Gösta Ekman (1890-1938)

Gösta Ekman Sr.
	Gösta Ekman 1922 ; (fotografie Atelier Jaeger)
Algemene informatie
Volledige naam	Frans Gösta Viktor Ekman
Geboren	Stockholm, 28 december 1890
Overleden	Stockholm, 12 januari 1938
Land	Zweden
Werk
Jaren actief	1908-1937
Beroep	toneel- en filmacteur; schrijver
	Handtekening
	(en) IMDb-profiel
	(mul) TMDb-profiel; (en) AllMovie-profiel
Portaal	Film

Frans Gösta Viktor Ekman (ook bekend als Gösta Ekman Sr.) (Stockholm, 28 december 1890 – aldaar, 12 januari 1938) was een veelzijdige Zweeds acteur, regisseur en zanger. Hij was de vader van Hasse Ekman en de grootvader van Gösta Ekman (1939-2017).

Biografie[bewerken | brontekst bewerken]

Toneel

Ekman begon met professioneel acteren op het toneel via operettes. Van 1908 tot 1911 speelde hij bij het gezelschap van Hugo Rönnblad en de twee jaar daarna bij het theatergezelschap Nya teatern van Hjalmar Selander in Göteborg. In 1913 kwam hij in dienst bij Albert Ranft van het Svenska teatern in Stockholm. Ekman zou in de jaren twintig en dertig uitgroeien tot een van de meest bekendste toneelacteurs van Zweden.

Ekman speelde grote Ibsen-rollen zoals de titelrol in Peer Gynt en 'Hjalmar Ekdal' in The Wild Duck, daarnaast speelde hij ook shakespeare-rollen als 'Shylock' in The Merchant of Venice en de titelrol in Hamlet. Andere bekende toneelrollen waren die van 'De beul' van Lagerkvist en 'Fedja' van Tolstoj.

Vanaf 1926 tot 1931 gaf hij leiding aan het Oscar Theater samen met John W. Brunius en Pauline Brunius en van 1931 tot 1935 gaf Ekman leiding aan het Vasateatern. Naast acteren trad hij ook op als regisseur bij diverse toneelstukken van grote toneelschrijvers.

Film

Ekman maakte zijn filmdebuut in 1911 in de stomme film Blott en dröm, zijn eerste grote film rol was in Mästerkatten i stövlar uit 1918 geregisseerd door John W. Brunius. In eerste instantie waren zijn filmoptredens bedoelt als ondersteuning en promotie van zijn eigen theaters, later begon hij ook films op eigen waarde schatten.^[1] Zijn grootste succes binnen het genre van de stomme film waren Karl XII (1925) en het in Duitsland opgenomen Faust uit 1926. Ekman was naast acteur ook de co-regisseur van de de film En perfekt gentleman (1927).

In zijn laatste levensjaren speelde Ekman ook grote rollen in geluidsfilms, waaronder Swedenhielms (1935), en Intermezzo (1936). In Swedenhielms maakte Ingrid Bergman een van haar eerste optredens in een film en later in Intermezzo speelde ze naast Ekman een van de hoofdrollen. In haar biografie geeft Bergman aan dat ze eerder al opkeek tegen Ekman en dat het voor haar een droom was om met hem te kunnen acteren.^[2]

Erkenning

In 1930 werd Ekman onderscheiden met de Litteris et Artibus medaille, een koninklijke onderscheiding in Zweden ten behoeve van de kunst.

Overlijden[bewerken | brontekst bewerken]

Ekman overleed op 12 januari 1938 in het ziekenhuis (Röda Korsets sjukhus) aan de gevolgen van een combinatie van urinevergiftiging en een longonsteking. Zijn overlijden maakte een grote indruk in Zweden, waar hij inmiddels als een nationale grootheid werd gezien.^[1] Tijdens de uitvaartplechtigheid, gehouden op 18 januari, stonden er naar schatting zo'n honderdduizend mensen langs de weg om de begrafenisstoet te volgen.^[3] Ekman ligt begraven op de Norra begravningsplatsen net buiten Stockholm. Op zijn graf staat het beeld Genius van beeldhouwer Carl Milles, het beeld was oorspronkelijk bedoelt als eerbetoon aan de Zweedse schrijver August Strindberg.^[4]

Filmografie (selectie)[bewerken | brontekst bewerken]

Gyurkovicsarna (1920)
En Lyckoriddare (1921)
Vem dömer (1922)
Kärlekens ögon (1922)
Faust (1926)
Klovnen (1926)
En perfekt gentleman (1927)
Revolutionschochzeit (1928)
För hennes skull (1930)
Mach' mir die Welt zum Paradies (1930)
Swedenhielms (1935)
Kungen kommer (1936)
Intermezzo (1936)

Bibliografie[bewerken | brontekst bewerken]

(sv) Ekman Gösta (1928). Den tänkande August. Stockholm, Bonnier. (autobiografie)

Galerie[bewerken | brontekst bewerken]

$En herri i frack (revue, 1930)$

En herri i frack (revue, 1930)
Ett revolutionsbröllop (toneel)
Peer Gynt (toneel)

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]

Frans Gösta Viktor Ekman (biografie Zweeds biografisch lexicon)

Zie de categorie Gösta Ekman (1890–1938) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Gösta Ekman den äldre op de Zweedstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
(en) Gösta Ekman. Encyclopaedia Britannica. Geraadpleegd op 29 augustus 2023.

↑ ^a ^b (en) Cowie, Peter (1977), Stars and players. Tantivy Press.
↑ (en) Bergman, Ingrid, Burgess, Alan (1980), Ingrid Bergman, my story. Delacorte Press.
↑ "Gösta Ekman ten grave gedragen. Een menigte van 100.000 langs den weg", Algemeen Handelsblad, 22 januari 1938.
↑ (en) The Lower Terrace. Millesgården. Geraadpleegd op 30 augustus 2023.

[cowie-1] (en) Cowie, Peter (1977), Stars and players. Tantivy Press.

[2] (en) Bergman, Ingrid, Burgess, Alan (1980), Ingrid Bergman, my story. Delacorte Press.

[3] "Gösta Ekman ten grave gedragen. Een menigte van 100.000 langs den weg", Algemeen Handelsblad, 22 januari 1938.

[4] (en) The Lower Terrace. Millesgården. Geraadpleegd op 30 augustus 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]