De nonnen
| De nonnen | ||||
|---|---|---|---|---|
| Genre | documentaire | |||
| Speelduur per afl. | ca. 45 minuten | |||
| Land van oorsprong | België | |||
| Taal | Nederlands | |||
| Productie | ||||
| Productiebedrijf | Borgerhoff & Lamberigts | |||
| Uitzendingen | ||||
| Start | 21 augustus 2025 | |||
| Afleveringen | 4 | |||
| Zender | VTM & Proximus Pickx | |||
| Streamingdienst | Pickx+, VTM GO | |||
| ||||
De nonnen is een Belgische vierdelige documentaire over misbruik en andere wantoestanden gepleegd door vrouwelijke geestelijken binnen de Belgische Kerk. De reeks, een coproductie van Borgerhoff & Lamberigts en VTM, ging in première op Proximus Pickx+ en werd later dat najaar op VTM uitgezonden.
Afleveringen
[bewerken | brontekst bewerken]De reeks bestaat uit vier afleveringen, elk met een eigen thematische focus:
| Aflevering | Datum | Titel | Kijkcijfers |
|---|---|---|---|
| 1 | 23-9-2025 | Fysiek geweld | 354.617 |
| 2 | 30-9-2025 | Seksueel geweld | 309.680 |
| 3 | 07-10-2025 | Gedwongen afstand en adoptie | 331.192 |
| 4 | 14-10-2025 | Getuigenissen van uitgetreden zusters | 250.572 |
Inhoud
[bewerken | brontekst bewerken]In de reeks vertellen veertien slachtoffers, velen voor het eerst, over vernedering, marteling, seksueel misbruik, gedwongen afstand van kinderen, gedwongen adopties, uitbuiting in weeshuizen, opvanghuizen, scholen en kloosters. Deze serie werd gezien als een onofficiele opvolger van de documentaire Godvergeten uit 2023.
Locaties en historische context
[bewerken | brontekst bewerken]Weeshuis Sint-Vincentius in Zelem
[bewerken | brontekst bewerken]De eerste aflevering focust op de gruwelijke misstanden in het weeshuis Sint-Vincentius in Zelem. Oud-bewoners getuigen van seksueel misbruik, psychisch en fysiek geweld, verdwijningen en verdachte overlijdens. Zo verklaart een getuige: “De tuchtmaatregelen van de zusters, dat was martelen”.
Dienstknecht Jef Cypers gaf toe dat hij kinderen begroef op het lokale kerkhof. Daarnaast getuigen slachtoffers over mishandeling met een riem, sleutelbossen, het overgieten met kokende melk en isolatie in chambrettes.[1][2][3]
Internaat Sint-Antonius in Aarsele
[bewerken | brontekst bewerken]Verder gaat het ook over misstanden in het internaat Sint-Antonius in Aarsele. Een van de getuigen vertelt zelfs hoe de nonnen zijn hoofd in het water hielden tot het moment dat hij bijna stikte. Hierover verklaart hij "Waterboarding werd niet uitgevonden in Guantanamo, maar bij de nonnen in Aarsele. Dat draag je mee. Dan dacht je: ik moet dood.” [4]
Vakantiekolonie Ster der Zee in Koksijde
[bewerken | brontekst bewerken]In de documentaire komen ook getuigenissen naar voor over de vakantiekolonie Ster der Zee in Koksijde, waar kinderen verbleven onder leiding van zusters. Getuigen in de serie beschrijven dat in Ster der Zee sprake was van herhaaldelijke straffen en mishandelingen. Zo vertelt Steve, die er verbleef als zesjarige, dat hij meteen geslagen werd bij aankomst en later drie dagen lang zonder eten in een kelder werd opgesloten. Andere getuigen spreken over tuchtmaatregelen die zij omschrijven als “martelen”, psychische vernedering, en fysieke mishandeling[5].
Moederhuis Tamar in Lommel
[bewerken | brontekst bewerken]De derde aflevering belicht het moederhuis Tamar in Lommel, beheerd door de Zusters Kindsheid Jesu, waar ongehuwde zwangere vrouwen werden opgevangen. De zusters Kindsheid Jesu hebben in 1970 op de zolder het moederhuis Tamar opgericht. Vanaf 1976 was Tamar gevestigd naast het ziekenhuis op hetzelfde terrein. Tamar is veelvuldig in het nieuws gekomen door de verhalen van gedwongen adopties, ongewilde sterilisaties van jonge meisjes[6] en ernstige vormen van misbruik van ongehuwde, zwangere meisjes.[7] Een van de geadopteerden uit Tamar vertelt hoe aan haar moeder een dode baby werd getoond, terwijl ze zelf verkocht werd voor één miljoen frank[8]
In 2024 deed Peter, een van de in de documentaire geportretteerde geadopteerden, aangifte van zijn eigen ontvoering door de nonnen van Tamar. Daarmee was hij de eerste persoon in de Belgische geschiedenis die in een adoptiedossier aangifte deed van zijn eigen ontvoering. In de documentaire zijn beelden te zien van het moment waarop hij het politiebureau in Lommel binnenloopt om de aangifte te doen. Kort daarna volgde getuige Lieve met een gelijkaardige aangifte. Het parket seponeerde beide dossiers wegens verjaring. Peter verklaarde later dat hij via een journalist op de hoogte werd gebracht van deze seponering[9].
De verhalen over Tamar komen veelvuldig terug in de podcast Kinderen van de Kerk. Het beeld dat daaruit naar voren komt is een beeld dat de zusters tegen de wil van de moeders hun kinderen hebben afgenomen en hier betaald voor hebben gekregen.[10] Het verwijt dat gemaakt wordt in deze podcast is dat hier sprake was van witwassen van kinderen als een vorm van mensenhandel. Er worden parallellen getrokken tussen Tamar en de geschiedenis van de Magdalena-wasserijen in Ierland.
Het werk en uittredingen
[bewerken | brontekst bewerken]In de laatste aflevering getuigen verschillende voormalige kloosterzusters over hun ervaringen met manipulatie, uitbuiting en misbruik binnen de kloostermuren. Hier gaat bijzondere aandacht naar de katholieke orde Het Werk. Volgens hun relaas werden zij jarenlang blootgesteld aan systematische manipulatie, emotionele onderdrukking en sektarische beïnvloeding. De getuigen spreken over een gesloten gemeenschap waar gehoorzaamheid en totale overgave aan de leiding centraal stonden, vaak ten koste van persoonlijke vrijheid en psychisch welzijn. Sommigen beschrijven hoe zij werden geïsoleerd van familie en vrienden, voortdurend gecontroleerd en onder druk gezet om hun eigen overtuigingen op te geven.
Een van de ex-nonnen noemt zichzelf een "ex-slavin van de Kerk". Deze vorm van spirituele dwang en psychologische controle leidde volgens de getuigen tot gevoelens van machteloosheid en vervreemding, waardoor uittreding extra moeilijk werd gemaakt. De serie werpt in deze laatste aflevering een kritisch licht op de machtsstructuren binnen religieuze gemeenschappen en stelt vragen over hoe bescherming en persoonlijke vrijheden van leden binnen dergelijke organisaties worden gegarandeerd[11].
Duiding
[bewerken | brontekst bewerken]De getuigenissen worden geplaatst in een breder kader dankzij toelichting en analyse door:
- Ines Keygnaert, professor en expert op het gebied van seksueel geweld;
- Rik Devillé, priester en oprichter van vzw Mensenrechten in de Kerk.
Uitzending
[bewerken | brontekst bewerken]De serie werd per aflevering gelanceerd op Pickx+ vanaf 21 augustus 2025; Vanaf 23 september 2025 volgt uitzending op VTM.
Ontvangst en reacties
[bewerken | brontekst bewerken]- Zuster Mieke Kerckhof, voorzitter van de Unie van Religieuzen in Vlaanderen, uitte haar verontwaardiging en “plaatsvervangende schaamte” na het zien van de reeks. Ze pleitte om in de documentaire zelf te mogen reageren via een interview, maar dat werd door de makers geweigerd. Wel wordt er op het eind van elke aflevering een geschreven reactie van haar getoond[12]
- Tijdens de documentaire kwamen getuigenissen naar voren over misbruik door zusters binnen de muren van het weeshuis Sint-Vincentius te Zelem. Deze onthullingen vormden de directe aanleiding voor het parket van Limburg om een gerechtelijk onderzoek te starten. De documentaire en de getuigenissen versterken het vermoeden van misbruik door leden van de religieuze gemeenschap die het tehuis destijds bestuurden.[13]
- Op de website van de Belangengroep Tamar Lommel verscheen een bericht naar aanleiding van de aankondiging van het parket van Limburg dat een gerechtelijk onderzoek wordt opgestart naar misstanden in het weeshuis Sint-Vincentius in Zelem. De groep gaf aan te verwachten dat een soortgelijke aankondiging zal volgen na de uitzending waarin het voormalige moederhuis Tamar in Lommel centraal staat. In het bericht wordt onder meer gesteld: "Er is geen excuus meer om nog langer te wachten" en "Te lang is het leed van mensen in dergelijke instellingen, zoals Zelem en Lommel, genegeerd".[14].
- Naar aanleiding van de eerste aflevering vroeg de Unie van Religieuzen in Vlaanderen (URV) om een gerechtelijk onderzoek naar de drie locaties die in de documentaire aan bod kwamen: de vakantiekolonie Ster der Zee in Koksijde, het internaat Sint-Antonius in Aarsele en het weeshuis Sint-Vincentius in Zelem. De URV stelde dat de getuigenissen over lijfstraffen en fysiek geweld “ver boven wat destijds als normaal werd beschouwd” gaan en sprak haar medeleven uit met de slachtoffers. Ook werd opgeroepen om mogelijke klachten of getuigenissen over misbruik uit het verleden te melden bij de Vlaamse Commissie voor Erkenning & Bemiddeling[15].
- Naar aanleiding van de getuigenissen over de vakantiekolonie Ster der Zee heeft de burgemeester van Koksijde Sander Loones verklaard dat de erfgoedfoto’s van Ster der Zee onmiddellijk zijn verwijderd. Hij liet weten dat zodra de betreffende beelden in de publieke sfeer opdoken, in verband met de documentaire, de gemeente heeft ingegrepen om die foto’s uit tentoonstellingen of openbare collecties weg te halen[16].
- Evenementenlocatie Sint-Jansbergklooster in Zelem ervaart sinds de uitzending van de documentaire veel annuleringen. Men reageert daarover in een artikel in Het Belang van Limburg met de woorden "Maar hier is niets gebeurd" [17].
- Volgens Elke Lagae, coördinator van de Commissie voor Erkenning en Bemiddeling (Comeb), zorgde De nonnen voor sterke emoties en leidde het tot een dertigtal nieuwe meldingen van misbruik door vrouwelijke religieuzen. Ze benadrukte dat dit thema een nieuw taboe doorbreekt, omdat nonnen lange tijd als “veilig en zachtaardig” werden beschouwd. Volgens Lagae is de maatschappelijke impact van het programma zelfs groter dan die van Godvergeten[18].
- In dezelfde week als de uitzending van De Nonnen over gedwongen afstand en adoptie verscheen online de documentaire "Het Mea Culpa van Tamar", over gedwongen adopties vanuit het moederhuis Tamar in Lommel. In deze documentaire, gepubliceerd door Otheo, komen naast getuige Peter uit De nonnen ook Marleen Adriaens van Mater Matuta vzw en aartsbisschop Luc Terlinden aan het woord. Beide producties belichten de rol van religieuze instellingen bij gedwongen afstand en adoptie in België en roepen op tot erkenning en verantwoording[19].
- Naar aanleiding van de onthullingen in De nonnen publiceerde Humo een artikel over de betrokkenheid van mannelijke geestelijken bij gedwongen adopties en kindersmokkel. Het artikel gaat in op het voormalig Gentse adoptiebureau De Vreugdezaaiers als voorbeeld van een organisatie die interlandelijke adopties regelde[20].
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Godvergeten, documentaire over seksueel misbruik in de Belgische Kerk
- Kinderen van de Kerk, podcast over gedwongen adopties in Vlaanderen
- Zusters zonder liefde, boek over misbruik door katholieke zusters in Vlaanderen
- ↑ "Zij werden misbruikt door nonnen", Humo, 15 december 2023.
- ↑ "Dienstknecht Jef uit het weeshuis van Zelem", Humo, 1 januari 2024.
- ↑ "Dienstknecht Jef van Zelems weeshuis spreekt voor het eerst over misbruik", De Morgen, 11 januari 2024.
- ↑ "Waar zijn al die verdwenen kinderen gebleven?”: misbruik door nonnen leidde volgens getuigen in docureeks ‘De Nonnen’ tot zelfdodingen en verdwijningen", VTM, 22 september 2025.
- ↑ "Beklijvende getuigenissen over misbruik door zusters uit Aarsele en Koksijde in docureeks De Nonnen: "Alles was gericht op straffen"", KW.be, 22 augustus 2025.
- ↑ "Nonnen verkochten Cyrilla's baby en lieten haar steriliseren", Het Laatste Nieuws, 14 december 2023.
- ↑ ""Ze streelde mijn borsten en stak haar hand tussen mijn benen”: onze redactie kon pv’s inkijken over seksueel misbruik door nonnen in berucht tehuis", Het Nieuwsblad, 4 november 2023.
- ↑ Aan haar moeder lieten ze een dode baby zien, terwijl Lieve werd verkocht voor één miljoen frank, Nieuwsblad, 16 september 2025
- ↑ Peter dient klacht in tegen zijn eigen adoptie na ‘De nonnen’: “Het is heel duidelijk dat het hele verhaal voor geen meter klopt”, Het Laatste Nieuws, 7 oktober 2025
- ↑ "Misbruik in de kerk venijnig geweld door liefdeloze nonnen", Knack, 16 oktober 2024.
- ↑ "Uitgetreden nonnen getuigen in 'De Nonnen' over manipulatie, uitbuiting en misbruik binnen de kloostermuren", TV visie, 13 oktober 2025.
- ↑ "Na ‘De nonnen’ (VTM): ‘Plaatsvervangende schaamte, jammer dat we niet in docu zelf mochten reageren’", Otheo, 21 augustus 2025.
- ↑ "Parket Limburg start onderzoek naar mishandeling en seksueel misbruik in voormalig klooster van Zelem", Het Belang van Limburg, 22 augustus 2025.
- ↑ "Nu Zelem onderzocht wordt, moet Tamar volgen", Tamarlommel.be, 23 augustus 2025.
- ↑ "Lijfstraffen en fysiek geweld in kloosters: Unie van Religieuzen vraagt onderzoek door Justitie", Ortheo, 23 september 2025.
- ↑ "“Erfgoedfoto’s van vakantiekolonie Ster der Zee namen we meteen weg”: Koksijds burgemeester reageert na schokkende getuigenissen in VTM-reeks De Nonnen", Het Laatste Nieuws, 26 september 2025.
- ↑ "Annuleringen voor Sint-Jansbergklooster na documentaire ‘De Nonnen’: “Maar hier is niets gebeurd”", Het Belang van Limburg, 7 oktober.
- ↑ "Al 4 klachten over ontvoering na ‘De nonnen’ op VTM: ‘De impact is groter dan die van ‘Godvergeten’’", Humo, 9 oktober.
- ↑ "‘De Nonnen’ over gedwongen afstand en adoptie en het mea culpa van Tamar", Otheo, 9 oktober.
- ↑ "Het katholieke babysmokkelnetwerk van De Vreugdezaaiers: ‘Ik róók dat die pastoor wist wie mijn vader was, maar hij hield de kaken stijf op elkaar’", Otheo, 13 oktober 2025.