Biographisch Woordenboek der Nederlanden

Biographisch Woordenboek der Nederlanden
Auteur(s)	A.J. van der Aa, K.J.R. van Harderwijk, G.D.J. Schotel
Land	Nederland
Oorspronkelijke taal	Nederlands
Reeks/serie	21 delen (1852-1878)
Onderwerp	biografieën Nederlandse historische personen
Genre	Biografisch Woordenboek
Uitgever	J.J. Brederode
Uitgegeven	1852 - 1878
Medium	boek, online gedigitaliseerd
Portaal    Geschiedenis

Het Biographisch Woordenboek der Nederlanden bevat ruim 24.000 levensbeschrijvingen van personen die voor 1852 zijn overleden. Het verscheen in feuilleton, 5 vellen octavo (80 pagina's) per aflevering, tussen 1852 en 1878 en werd gebundeld in 21 delen. De uitgever was de Haarlemse boekhandelaar J.J. Brederode.

Geschiedenis

De eerste redacteur werd A.J. van der Aa, voorheen redacteur van het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. Na zijn overlijden in 1857 werd hij opgevolgd door K.J.R. van Harderwijk die zich als apotheker ook bezig hield met biografische studies. Toen Harderwijk in 1860 overleed werd het hoofdredacteurschap overgenomen door de dominee en onderzoeker van Dordtse geschiedenis G.D.J. Schotel.

Van der Aa noch zijn opvolgers waren historici, de biografieën zijn niet kritisch. Van der Aa verzamelde wat er over een persoon te vinden was in bronnen en verwerkte dat tot een biografie. Ook Schotel, die bekend stond om zijn belezenheid en feitenkennis, bleef zo werken. Mede daarom werden de opnamecriteria en de lengte van de biografieën mede bepaald door persoonlijke voorkeuren. Door deze werkwijze werden er veel bronnen en literatuur vermeld onder de biografieën.

Naast eigen onderzoek werd het publiek gevraagd om suggesties te doen voor opname en om gegevens aan te leveren. Zo kreeg de obscure Kapitein van het Indisch leger Tette Baukes Veltman (overleden 1833) in een "particulier berigt" maar liefst 15 pagina's, terwijl Willem I, Prins van Oranje het met 4 pagina's moest doen.

Schotel, die uiteindelijk het langste aan het Biographisch Woordenboek werkte, ruim 18 jaar, maakte na het afronden van deel 21 (XYZ) nog een bijvoegsel. Hierin werden personen opgenomen die waren overleden tussen 1852 en 1878 (waaronder A.J. van der Aa) en aanvullingen op de eerder verschenen delen.

Naast de eerste uitgave in feuilleton verscheen vanaf 1869 een "nieuwe uitgaaf" die identiek was aan de eerste uitgave. Na 1860 werd het Biographisch Woordenboek ook uitgegeven in quartoformaat. In deze uitgave is de tekst opgemaakt in twee kolommen en is voor elk deel een portret opgenomen van een bekende Nederlander. In het eerste deel is dat A.J. van der Aa, hoewel zijn naam als medewerker niet meer wordt vermeld. De inhoud is onveranderd. Deze uitgave omvatte 12 banden.

Het Biographisch Woordenboek der Nederlanden is een typisch product van de eerste helft van de 19de eeuw, antiquarisch en meer gericht op het verzamelen en compleet zijn. Robert Fruin werd in 1860 de eerste hoogleraar Nederlandse geschiedenis en met hem werd de geschiedeniswetenschap meer analytisch en kritisch. Het Biographisch Woordenboek werd aan het einde van de 19e eeuw al gezien als verouderd en achterhaald, maar van der Aa's ruime opnamecriteria hebben veel obscure historische personen voor de vergetelheid behoed.

Zie ook

In Nederland zijn drie algemene biografische woordenboeken verschenen, naast het Biographisch Woordenboek der Nederlanden:

• Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek
• Biografisch Woordenboek van Nederland

En een algemeen biografische woordenboek voor historische vrouwen:

• Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland

Bronnen, noten en/of referenties

• Brugmans, Biografisch gegevens K.J.R. Harderwijk. https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/. A.W. Sythoff's Uitgevers-Maatschappij (1918). Geraadpleegd op 13 oktober 2021.
• Brugmans, Biografisch gegevens G.D.J. Schotel. https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/nnbw/. A.W. Sythoff's Uitgevers-Maatschappij (1914). Geraadpleegd op 13 oktober 2021.
• Aankondiging van de prospectus in Bibliographie voor Nederland of Algemeene naamlijst van nieuw verschenen werken in alle vakken. https://www.delpher.nl/nl/. Gebr. J & H van Langenhuysen (1851). Gearchiveerd op 29 oktober 2021. Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• Brief van G.D.J. Schotel in het Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 42, 1875, no 38, 14-05-1875 met een toelichting op de verschillende vormen van het Biographisch Woordenboek der Nederlanden. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2734043:mpeg21:0001. J.M. van 't Haaff (14-05-1875). Geraadpleegd op 19 oktober 2021.
• J.J. Brederode, Bestellijst voor het Biographisch Woordenboek der Nederlanden in het Nieuwsblad voor den boekhandel jrg 19, 1852, no 21, 20-05-1852. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2685023:mpeg21:0001. J.M. van 't Haaff (20-05-1852). Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• A.J. van der Aa, Voorbericht bij het eerste deel. https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/vdaa/. J.J. Brederode (1852). Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• G.D.J. Schotel, Nawoord bij het bijvoegsel. https://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/vdaa/. J.J. Brederode (8-1878). Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• H.C. van der Linden, Wat is een biografie in Biografische woordenboeken. http://www.biografischportaal.nl/blog/. Redactie Biografisch Portaal (2019). Gearchiveerd op 23 oktober 2021. Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• Edwin van der Veldt, Vermaarde én gewone mannen verzameld. Het Biographisch Woordenboek der Nederlanden. Biografie Bulletin. Jaargang 19(2009). Werkgroep Biografie (2009). Gearchiveerd op 28 oktober 2021. Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• Michaël Zeeman, Zesde deel Biografisch Woordenboek verschijnt.. de Volkskrant. DPG Media B.V. (12-02-2009). Gearchiveerd op 26 oktober 2021. Geraadpleegd op 15 oktober 2021.
• P.C. Molhuysen, Het 'Nederlandsch Biografisch Woordenboek'. Mededeeling gedaan in de maandvergadering van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, 8 October 1909. A.W. Sythoff's Uitgevers-Maatschappij. DPG Media B.V. (08-10-1909). Gearchiveerd op 28 oktober 2021. Geraadpleegd op 15 oktober 2021.

---