Naar inhoud springen

Eenzijdige rechtshandeling

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Een eenzijdige rechtshandeling is een rechtshandeling van een rechtssubject. De term wordt zowel in het internationaal recht als in het nationaal privaat- en publiekrecht gebruikt.

Eenzijdige rechtshandeling in het internationaal recht

[bewerken | brontekst bewerken]

In het internationaal recht is een eenzijdige rechtshandeling een verplichting die een staat of internationale organisatie zichzelf oplegt en die onder het internationaal recht valt. Het gaat om een openbare (of algemeen bekend zijnde) mededeling of gedraging die expliciet duidelijk maakt dat de betreffende staat of internationale organisatie zich wil binden.

Wat staten betreft geldt dat eenzijdige rechtshandelingen gepleegd kunnen worden door bevoegde personen, zoals het staatshoofd of de minister van buitenlandse zaken. Ten aanzien van bilaterale betrekkingen kan een ambassadeur dat in veel gevallen ook doen. Eenzijdige rechtshandelingen moeten in grote lijnen voldoen aan dezelfde eisen als verdragen. Zo mogen zij niet in strijd zijn met het jus cogens.[1]

Voorbeelden van eenzijdige rechtshandelingen door staten zijn de kennisgeving, het protest tegen iets dat de staat niet aanstaat, de belofte en de erkenning.

Internationale organisaties

[bewerken | brontekst bewerken]

Resoluties van internationale organisaties zijn in beginsel niet juridisch bindend. Veel resoluties zijn slechts aanbevelingen. Die aanbevelingen hebben echter wel enig juridisch gevolg: ze omvatten vaak een rechtsovertuiging, een vereiste om tot gewoonterecht te verworden. Als de staten daarnaar handelen, heeft de resolutie bijgedragen aan de totstandkoming van nieuwe gewoonterechtelijke regels. In sommige gevallen is een resolutie echter wél juridisch bindend, zoals bij besluiten van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en resoluties ten aanzien van het interne bestuur van een internationale organisatie.

Eenzijdige rechtshandelingen in het Nederlandse privaatrecht

[bewerken | brontekst bewerken]

In het privaatrecht is een eenzijdige rechtshandeling een op rechtsgevolg gerichte handeling waarvoor in tegenstelling tot de meerzijdige rechtshandelingen geen overeenstemmende willen van twee of meer personen nodig zijn. De eenzijdige rechtshandeling wordt door één persoon tot stand gebracht. Men maakt daarbij onderscheid tussen gerichte en ongerichte eenzijdige rechtshandelingen. Een gerichte eenzijdige rechtshandeling wordt jegens een specifieke andere persoon gedaan die geen "partij" is bij de rechtshandeling, maar de "geadresseerde" ervan. Voorbeelden hiervan zijn het opzeggen van een huur- of arbeidsovereenkomst of abonnement, en het verlenen van volmacht. Een ongerichte eenzijdige rechtshandeling wordt niet jegens een specifieke andere persoon gedaan. Een voorbeeld daarvan is het maken van een testament.

Eenzijdige rechtshandelingen in het Nederlandse publiekrecht

[bewerken | brontekst bewerken]

Het uitvaardigen van algemeen verbindende voorschriften, maar ook besluiten met algemene strekking, beschikkingen (zoals het verlenen van een vergunning) en rechterlijke vonnissen zijn te beschouwen als eenzijdige publiekrechtelijke rechtshandelingen.

Rechtsfeitenschema Nederlands privaat- en publiekrecht
Feiten (gebeurtenissen, omstandigheden, handelingen, tijdsverlopen)
Rechtsfeiten
(gebeurtenissen, omstandigheden, handelingen, tijdsverlopen met rechtsgevolg)
Blote feiten

(gebeurte­nissen, omstandig­heden, menselijke hande­lingen, tijds­verlopen zonder rechts­gevolg)
Menselijke handelingen met rechtsgevolg Blote rechtsfeiten

(feiten met rechts­gevolg, zijnde
geen menselijke hande­lingen)

verjaring overlijden geboorte naburigheid
Rechtshandelingen

(menselijke handelingen met beoogd rechtsgevolg)
Feitelijke handelingen

(menselijke handelingen met niet-beoogd rechtsgevolg)
Eenzijdige rechtshandelingen Meerzijdige rechtshandelingen Onrechtmatige daad

veroorzaken ongeluk, gevaarzetting

en/of

Strafbaar feit

moord, doodslag, diefstal
Rechtmatige daad

zaakwaar­neming, ongerecht­vaardigde verrijking, onverschul­digde betaling
Eenzijdige privaatrechtelijke rechtshandeling Eenzijdige publiek­rechtelijke rechts­handeling

wetgeving besluit met algemene strekking, beschikking, vonnis
Meerzijdige privaatrechtelijke rechtshandeling Meerzijdige publiek­rechtelijke rechts­handeling

afspraak tussen overheids­organen
Gerichte eenzijdige privaat­rechtelijke rechts­handeling

aanbod, aanvaarding, opzegging arbeids­overeen­komst
Ongerichte eenzijdige privaat­rechtelijke rechts­handeling

wilsbe­schikking, verwerping/ aanvaarding erfenis
Privaatrechtelijke overeenkomsten Overige privaat­rechtelijke meer­zijdige rechts­hande­lingen
Verbintenisscheppende (obligatoire) overeenkomst Goederen­rechtelijke overeen­komst

levering, cessie
Bevrijdende (liberatoire) overeen­komst

kwijt­schelding, afstand
Familie­rechte­lijke overeen­komst

huwelijks­voor­waarden
Overige overeen­komsten
Wederkerige overeen­komst

koop, huur
Eenzijdige overeen­komst

schenking, bewaarneming
  1. Marc Bossuyt en Jan Wouters (2005): Grondlijnen van internationaal recht, Intersentia, Antwerpen enz., blz. 128-130.