Fosforpentachloride
| Fosforpentachloride | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Structuurformule en molecuulmodel | |||||
| |||||
Structuurformule van fosforpentachloride
| |||||
| |||||
Fosforpentachloride in een ampul
| |||||
| Algemeen | |||||
| Molecuulformule | PCl5 | ||||
| IUPAC-naam | fosforpentachloride | ||||
| Molmassa | 208,22 g/mol | ||||
| CAS-nummer | 10026-13-8 | ||||
| Wikidata | Q283427 | ||||
| Beschrijving | Kleurloze kristallen | ||||
| Waarschuwingen en veiligheidsmaatregelen | |||||
| |||||
| H-zinnen | H302 - H314 - H330 - H373 | ||||
| EUH-zinnen | geen | ||||
| P-zinnen | P260 - P280 - P284 - P305+P351+P338 - P310 | ||||
| VN-nummer | 1806 | ||||
| Fysische eigenschappen | |||||
| Aggregatietoestand | vast | ||||
| Kleur | kleurloos | ||||
| Dichtheid | 1,6 g/cm³ | ||||
| Kookpunt | 159-160 (Sublimeert) °C | ||||
| Sublimatiepunt | 70-80 °C | ||||
| Goed oplosbaar in | water, koolstofdisulfide, halogeenalkanen, benzeen | ||||
| Geometrie en kristalstructuur | |||||
| Dipoolmoment | 0 D | ||||
| Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar). | |||||
| |||||
Fosforpentachloride (PCl5) is een zeer toxische en corrosieve anorganische verbinding. Het is een van de belangrijkste fosforchlorides, samen met fosfortrichloride en fosforylchloride. Het is goed oplosbaar in koolstofdisulfide, halogeenalkanen (zoals dichloormethaan en tetrachloormethaan) en benzeen. In water ontleedt het heftig onder vorming van fosforzuur en waterstofchloride:
Fosforpentachloride werd voor het eerst beschreven door Humphry Davy in 1810.[1]
Synthese
[bewerken | brontekst bewerken]Fosforpentachloride kan bereid worden door fosfortrichloride te laten reageren met chloorgas:[2]
Dit is een evenwichtsreactie. Bij verhoogde temperatuur treedt, conform het principe van Le Chatelier, een evenwichtsverschuiving naar de reagentia op.
Toepassingen
[bewerken | brontekst bewerken]Omdat fosforpentachloride makkelijk chloorgas vrijstelt, wordt het gebruikt in veel chloreringsreacties, zowel van organische als van anorganische verbindingen. Het wordt vooral geschikt om hydroxylgroepen te vervangen door chloor: organische zuren of zuuranhydriden kunnen ermee omgezet worden in zuurchloriden[3] en alcoholen in alkylchloriden (bijvoorbeeld methanol in methylchloride).
Met zwaveldioxide vormt het thionylchloride en fosforylchloride:
Ook met oxaalzuur, boorzuur of fosforpentoxide vormt het fosforylchloride:
In het labo wordt meestal thionylchloride in plaats van fosforpentachloride gebruikt als chloreringsmiddel, omdat daarbij zwaveldioxide (een gas) vrijkomt, dat gemakkelijker uit het reactiemengsel kan verwijderd worden dan fosforylchloride (een vloeistof).
Fosforpentachloride is ook een dehydrogeneringsreagens. Het is ook een katalysator of co-katalysator van sommige chemische reacties, waaronder de Beckmann-omlegging.
Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Humphry Davy, Elements of chemical philosophy (1812)
- ↑ H. A. Taylor, "The Formation of Phosphorus Pentachloride from Phosphorus Trichloride and Chlorine". J. Phys. Chem., 1924, 28 (5), pp 510–513. DOI: 10.1021/j150239a010. Gearchiveerd op 10 juli 2023.
- ↑ Omzetting van ftaalzuuranhydride in ftalylchloride