Cryptogamen, wetenschappelijke naam Cryptogamae, is een naam voor wat ook wel "lagere planten" of "sporenplanten" genoemd worden. Het gaat om alle organismen die tot de Plantae ("planten") gerekend werden (worden, of kunnen worden) maar bloemen, vruchten noch zaden vormen: zij planten zich voort met sporen. Bekende groepen cryptogamen zijn varens, paardestaarten, wolfsklauwen, mossen, schimmels, korstmossen, groenwieren.
De naam cryptogamen is afgeleid van het Grieks kryptos "verborgen" en gameein "huwen". Dit staat tegenover de Phanerogamae of fanerogamen (Grieks: phaneros, "zichtbaar"), een naam voor de overige planten, de zaadplanten of Spermatofyta (Grieks: sperma, "zaad" en phytum, "plant").
In termen van plantensystematiek zijn cryptogamen geen "goede" eenheid: het is zeker geen monofyletische groep. Schimmels en korstmossen worden niet gerekend tot wat tegenwoordig het Rijk Plantae heet. De naam blijft echter wijdverbreid in gebruik, aangezien het een goed ingeburgerde term is die niet misbegrepen kan worden en waarvoor geen duidelijk alternatief is. Deze organismen zijn ook verbonden door het feit dat ze een wetenschappelijke naam krijgen volgens de regels in de botanische Code, de ICBN. Voor taxonomisch onderzoek is dit qua wetenschappelijke methodiek vaak weer wel een samenhangend onderzoeksveld.
Algen, inclusief zeewieren: Deze groep onderscheidt zich doordat aan het organisme geen verschillende organen zijn te onderscheiden: het bestaat uit een veelcellig bladachtig geheel, dat vele vertakkingen kan hebben. Ook zijn er eencellige algen. De studie die zich bezighoudt met algen heet fycologie of algologie. Eén van de bestudeerde groepen zijn groenwieren (Chlorophyta). Ook worden groepen bestudeerd die niet (meer) tot de planten worden gerekend.
Schimmels (Fungi): Traditioneel werden de paddenstoelen en andere schimmels gerekend tot de planten, maar deze organismen worden tegenwoordig niet meer gerekend tot de 'planten'; ze zijn meer verwant aan de dieren. De mycologie is de studie van de schimmels.
Een speciaal onderdeel van de schimmels wordt gevormd door de korstmossen (Lichenes). De lichenologie is de studie van de korstmossen.
Mossen en verwanten: mossen, levermossen en hauwmossen planten zich voort door sporen. Deze groepen hebben geen vaatbundels maar worden wel tot de planten gerekend. De tak van wetenschap die zich met deze groepen bezighoudt heet bryologie.
Vaatcryptogamen zijn vaatplanten, varens en verwanten, die zich voortplanten en verspreiden zich door sporen. Hiertoe behoren de varens en varenachtigen. Deze groepen worden wel tot de planten gerekend. De tak van wetenschap die zich met deze groepen bezighoudt heet pteridologie.
