling gemeenteraad 2019-2024
23
11
6
2
3
23 11 
De 45 zetels zijn als volgt verdeeld:
     PS: 23
     Mons en Mieux!: 11
     Ecolo: 6
     AGORA - CDH: 2
     PTB: 3

Lijst van burgemeesters van Bergen

[bewerken | brontekst bewerken]
Burgemeesters Periode Partij
Constant Duval de Beaulieu 1800-1815 -
Edmond Dupré 1815-1827 -
Théodore Tahon de La Motte 1827-1836 Unitaire Liberale Partij
Dominique Siraut 1836-1848 Unitaire Liberale Partij
Désiré Dethuin 1849-1866 Unitaire Liberale Partij
François Dolez 1866-1879 Unitaire Liberale Partij
Arthur Lescarts 1880-1885 Unitaire Liberale Partij
Léon Paternostre 1885-1888 Unitaire Liberale Partij
Henri Sainctelette 1888-1905 Unitaire Liberale Partij
Jean Lescarts 1905-1925 Unitaire Liberale Partij
Victor Maistriau 1926-1953 Unitaire Liberale Partij
Leo Collard 1953-1974 PSB
Abel Dubois 1974-1989 PSB / PS
Maurice Lafosse 1989-2001 PS
Elio Di Rupo 2001-2018 PS
Nicolas Martin 2018- PS

Bezienswaardigheden en erfgoed

[bewerken | brontekst bewerken]
  • De collegiale Sint-Waltrudiskerk (Collégiale Sainte-Waudru) in Brabantse gotiek werd gebouwd tussen 1450 en 1686.
  • Het Belfort van Bergen werd in 1662 gebouwd op de onderbouw van het verwoeste Gravenkasteel dat van de 9e tot de 15e eeuw de verblijfplaats van de graven van Henegouwen was. De belforttoren is het enige Belgische belfort in barokstijl. Van het Gravenkasteel zelf bleven de Conciergerie en de romaanse Sint-Calixtuskapel (1051) bewaard. Le beffroi de Mons staat sinds 1 december 1999 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO en heeft binnenin sinds 2015 een bezoekerscentrum.
  • De fraaie gebouwen van de Grote Markt (Grand-Place) vormen een waardige entourage voor het Stadhuis van Bergen (Hôtel de Ville) waaraan Matthijs de Layens in 1458 een hooggotische voorgevel schonk. Bij de dood van Karel de Stoute werden de bouwactiviteiten gestaakt, en pas in de 16e eeuw hervat. In de 17e eeuw werd er nog links en rechts een zijvleugel aan toegevoegd, en in 1718 kreeg het zijn klokkentorentje. Links van de ingang bevindt zich het populaire aapje, de Singe du Grand Garde, een beeldje dat naar verluidt geluk brengt aan wie zijn kopje aait.
  • Maison Losseau, een monumentaal pand met art nouveau-interieur
  • In een privé-kasteeldomein in deelgemeente Harveng staat de grootste moerascipres van België. Buiten de oude exemplaren in het natuurlijk verspreidingsgebied van deze soort is deze boom wellicht de grootste moerascipres ter wereld[7].
  • Museum François Duesberg voor sierkunst heeft een collectie van klokken, pendules, meubelen, en porselein uit de periode 1775-1825. De vitrines liggen afgeladen vol met voorwerpen, die betrekking hebben op Napoleon, Rousseau, Voltaire, Paul et Virginie, Robinson Crusoe. Ook de muziek op de achtergrond is afkomstig uit dit tijdperk, waarin het neoclassicisme, empirestijl en pre-romantiek prevaleerde. Het museum is gevestigd in een oud bankgebouw.
  • Museum van de Doudou
  • Mons Memorial Museum
  • BAM, Museum voor Schone Kunsten
  • Mundaneum
  • Universiteitsmuseum MUMONS
  • Het Maison des Patrimoines Unesco in het Spaans huis [8]
Draaksteken in Bergen (België), gravure uit de 19e eeuw

In de Car d'Or wordt op de morgen van de Ducasse het schrijn van Sint-Waltrudis door de stad gedragen, in een processie die haar oorsprong vindt in 1340, toen het gebied van Bergen door de pest geteisterd werd. De stoet vertrekt om 10.00u en wanneer hij rond 12.30u weer op zijn vertrekpunt is aangekomen, begint op de Grote Markt de Combat dit Lumeçon – een symbolisch gevecht waarbij een Sint-Joris, op een geharnast paard gezeten, een draak (spottend lumeçon, dat is worm genoemd) neersteekt precies op het ogenblik dat het belfort 13.00u slaat. Deze viering, enig in België, vindt ieder jaar plaats op Drievuldigheidszondag.

De stad kent ook een tweede volksfeest in het begin van de zomer. Op de laatste vrijdag van juni vindt het vuur van Sint Jean in het centrum van de stad plaats. Om de zonnewende te vieren, wordt een groot vuur en een fakkeltocht georganiseerd.[9]

Met de economie van Bergen gaat het minder goed sinds de sluiting van de kolenmijnen in de tweede helft van 20e eeuw.

Sinds het eind van de jaren negentig wordt het aantal verloren arbeidsplaatsen door stopzettingen en faillissementen van bedrijven niet meer in voldoende mate gecompenseerd door het aantal nieuw gecreëerde arbeidsplaatsen. Hierdoor lag de werkloosheidsgraad (in oktober 2008 20,75%[10]) hoger dan het Belgische gemiddelde en is het gemiddeld inkomen per inwoner lager dan het Belgische gemiddelde.

In 2002 bedroeg de werkgelegenheid per economische sector 1,57% in de primaire sector, 8,32% in de secundair sector en 90,1% in tertiaire sector.

De stad heeft een station Bergen langs de spoorlijnen 96, 97 en 118.

De stad Bergen telt twee universiteiten en 13 hogescholen. Er zijn ongeveer 15.000 studenten die in Bergen wonen, leven en studeren.

Universiteiten

[bewerken | brontekst bewerken]

Hoger onderwijs

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Conservatoire Royal de Mons
  • École sociale (HECFH)
  • École supérieure des arts plastiques et visuels de la Communauté française
  • Institut d’architecture intercommunal (ISAI)
  • Institut provincial d’enseignement supérieur de nursing (HEPMBC)
  • Institut provincial d'enseignement supérieur pédagogique (HEPMBC)
  • Institut supérieur économique (HEPMBC)
  • Institut supérieur industriel de la Communauté française (ISIMs)
  • École normale du Sacré-Cœur
  • École normale – Institut supérieur pédagogique de la Communauté française (HECFH)
  • Institut reine Astrid (IRAM)
  • Institut supérieur des sciences humaines appliquées (ISSHA)
  • Institut supérieur industriel catholique du Hainaut (ISIC)

Secundair onderwijs

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Académie des métiers, des arts et des sports
  • Institut du Sacré-Cœur
  • Institut de la Sainte-Famille
  • Institut Saint-Ferdinand
  • Institut Technique des Ursulines
  • Athénée provincial – École du Futur de Mons
  • Athénée provincial Jean d’Avesnes
  • Athénée royal de Mons
  • Athénée royal Marguerite Bervoets
  • Centre scolaire Don Bosco
  • Centre scolaire Saint-Stanislas
  • CES Saint-Luc-IRAM
  • École Ave Maria – Section Sainte-Anne
  • Institut d'enseignement secondaire paramédical provincial
  • Institut d'enseignement secondaire provincial

In de Tweede klasse van het Belgisch voetbal speelde RAEC Mons, dat zijn thuiswedstrijden in het Stade Charles Tondreau (8.000 plaatsen) afwerkte. In 2015 ging de club failliet.

In de Eerste klasse van het basketbal speelt Union Mons-Hainaut. De club speelt zijn thuiswedstrijden in de mons.arena (4.000 plaatsen) te Jemappes.

Bekende personen

[bewerken | brontekst bewerken]

Geboren in Bergen

[bewerken | brontekst bewerken]

Partnersteden

[bewerken | brontekst bewerken]

Bergen is verzusterd met de volgende steden:

[bewerken | brontekst bewerken]
  • (fr) "Combat dit Lumeçon"
  • (fr) Website van de gemeente
Zie de categorie Bergen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.