Edison (muziekprijs)

Edisons van 1961

Ilona Andor ontvangt uit handen van minister Vrolijk een Edison tijdens het Grand Gala du Disque klassiek (1966)

De Edison is een prestigieuze Nederlandse muziekprijs, die sinds 1960 worden uitgereikt. Tussen 1998 en 2006 stond de prijs bekend als de Edison Music Award.

Geschiedenis

De Edison is een van de oudste muziekprijzen in de wereld en de oudste muziekprijs in Nederland. Sinds 1960 wordt deze onderscheiding voor "geluidsdragers van bijzondere kwaliteit" uitgereikt. Alleen de Amerikaanse Grammy Award is één jaar ouder dan de Nederlandse Edison.

Naar het voorbeeld van de Grammy werd door de toenmalige Nederlandse Commissie Collectieve Grammofoonplaten Campagne (CCGC) de prijs ingesteld als "een jaarprijs voor artiesten, die met hun platenoeuvre van dat jaar de beste prestatie – naar het oordeel van jury – in hun genre gegeven hebben". Auteur Dimitri Frenkel Frank kwam met het idee van de naam. Hij was het ook die met het idee van het Grand Gala du Disque kwam, dé gala-avond waar de Edisons uitgereikt zouden worden en waar een keur aan nationale en internationale artiesten zou optreden. Op 22 oktober 1960 werden de eerste Edisons uitgereikt in het Concertgebouw in Amsterdam. Het eerste gala duurde in totaal zeven uur en kende ongeveer vijftig acts. Daarvan ontvingen er vijf een Edison.

De prijs is vernoemd naar de uitvinder van de fonograaf, Thomas Edison. Hij is vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Amerikaanse Grammy Award. Aanvankelijk werden de Edisons voor klassieke muziek en voor populaire/lichte muziek (inclusief jazz) gecombineerd, maar al snel werden beide uitreikingen van elkaar gescheiden. Sinds 1998 bestaan er drie Edison-uitreikingen: voor pop, klassiek en jazz/world.

Sinds halverwege de jaren 90 worden er ook oeuvreprijzen uitgereikt.

De prijs zelf bestaat uit een bronzen beeldje gemaakt door beeldhouwer Pieter d'Hont. Aanvankelijk ging het om forse exemplaren van 7,5 kilo, maar later werd het beeld in een wat handzamer (en lichter) formaat gemaakt.

De Edison (Populair) is niet elk jaar uitgereikt. Dit was het geval in 1966, 1974, 1975, 1976, 1996, 1997, 2007, 2008 en 2012.

Oeuvreprijs

Ouvreprijzen worden uitgereikt aan een artiest of groep voor het volledige werk.

Ouvreprijzen:

Jaartal	Pop	Jazz/World	Klassiek	Kleinkunst
1971	Creedence Clearwater Revival	-	Rogier van Otterloo
1995	-	-	Elly Ameling
1996	-	-	-
1997	-	-	Dame Elisabeth Schwarzkopf
1998	Boudewijn de Groot en Cliff Richard	-	Carlo Maria Giulini
1999	Toto en Golden Earring	Herbie Hancock	Gustav Leonhardt
2000	Doe Maar (ingetrokken), André Hazes (geweigerd) en Status Quo	-	-
2001	BZN	Toots Thielemans	-	Hans Teeuwen
2002	Rob de Nijs en Simple Minds	Wayne Shorter	-
2003	René Froger en Mark Knopfler	Tony Bennett	anne Sofie Von Otter
2004	Frank Boeijen en George Michael	George Duke	Mstislav Rostropovich
2005	De Dijk en Phil Collins	-	Thomas Hampson
2006	Normaal	Rita Reys	Jesse Norman	Ramses Shaffy
2007	Ramses Shaffy	Randy Crawford & Joe Sample	John Williams
2008	-	Piet Noordijk en Al Jarreau	Kiri Te Kanawa
2009	Krezip	Dianne Reeves	Beaux Arts Trio
2010	Herman van Veen en Rowwen Hèze	Chaka Khan	Pierre Boulez	Herman van Veen
2011	Marco Borsato	Ivan Lins	Daniel Barenboim
2012	André van Duin en Doe Maar	Dee Dee Bridgewater	Frans Brüggen
2013	-	Marcus Miller	Reinbert de Leeuw
2014	BLØF en Youp van 't Hek	Kurt Elling en Greetje Kauffeld	Netherlands Radio Philharmonic Orchestra	Youp van 't Hek
2015	Thé Lau	Flairck en Malando Orkest	Itzhak Perman
2016	DJ Tiësto	Metropole Orkest	Bernard Haitink
2017	Anouk	Lee Towers en Joshua Redman	Ton Koopman
2018	Extince	Carel Kraayenhof en Eliane Elias.	Renée Fleming
2019	Ilse de Lange	Patti Austin en Angélique Kidjo	Kronos Quartet
2020	Willeke Alberti	Louis van Dijk en Eric Vloeimans	Roberta Alexander	Jeroen van Merwijk

Aanvullingen:

• 1971: Het archief op de website van de stichting Edison gaat terug tot 1978 (pop), 1977 (jazz/world) en 1994 (klassiek) (in december 2020).
• 2000: De Edison Oeuvre Award werd allereerst toegekend aan Doe Maar. Toen de leden weigerden om live op te treden tijdens de uitreiking, werd de toekenning ingetrokken. Hierop werd de prijs toegekend aan André Hazes, die hem in eerste instantie accepteerde, tot hij hoorde dat de organisatie hem eigenlijk aan Doe Maar had toegekend. Hierop besloot ook Hazes de prijs te weigeren. Na diens weigering werd nog geprobeerd Paul de Leeuw voor de prijs te strikken, maar ook die weigerde. In 2012 werd de prijs opnieuw toegekend aan Doe Maar. Ditmaal accepteerde de band de prijs wel.
• 2012: De Edison voor Doe Maar werd aangekondigd in oktober 2012 en uitgereikt op 11 februari 2013.
• 2014: De Edison voor Van 't Hek werd uitgereikt als 'Oeuvreprijs Edison Kleinkunst', een speciale prijs die in deze categorie nog niet eerder was uitgereikt. Van 't Hek kreeg zijn prijs op 3 februari, BLØF tijdens de uitreiking van alle Edisons op 31 maart 2014.
• 2015: Thé Lau kreeg de prijs voor zowel zijn soloalbums als voor de albums die hij met The Scene maakte, met daarop klassiekers als Blauw en Open die in het verleden al eerder met een Edison zijn onderscheiden.
• 2016: DJ Tiësto kreeg de prijs voor zijn buitengewone verdiensten voor met name de dancemuziek. De prijs werd uitgereikt op 3 maart 2016 tijdens een uitzending van RTL Late Night.
• 2017: Lee Towers ontving de oeuvre Edison uit handen van burgemeester Ahmed Aboutaleb in Rotterdam.

Meeste Edisons (populair)

Sinds 1960 zijn ruim 750 Edisons (populair) uitgereikt. Van alle artiesten zijn er 39 die minimaal drie keer hebben gewonnen. Vroeger was het vrijwel onmogelijk om meer dan één Edison per jaar te winnen, omdat er meestal maar één prijs was voor het soort artiest (zanger, zangeres, groep, enz.). De laatste jaren zijn er categorieën bij gekomen, zoals beste album of beste single, waardoor het eenvoudiger is voor artiesten om in meerdere categorieën te winnen.

Marco Borsato heeft de meeste Edisons gewonnen, namelijk veertien. Dit aantal is inclusief de oeuvreprijs die hij in 2011 ontving.

Dit zijn de artiesten met de meeste Edisons (t/m 2017):

• 14: Marco Borsato
  • 1995, 1998, 2009: Beste single
  • 1995, 1998, 2001, 2003, 2005: Beste zanger (pop)
  • 1999: Beste Nederlandse artiest
  • 2005, 2009: Beste album
  • 2005: Beste dvd
  • 2011: Oeuvreprijs
  • 2015: Beste Video: "Stem", met Gers Pardoel
• 11: Anouk
  • 1998, 2000, 2003, 2006, 2011: Beste zangeres
  • 1998: Beste video
  • 1998: Beste nieuwe artiest
  • 2000: Beste Nederlandse artiest
  • 2001: Beste single
  • 2014: Beste album
  • 2017: Oeuvreprijs
• 8: Herman van Veen
  • 1970, 1971, 1982, 1983: Vocaal (Nederlands)
  • 1979, 1991: Kinderrepertoire
  • 1988: Cabaret
  • 2010: Oeuvreprijs
• 8: BLØF
  • 2000, 2001, 2003, 2004, 2009: Beste groep
  • 2003: Beste album
  • 2005: Beste single
  • 2014: Oeuvreprijs
• 7: Ilse DeLange
  • 1999, 2001, 2004, 2009: Beste zangeres
  • 2001: Beste Nederlandse artiest
  • 2011: Beste song
  • 2019: Oeuvreprijs
• 6: Kane
  • 2001, 2002: Alternative
  • 2002: Beste album
  • 2004: Beste dvd
  • 2010: Beste single
  • 2013: Beste band
• 5: Boudewijn de Groot
  • 1967, 1968, 1973: Pop Nationaal
  • 1980: Vocaal (Nederlands)
  • 1998: Oeuvreprijs
• 5: Quincy Jones
  • 1964: Instrumentaal
  • 1970, 1972: Jazz
  • 1978, 1979: Musical/Film
• 5: Robert Long
  • 1977: Pop (Nationaal)
  • 1980: Cabaret
  • 1985, 1989: Vocaal (Nederlands)
  • 1989: Cabaret
• 5: Rob de Nijs
  • 1964: Teenagermuziek
  • 1986, 1987: Vocaal (Nederlands)
  • 2002: Oeuvreprijs
  • 2011: Beste mannelijke artiest

Ilse DeLange won nog twee Edisons als helft van The Common Linnets.

Trivia

• Artiesten die hun Edison weigerden, waren onder anderen Peter Schilperoort van de Dutch Swing College Band in 1963, Frank Zappa in 1968 en De Vliegende Panters in 2002.
• In juni 2012 maakte de muziekafdeling van de Wereldomroep bekend dat een Edison die aan de muziekafdeling was uitgereikt voor haar coproducties met het Concertgebouworkest was gestolen, maar deze werd later weer teruggevonden.

Externe link

• Officiële website Edison Stichting

Mediabestanden

Zie de categorie Edisons van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties