Spoorlijn Berlijn - Lehrte
| DB 6107 Berlijn - Lehrte | |
|---|---|
 | |
| Totale lengte | 231,1 km |
| Spoorwijdte | normaalspoor 1435 mm |
| Aangelegd door | Magdeburg-Halberstädter Eisenbahngesellschaft |
| Geopend Lehrter Bhf - Spandau: 15 juli 1871 Spandau - Gardelegen: 1 februari 1871 Gardelegen - Lehrte: 1 november 1871 | |
| Huidige status | in gebruik |
| Type trein | RB, RE, IC, ICE |
| Geëlektrificeerd Berlin Hbf - Berlin-Spandau: ja Wustermark - Ribbeck: nee Bamme - Rathenow: ja Rathenow - Bindende: nee Bindfelde - Nahrstedt: ja Nahrstedt - Oebisfelde: nee Oebisfelde - Lehrte: ja | |
| Aantal sporen | |
| Baanvaksnelheid Berlin Hbf - Berlin-Westhafen: 90 Berlin-Westhafen - Berlin-Spandau: 160 Wustermark Rbf - Ribbeck: 120 Bamme - Oebisfelde: 120 Oebisfelde - Lehrte: 200 | |
| Beladingsklasse | D4 |
| Treindienst door | DB Fernverkehr DB Regio Nordost DB Regio Südost enno ODEG |
| Traject | |
De spoorlijn Berlijn - Lehrte (ook wel: Berlin-Lehrter Bahn) is een hoofdspoorlijn en hogesnelheidslijn in de Duitse deelstaten Berlijn, Brandenburg, Saksen-Anhalt en Nedersaksen. De lijn loopt in een oost-westrichting en verbindt Berlijn met Lehrte (bij Hannover). De lijn is als DB 6107 onder beheer van DB Netze. Gedurende de Duitse deling stond het gedeelte tussen Vorsfelde en Lehrte als DB 1950 onder beheer van DB Netze.
Tracébeschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
De huidige spoorlijn is 231 kilometer lang en loopt vanaf Berlin Hauptbahnhof in westelijke richting naar Berlin-Spandau, vanaf hier verder via Rathenow, Stendal, Oebisfelde, Wolfsburg en Gifhorn. In Lehrte takt de lijn aan op de spoorlijn Hannover - Braunschweig in de richting van Hannover.
De Lehrter Bahn is tussen Oebisfelde en Lehrte uitgebouwd als hogesnelheidslijn. Tussen Berlijn en Oebisfelde is de hogesnelheidslijn naast en over het tracé van de Lehrter Bahn gebouwd. Op deze lijn is de maximumsnelheid 250 km/h.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
Bouw en exploitatie[bewerken | brontekst bewerken]
De Magdeburg-Halberstädter-Eisenbahngesellschaft (MHE) kreeg in 1867 de concessie voor de bouw van deze spoorlijn, evenals een zijlijn van Stendal via Salzwedel naar Uelzen, de zogenaamde Amerikalinie. De spoorlijn zal de reistijd tussen Berlijn en Hannover, in vergelijking met de bestaande spoorlijn via Potsdam, Maagdenburg, Oschersleben, Wolfenbüttel en Braunschweig, flink verkorten. De spoorlijnen gingen in de volgende fases open:
- Berlin Lehrter Bahnhof - Spandau: 15 juli 1871
- Spandau - Gardelegen: 1 februari 1871
- Gardelegen - Lehrte: 1 november 1871
De Berlin-Lehrter Bahn werd in december 1879 door de nationalisering van MHE eigendom van het Koninkrijk Pruisen. Samen met andere maatschappijen werd de MHE in 1 juli 1886 geliquideerd en onderdeel van de Preußische Staatseisenbahnen. In Berlijn (Charlottenburg) werd het emplacement van de Lehrter Bahn met de toenmalige nog gescheiden Hamburger Bahn qua gebouwen en exploitatie steeds meer verenigd. Dit proces werd door de scheiding van het reizigers- en goederenverkeer in Berlijn door de ringlijn tussen Wustermark en Nauen, de nieuw- en ombouw van het station van Spandau en de opening van het rangeerstation Wustermark voor de Eerste Wereldoorlog afgesloten.
De spoorlijn werd steeds belangrijker doordat het een verbinding was voor reizigers- en goederenverkeer tussen Berlijn en Hannover, Bremen en het Ruhrgebied. Door de Duitse deling na de Tweede Wereldoorlog verloor de spoorlijn grotendeels het reizigersverkeer. Door herstelbetalingen was de spoorinfrastructuur in de Sovjet-bezettingszone tot het minimum gereduceerd, waardoor er bij aansluitingen veel tijd verloren ging. In Berlijn werd het overgebleven verkeer op andere lijnen en stations geconcentreerd, waardoor het station Lehrter Bahnhof in 1952 werd gesloten en in 1958 werd gesloopt.
In 1974 werd de 970 meter lange Elbe-Seitenkanal-Tunnel geopend onder de nieuw gebouwde Elbe-Seitenkanal.
Vanaf 1976 gebruiken de interzonale treinen tussen Berlijn en Hamburg de Lehrter Bahn tussen Wustermark en Berlijn. Daarvoor werd een nieuw controlestation Staaken gebouwd. Na de Duitse hereniging rijden er vanaf 1991 weer langeafstandstreinen van Berlijn naar Hannover.
Ontwikkeling van de Hamburger en Lehrter Bahn in Berlijn[bewerken | brontekst bewerken]
Bij de aansluiting op de nieuwe Berlijnse Ringbahn ontstond in 1879 bij Fürstenbrunn een verbinding naar het goederenstation Charlottenburg-Westend (tegenwoordig Westend). Deze verbinding werd in 1882 als Lehrter Stadtbahnanschluss naar station Berlin-Charlottenburg verlegd, om een verknoping voor reizigerstreinen met de nieuwe Berlijnse Stadtbahn mogelijk te maken. Met hetzelfde doel kwam ook in 1882 voor de Hamburger Bahn de Hamburger Stadtbahnanschluss tussen Ruhleben en station Berlin-Charlottenburg in gebruik.
Door de nationalisering konden de parallel liggende netwerken en het verkeer in Berlijn en Spandau op de Hamburger en Lehrterbahn samengevoegd en heringericht worden:
- Verplaatsen van het reizigersverkeer van de Hamburger Bahnhof naar de Lehrter Bahnhof en het sluiten van de Hamburger Bahnhof in oktober 1884;
- Samenvoegen van goederenstations in Berlijn tot "Berlin Hamburger u Lehrter Gbf" kort "Berlin H u L", tot mei 1893;
- Herstructureren van de stations langs de Lehrer en Hamburger Bahn in Spandau naar een goederenstation ten westen van de Havel en een reizigersstation ten oosten van de Havel tussen 1888 en 1892. Enkele jaren hiervoor (1885) werd er een goederenspoor gebouwd, om buiten Berlijn een verbinding tussen beide spoorlijnen mogelijk te maken;
- Gelijktijdig werden beide spoorparen tussen Berlijn en Spandau niet meer naar richting gebruikt (Hamburg, Lehrte) maar naar reizigers- en goederenverkeer. De sporen van de Lehrter Bahn worden sindsdien gebruikt door uitsluitend goederentreinen. In de omgeving van het uitgebreide station Moabit kwam het met de samenhang van de uitbreiding van de Ringbahn naar vier sporen tot eveneens grote veranderingen.
Op het station Putlitzstraße vond vanaf 1898 het overstappen plaats tussen de Noordringtreinen en de voorstedelijke treinen Spandau - Berlijn Lehrter Bahnhof. Daarnaast werd er aan de Lehrter Bahn nog een aantal stations geopend, namelijk:
- Staaken (1900);
- Fürstenbrunn (1905) voor de werknemers in Siemensstadt;
- Jungfernheide (1908).
Ongevallen[bewerken | brontekst bewerken]
Op 16 oktober 1917 vond er een zwaar spoorwegongeval in het station van Schönhausen (Elbe) plaats. Een speciale trein met kinderen reed op een goederentrein. 26 mensen kwamen om het leven, 16 raakten er gewond.
In station Isenbüttel-Gifhorn (later: Gifhorn) veroorzaakte een goederentrein op 22 februari 1941 een van de zwaarste spoorwegongevallen van Duitsland. De goederentrein had een rood sein over het hoofd gezien en reed met volle snelheid op een vertrekkende reizigerstrein. Er kwamen 122 mensen, de meeste waren Belgische gevangenen, om het leven, daarnaast raakten er 80 mensen zwaar gewond.
Hogesnelheidslijn[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Spoorlijn Berlijn - Oebisfelde voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In de jaren '80 waren er plannen, de Lehrter Bahn tot een hogesnelheidslijn (HSL) voor het transitverkeer tussen West-Duitsland en West-Berlijn uit te bouwen. Parallel zou het bestaande spoor van de Lehrter Bahn voor het treinverkeer binnen de DDR beschikbaar blijven, maar er zouden geen verbindingen tussen de spoorlijnen komen.
Dat dit basisplan voor de pas in 1998 in gebruik genomen HSL was, bleef nadien merkbaar. De ICE's rijden 250 km/h op de nieuwe hogesnelheidslijn en de regionale dieseltreinen op de oorspronkelijke Lehrter Bahn maximaal 120 km/h. De stations die aan de geëlektrificeerde HSL liggen (bijv. station Groß Behnitz), kunnen niet door elektrische regionale treinen gebruikt worden, omdat het derde spoor niet geëlektrificeerd is.
Tussen kilometer 150 en 157 (Mieste - Miesterhorst) werden bij de bouw van de HSL al betonnen masten geplaatst voor de bovenleiding, alleen de bovenleiding werd niet geïnstalleerd. Doordat de uitbreidingen van de bestaande spoorlijn steeds meer gereduceerd werden, bleef ook de elektrificatie van de bestaande spoorlijn uit tussen Oebisfelde en Wustermark (met uitzondering van Stendal).
Grote ombouw van het emplacement van Spandau[bewerken | brontekst bewerken]
De staag gegroeide langeafstands-, voorstedelijke en goederentreinen maakte een grondige verbouwing van het emplacement van Spandau tussen 1905 en 1912 noodzakelijk. Ook moesten de faciliteiten voor het goederenverkeer, die voor vele Berlijnse emplacementen te klein geworden waren, naar buiten worden verplaatst.
Tussen Ruhleben en het goederenstation Spandau werden de oude, voor het laatst door goederentreinen gebruikte tracé van de Lehrter Bahn gesloopt en door zes à acht sporige lijnen op een spoordijk gebouwd. Deze spoordijk volgde het tracé van de Hamburger Bahn. De langeafstands-, voorstedelijke en goederentreinen kregen eigen sporen.
Westelijk van het goederenstation van Spandau (Spandau West) ontstond in 1908 nieuwe reizigerstreinsporen voor de Lehrter Bahn, die bij de gemeentegrens van Staaken van de Hamburger Bahn aftakte. De al ten oosten van Spandau aftakkende sporen (oorspronkelijke sporen van de Lehrter Bahn) werden sindsdien alleen door goederentreinen gebruikt. Naast de goederentreinen naar Hannover namen ook goederentreinen naar Hamburg gebruik van deze sporen. In 1909 kwam het Rangeerstation Wustermark in gebruikt, die het rangeren van Spandau en deels van Moabit en "H u L" overnam. In 1911 werd het goederenstation Ruhleben voor diverse spoorlijnen geopend.
Gelijktijdig werd voor het groeiende voorstedelijke verkeer met de Berlijnse Stadtbahn een speciale spoor ingericht en tot het nieuwe Vorortbahnhof Spandau West (geopend 1910) ten westen van de Havel verlengd. In 1911 kwam de Spandauer Vorortbahn, die vanaf station Heerstraße van de Hamburger Stadtbahnanschluss afbuigt en via de stations Rennbahn (al in 1909 geopend) en Pichelsberg loopt, volledig in bedrijf.
Bij het verleggen van de Stadtbahnanschluss tussen Heerstraße en station Charlottenburg naar het zuidwesten kreeg ook deze lijn zijn eigen voorstedelijke sporen. In augustus 1928 werd het elektrische S-Bahn-verkeer naar Spandau in gebruik genomen. Alhoewel de S-Bahn vroeger naar Wustermark gepland was, kreeg de S-Bahn eerst in 1951 een verlenging naar Staaken. In 1980 werd de S-Bahn verkort tot Spandau, de S-Bahn keerde niet meer terug in Staaken.
Treindiensten[bewerken | brontekst bewerken]
De Deutsche Bahn verzorgt het personenvervoer op dit traject met ICE, IC, RE en RB treinen. De Ostdeutsche Eisenbahn en enno verzorgen het vervoer met RE en RB treinen.
Aansluiting[bewerken | brontekst bewerken]
In de volgende plaatsen is of was er een aansluiting op de volgende spoorlijnen:
- Berlin Hbf
- DB 6134, spoorlijn tussen Berlin Hauptbahnhof en Berlin Südkreuz
- DB 6171, spoorlijn tussen de aansluiting Berlin-Wedding en Berlin Südkreuz
- Berlin-Moabit
- DB 6097, spoorlijn tussen Berlin Moabit W381 - W361
- DB 6106, spoorlijn tussen Hamburger und Lehrter Bf en Berlin-Moabit
- DB 6170, spoorlijn tussen Berlin-Moabit en Berlin-Moabit (ringbaan)
- Aansluiting Berlin Wiesendamm
- DB 6179, spoorlijn tussen aansluiting Berlin-Charlottenburg en Wustermark
- Berlin-Spandau
- DB 6025, spoorlijn tussen Westkreuz en Berlin-Spandau
- DB 6100, spoorlijn tussen Berlijn en Hamburg
- DB 6109, spoorlijn tussen Berlin Ostbahnhof en Berlin-Spandau
- DB 6179, spoorlijn tussen aansluiting Berlin-Charlottenburg en Wustermark
- DB 6185, spoorlijn tussen Berlin-Spandau en Oebisfelde
- Wustermark Rangierbahnhof
- DB 6103, spoorlijn tussen Wustermark Awf en Wustermark Rbf Wot
- DB 6104, spoorlijn tussen Priort en Wustermark
- DB 6108, spoorlijn tussen Wustermark Rangierbahnhof W 386 en W 46
- DB 6179, spoorlijn tussen aansluiting Berlin-Charlottenburg en Wustermark
- Wustermark
- DB 6102, spoorlijn tussen de aansluiting Wustermark Awf en Wustermark W45
- DB 6105, spoorlijn tussen Priort en Nauen
- DB 6108, spoorlijn tussen Wustermark Rangierbahnhof W 386 en W 46
- DB 6506, spoorlijn tussen de aansluiting Wustermark Awn en de aansluiting Wustermark Awb
- Neugarten
- DB 6888, spoorlijn tussen Neugarten en Ketzin
- Rathenow
- DB 6512, spoorlijn tussen Brandenburg Hbf en Neustadt (Dosse)
- Großwudicke
- DB 6873, spoorlijn tussen Großwudicke en Rathenow Nord
- Schönhauser Damm
- DB 6882, spoorlijn tussen Schönhauser Damm en Hohengöhren
- Schönhausen (Elbe)
- DB 6885, spoorlijn tussen Genthin en Schönhausen
- DB 6887, spoorlijn tussen Schönhausen (Elbe) en Sandau
- aansluiting Bindfelde
- DB 6427, spoorlijn tussen de aansluiting Staffelde en de aansluiting Bindfelde
- DB 6428, spoorlijn tussen de aansluiting Staffelde en de aansluiting Bindfelde
- Stendal
- DB 6401, spoorlijn tussen Stendal en Wittenberge
- DB 6402, spoorlijn tussen Maagdenburg en Stendal
- DB 6894, spoorlijn tussen Stendal en Tangermünde
- DB 6895, spoorlijn tussen Stendal Ost en Stendal Vorbahnhof
- DB 6897, spoorlijn tussen Stendal en Arendsee
- DB 6899, spoorlijn tussen Stendal en Uelzen
- aansluiting Nahrstedt
- DB 6185, spoorlijn tussen Berlijn en Oebisfelde
- Gardelegen
- DB 6906, spoorlijn tussen Haldensleben en Gardelegen
- DB 6991, spoorlijn tussen Gardelegen en Kalbe (Milde)
- Oebisfelde
- DB 1945, spoorlijn tussen Helmstedt en Oebisfelde
- DB 1951, spoorlijn tussen Velpke en Oebisfelde
- DB 6185, spoorlijn tussen Berlijn en Oebisfelde
- DB 6399, spoorlijn tussen Oebisfelde en Fallersleben
- DB 6409, spoorlijn tussen de aansluiting Glindenberg en Oebisfelde
- DB 6900, spoorlijn tussen Oebisfelde en Salzwedel
- DB 9175, spoorlijn tussen Wittingen en Oebisfelde
- aansluiting Grafhorst
- DB 1952, spoorlijn tussen Schandelah en de aansluiting Grafhorst
- Vorsfelde
- DB 6399, spoorlijn tussen Oebisfelde en Fallersleben
- Fallersleben
- DB 1953, spoorlijn tussen Braunschweig-Gliesmarode en Fallersleben
- DB 1955, spoorlijn tussen Fallersleben en Werkbahnhof VW Wolfsburg
- DB 1956, spoorlijn tussen Weddel en Fallersleben
- DB 6399, spoorlijn tussen Oebisfelde en Fallersleben
- Gifhorn
- DB 1902, spoorlijn tussen Braunschweig Hbf en Gifhorn
- DB 1962, spoorlijn tussen Gifhorn en Wieren
- Plockhorst
- DB 1772, spoorlijn tussen Celle en Braunschweig Hbf
- DB 1723, spoorlijn tussen Plockhorst en Peine
- Lehrte
- DB 1720, spoorlijn tussen Lehrte en Cuxhaven
- DB 1730, spoorlijn tussen Hannover Hbf en Braunschweig Hbf
- DB 1734, spoorlijn tussen Hannover Hbf en Lehrte
- DB 1770, spoorlijn tussen Lehrte en Nordstemmen
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Peter Bley: 150 Jahre Eisenbahn Berlin-Hamburg. alba-Verlag, Düsseldorf 1996, ISBN 3-87094-229-0.
- Bernd Kuhlmann: Bahnknoten Berlin. Verlag GVE, Berlin 2006, ISBN 3-89218-099-7.
- Alfred von der Leyen (ed.): Berlin und seine Eisenbahnen – 1846-1896. Nachdruck, Verlag Aesthetik und Kommunikation, Berlin 1982, ISBN 3-88245-106-8.
- Eisenbahnatlas Deutschland. Schweers + Wall, Aachen 2014, ISBN 978-3-89494-145-1.
- Wolfgang Philipps: „Die beste Verbindungslinie zwischen dem Osten und dem Westen.“ Politische Hintergründe der Berlin-Lehrter Eisenbahn. In: Lehrter Land & Leute: Magazin zur Geschichte, Kultur und Heimatkunde, Bd. 42, p. 15–17.
| Bronnen, noten en/of referenties |
