Gebruiker:MartinD/Nog wat over foto's

Foto's in artikelen, graag!

Bijna ieder artikel over een onderwerp dat een bepaalde locatie heeft kan een of meer foto's gebruiken. Of dat nu de Sahara is of een Nederlandse polder, een miljoenenstad in China of een klein Frans dorpje. Vaak zijn er al foto's, in het artikel of nog op Commons, wachtend op gebruik in een artikel, maar regelmatig ook niet. Deze bijdrage beoogt wat suggesties te doen om daar mee aan de slag te gaan. Ik realiseer me dat Hay Kranen op de WikiCon NL van 13 november 2021 flink wat gras voor mijn voeten heeft weggemaaid, maar wat u nu al weet slaat u maar over.

Afbakening

Ik beperk me hier tot wat ik zou willen aanduiden als landschapsfotografie in brede zin. Dus complete landschappen, aangezichten van steden en dorpen, maar ook pleinen, straten, gebouwen, beelden. Alles wat zich (sort of) op of aan de grond bevindt. Verdere afbakening: het gaat hier om afbeeldingen als illustraties in Wikipedia-artikelen. Dus niet om foto's die niet kenmerkend zijn voor dat onderwerp, hoe geslaagd ze ook kunnen zijn. Voor de duidelijkheid: daarmee zeg ik niets negatiefs over meer artistieke foto's, maar ik behandel dat aspect hier niet. Maar ik zou willen zeggen: vraagt u zich af wat u met deze afbeelding beoogt te illustreren.

Voor de volledigheid een paar foto's die ik om deze reden niet binnen de scope van dit betoog vind vallen maar die ik wel mooi tot zeer mooi vind:

• 
  Parque Nacional da Serra da Bocaina, Brazilië
• 
  Dülmen, Duitsland
• 
  Afsluitdijk, Nederland
• 
  Rügen, Duitsland
• 
  Seljalandsfoss, IJsland
• 
  McQueens Pass, Nieuw-Zeeland

Wat hebt u nodig?

Foto gemaakt met smartphone

Zoals Hay Kranen zei: "de beste camera is de camera die je bij je hebt". Klopt eigenlijk wel. De camera van moderne smartphones is vaak zonder meer toereikend. Nevenstaande foto is gemaakt met m'n telefoon; ik vind hem prima voor het doel: een illustratie bij een artikel over een wandelroute. Dat laat onverlet dat er best wel verschil in kwaliteit is, maar het is echt niet nodig om een kapitaal aan apparatuur uit te geven. Belangrijker is de persoon achter de camera.

Wat wilt u laten zien, en hoe?

Landschappen worden al sinds eeuwen afgebeeld, op schilderijen en op foto's. U kunt dus terugvallen op een grote hoeveelheid verzamelde ervaring. U komt overal afbeeldingen van landschappen tegen. Een goede methode om er achter te komen wat een goed landschapsfoto is, is zich af te vragen "vind ik dit een goede foto, en zo ja, waarom?". Uw bibliotheek heeft vast wel boeken en tijdschriften over fotografie: leent u die en blader ze door. Een terugkerende vraag zal waarschijnlijk zijn: meer laten zien, of juist minder? Het hangt ook van uw voorkeur af. En kijk ook naar schilderijen: daar is het vastleggen van landschappen tenslotte ontwikkeld. En kijkt u vooral naar wat er op Commons in de Category:Featured pictures on Wikimedia Commons staat. Wat daar staat, daar kan ik niet aan tippen.

Compositie

Of u nu voor meer of voor minder laten zien gaat, het is altijd de moeite waard zich in de compositie te verdiepen. In de loop der tijd zijn twee "regels" ontwikkeld die u, als u er eenmaal op bedacht bent, vaak in landschapsfoto's en schilderijen gebruikt ziet. Ik sluit niet uit dat u deze regels al toepast zonder er van te hebben gehoord.

• De Regel van derden: het beeld wordt verdeeld in 9 vakjes, en landschapselementen worden bij voorkeur op de snijpunten van de lijnen tussen die vakljes afgebeeld. Een landschapselement is "iets wat er uit springt". Een of meer bomen, of een huis, of zoiets. Zie tevens Diagonaalmethode (fotografie), die het net weer anders aanpakt.
• Lijn die het beeld ingaat: ook deze zal u bekend voorkomen: een lijn (smal of breed) of meer lijnen, die, meestal van onder naar omhoog, door het beeld gaan en de kijken "meenemen" het landschap in. Die lijn kan een weg zijn, een beekje, of voren in een akker. Of een trein die het landschap inrijdt of uitrijdt, zie de fantastische foto's van Kabelleger op Commons.

• 
  Op deze foto van een zonsondergang in het gebied van de Duizend Eilanden wordt het principe van de regel van derden geïllustreerd
• 
  De strandkorven staan keurig op een snijpunt
• 
  Het restaurant staat eveneens netjes op een snijpunt
• 
  Drie lijnen die het beeld in gaan
• 
  De trein vormt de lijn het beeld in (door Kabelleger)
• 
  Het zandpad plus fietspad vormen de lijn; de picknickbank met mijn rugzak vult het gedeelte linksonder (eigenlijk iets te omvangrijk voor de regel van derden, overigens)
• 
  De lijn is de grens tussen land en water; de schapen houden zich (ongeveer) aan de regel van derden
• 
  Het beekje vormt een lijn het beeld in; de bloemen houden zich aan de regel van derden

Uiteraard is het niet nodig om deze regels zeer nauwkeurig te volgen, maar als handvat zijn ze zeer bruikbaar. En vaak is dit gewoon niet aan de orde: datgene wat u wilt afbeelden leent zich er niet voor.

Valkuilen bij compositie:

• U treft het landschap aan zoals het is, met alle ontsierende dingen die er zijn. Geparkeerde auto's. Foeilelijke gigantische distributiecentra. Vult u zelf maar aan. Soms zult u die kunnen omzeilen met een ander standpunt, vaak ook niet. Of misschien wilt u een dergelijke monstruositeit juist laten zien. Kwestie van gewoon kijken wat er mogelijk is. Maar gerust gebruik van camouflage: soms kan een bloembak net genoeg zijn om dat bedrijfsverzamelgebouw af te dekken, of minder te laten opvallen.
• Licht. Tja, een landschap beweegt niet al te veel, maar u bent wel afhankelijk van het licht zoals u het aantreft. In veel gevallen zult u het moeten doen met het weer en het licht zoals het is: u hebt net 10 minuten totdat uw trein vertrekt. (Of uw gezelschap wil verder.) Als u de gelegenheid hebt, is het een idee om zich een beeld te vormen van hoe de zon over dit landschap (of landschapje) gaat trekken.
• Weer. Tja, ook dat hebt u niet in de hand. U zult vaak genoeg moeten vaststellen dat dit onderwerp en bij beter weer vast een hele mooie foto zou opleveren. Op zich hoeft dat geen beletsel te vormen om nu toch maar een foto te maken. Dan hebben we tenminste iets op Wikipedia.

• 
  Dit pand staat bijna altijd in de schaduw, dus dat vergde even uitzoeken op welk tijdstip ik er moest zijn

Mensen op foto's

De regels omtrent mensen op foto's op Commons zijn helder: niet in compromitterende situaties. Bij landschapsfoto's zal dat niet gauw het geval zijn, maar ik pleeg het op veilig te houden en hou mijn landschappen zo leeg mogelijk. Vaak lukt dat. Zo niet, zekerheidshalve toch toestemming vragen.

• 
  De wandelaar heeft (mondeling) toestemming gegeven

Nabewerking

Vermoedelijk zult u thuis komen met een hele hoop foto's. Eerste "teleurstelling": u constateert dat een of meer Wikipedianen u zijn voorgeweest en dat er van dit onderwerp al voldoende prima foto's zijn. Reden of uw foto dan maar te laten zitten? Mag u zelf weten. Op het moment dat ik dit schrijf is Commons net door de 79 miljoen bestanden gegaan, en ik heb niet begrepen dat er gebrek aan schijfruimte is. Maar van de Eiffeltoren hebben we echt al genoeg foto's.

Maar goed, u hebt dus uit de foto's van uw reis of bezoek een aantal foto's geselecteerd die u voor gebruik in Wikipedia geschikt acht.

Als het goed is, zal er niet veel nabewerking nodig zijn. Misschien wat bijsnijden, of wat schuiven met lichter/donker. Wat mij betreft: hou het beperkt, het gaat hier tenslotte om te laten zien wat u zag toen u er was. Wat wel nuttig kan zijn:

• Is de horizon horizontaal? Dit luistert eigenlijk opvallend nauw. Een afwijking van 2 graden is al storend.
• Leunen gebouwen achterover? U staat op het Kerkplein en maakt een foto van die kerk. Die leunt op de foto sterker achterover dan in uw herinnering het geval was. Klopt, het menselijk brein corrigeert dat tot op zekere hoogte.

Suggestie: als u aan een foto gaat knutselen, maak er eerst een kopie van en ga die bewerken.

Voor beide dingen gebruik ik een programmaatje geheten Shift-N, te vinden (gratis) op [1]. Het wijst zich vanzelf.

Panoramafotografie

Een milde afwijking van me: panoramafoto's. Ik vind panoramafoto's een geschikt middel om met één foto een heel stuk landschap weer te geven. (Plus dat ze "lekker maf" zijn.) Ik versta er onder: een foto met een lengte-breedteverhouding van (in het algemeen) minimaal 3:1 (meer mag ook) die een beeldhoek van tenminste circa 120 graden heeft (en meer mag ook). Moderne camera's hebben het maken van panoramafoto's vaak al ingebouwd. Ik heb er wel eens mee mogen spelen: was een kwestie van die optie kiezen, ontspanknop indrukken, camera in een (vrij nauw stekend) tempo door het landschap trekken en ontspanknop weer indrukken. Dan is de camera even bezig om dat te verwerken, en klaar.

Als uw camera dan niet heeft, geen nood. Dan maakt u een setje van steeds deels overlappende foto's, en gebruikt u software om die aan elkaar te plakken. Twee gratis programma's:

• AutoStitch (zie en:AutoStitch), te vinden op [[2]]
• Hugin (zie en:Hugin (software)), te vinden op of via [[3]]

Ik begrijp dat AutoStich eigenlijk een demo-versie is, maar ik kan er goed mee uit de voeten. Mijn indruk is dat de 64-bits versie iets verder "uitgekleed" is. Ik heb geen problemen ervaren met de 32-bits versie. AutoStitch bevalt me iets beter dan Hugin, maar kijkt u zelf maar.

De werkwijze van zo'n programma is dat u opgeeft welke foto's bij elkaar horen, eventueel nog wat voorkeuren opgeeft, en dat het ding dan gaat zoeken naar verticale objecten die op meerdere foto's voorkomen. Die worden dan als ijkpunten gebruikt, en dan gaat het programma proberen er een net geheel van te maken. Of het resultaat naar tevredenheid is, verschilt van geval tot geval. Vaak zal enig bijsnijden wenselijk zijn. Enige tips, op basis van mijn ervaringen:

• Er gaat nog wel eens wat mis, dus maakt u van elke scene tenminste twee setjes foto's. (Of meer, bij digitale foto's kun je royaal zijn.)
• Zorg ervoor dat foto's tenminste voor 1/3e overlappen.
• Zorg voor voldoende herkenningspunten.
• Hou aan de zijkanten flink wat over. Er treden altijd vervormingen op, en die worden, is mijn indruk, dan vooral naar de zijkanten geschoven. Als u daar wat ruimte overlaat, kunt u later die stukken wegsnijden.
• Parallax-problemen: dit ontstaat omdat de plek waar de chip van uw camera zich bevindt in de loop van het maken van foto's steeds iets zal verschuiven. (Is op te lossen met een speciaal soort statief, maar we doen het hier met de spullen die we hebben.) Stel, er staat een boom iets links van het midden: aan het eind van de klus bijkt die boom er twee keer op te staan. Of u ziet dat de brugleuning niet helemaal netjes doorloopt. (Of dat fnuikend is hangt er uiteraard van af hoeveel perfectie u nastreeft, versus de rest van de foto. Zie hieronder voor voorbeelden.) Is soms op te lossen met een verandering van standpunt, maar vaker is het een kwestie van meerdere setjes foto's maken en hopen dat er een goede set bij zit.
• Bewegende objecten: er zit altijd een tijdsverloop tussen twee foto's, en in de tussentijd is die wandelaar of die zeilboot tot van plaats veranderd. Gevolg: die wandelaar of die zeilboot staat er twee keer op, de ene keer gewoon en de andere keer als een soort lichte schaduw. Is niet echt op te lossen. Hooguit kunt u bij het maken van de foto's proberen het zo te prikken dat dit verstorende object slechts op één foto te zien is. Wederom: meerdere setjes maken.
• Maak aparte mapjes voor iedere set van bij elkaar horende foto's. Wel zo overzichtelijk als u al die losse foto's tot panorama's gaat omsmeden.

Herkenningspunten-probleem:

• 
  Het Nederlandse polderlandschap is wat leeg; slechts 1 setje foto's (van een stuk of 5) leverde iets bruikbaars op

Parallax-problemen:

• 
  De brugleuning is niet helemaal netjes geworden...
• 
  Hier ging het eigenlijk best acceptabel

Panorama's in plaatsen: Tot nu toe heb ik het gehad over landschappen, maar niets belet u om ook binnen de bebouwde kom panorama's te maken. U zult wel meer met bewegende objecten te maken hebben. Reden te meer om meerdere setjes foto's te maken.

• 
  Station Perrache, Lyon
• 
  Sauve, Frankrijk

Lekker extreme panorama's: In theorie kunt u een panorama van 360 graden maken. In de praktijk gaan mijn aanelkaarplakprogramma's dan onderuit. Maar u kunt een heel eind komen. (Voor de vervormingen: zie bij "Uploaden".) Praktische oplossing: maak twee panoramafoto's, zet die naast elkaar in een gallery en zeg erbij dat die samen een 360 graden-panorama vormen.

• 
  Hochanger mountain, Oostenrijk
• 
  Op de GR63 in Frankrijk
• 
  Lyon

Zo maar een stapeltje panoramafoto's die ik erg mooi vind (volstrekt subjectief, dus):

• 
  Sossusvlei, Namibië
• 
  Estonian Aviation Academy
• 
  Tartu, Estland
• 
  Grand Canyon
• 
  Galeries Lafayette, Parijs, opgebouwd uit 3 x 17 foto's: dit is echt vakwerk!
• 
  Toledo
• 
  Hochalppass, Oostenrijk
• 
  Altstätten, Appenzeller Bahn, Altstätten: dezelfde trein;)
• 
  Reading Room, British Museum
• 
  Bödel, Bregenzerwald, Oostenrijk
• 
  Abdij van Mont Saint-Michel, opgebouwd uit 3 x 19 foto's: eveneens vakwerk!
• 
  Donostia-San Sebastián, Baskenland
• 
  Amrum, Duitsland, gewoon lekker extreem;)
• 
  Forum Romanum
• 
  Keswick, VK
• 
  King's Cross station, Londen
• 
  Londen
• 
  Loreley
• 
  Fontainebleau
• 
  Basilique Saint-Patrick, Montreal
• 
  Regent Street, Londen
• 
  Pantheon, Parijs: ook vakwerk!
• 
  Rapperswil
• 
  Riga
• 
  Oberhausen
• 
  Storfjorden, Noorwegen - bomen zijn lastig, bewegen nogal eens...
• 
  Vorarlberg - dit is een mooie, met die steenbokken!
• 
  Koksschool, Tallinn
• 
  Türlersee, Zwitserland
• 
  Ruhrgebied

Coördinaten

Die horen er beslist bij als u foto's van enige locatie op Commons zet. NB: onder "location" verstaat Commons de "camera location" dus waar u stond toen u de foto maakte. Er is ook een "object location": de plek waar het gefotografeerde object zich bevond. Daar zal bij landschappen (fors) verschil tussen zitten.

Er zijn diverse methoden om aan de coördinaten te komen:

• Er is een tool op [4], maar die laat het landschap zien in de satelliet-weergave van Google Maps. Het vergt enig puzzelen om precies op te zoeken waar u stond toen u de foto maakte. Maar als u dat hebt, control+klik op die plek en u ziet de coördinaten: 52.089813,5.118354 als u voor de deur van het kantoor van Wikimedia Nederland stond.
• Met Open Street Map: zo ver mogelijk inzoomen, muispijl op de juiste plek, rechts klikken en kiezen voor "Adres tonen". Dan ziet u decoördinaten: 52.08982, 5.11835.

NB: mij is verteld dat Wikipedia die positie wil hebben met 6 decimalen. OSM geeft er 5, dus ik zet er een nul achter. Als we met de zesde decimaal bezig zijn hebben we het over enkele meters verschil.

Uploaden en categoriseren

Voor het uploaden verwijs ik u naar Commons.

Omtrent het categoriseren: als u niet wilt dat uw werk verdwijnt in de zee van ongecategoriseerde foto's zult u hier enig werk van moeten maken. Het hangt een beetje van de bestaande boomstructuur af, maar ik zou me het volgende kunnen voorstellen:

• Bij foto's van steden/dorpen: Category:[naam, bij steden dieper gaan]
• Bij foto's van landschappen: Category:Landscapes of [land, vaak dieper gaan]
• Bij foto's van panorama's: Category:Panoramics in [land, ook vaak dieper gaan]

Voor alle duidelijkheid: u zet dezelfde foto dus in meerdere categoriën. Maar niet in categoriën binnen dezelfde "boom". Daar hebben ze op Commons bezwaar tegen.

Bij panorama's is het gebruikelijk dat er het sjabloon {{Panorama}} bij gezet wordt. Ik vind het nogal voor zich spreken dat een panorama vervormingen bevat, maar kennelijk stelt men er prijs op de bezoeker dat nog eens te vertellen.

In artikelen gebruiken

Dan zijn we bij waar het allemaal om te doen was: uw kunstwerken in artikelen gebruiken. Zie Help:Gebruik van bestanden, zo'n toer is het niet. Probeer er een alt-tekst bij te zetten.

Qua hoe precies te gebruiken: ik werk zelf graag met een simpele gallery, zonder parameters. Maar het hangt er ook van af of er al afbeeldingen zijn en hoe die geplaatst zijn.

Gebruik door anderen

Het is natuurlijk helemaal leuk als uw foto's door anderen worden opgemerkt en in artikelen geplakt worden. Maar dat gebeurt niet zo veel. Af en toe kijk ik of het toch zo is. Nee, ik ben helemaal niet ijdel.

En leidt dat nou ergens toe?

In elk geval ziet een artikel met foto's er aantrekkelijker uit. En dat kan Quelquechose-sur-Rivière weer ten goede komen.En dat kan dan tot extra bezoek aan zo'n plaats leiden. Daar is een leuk experiment over gedaan. Onderzoekers kozen 60 kleinere Spaanse steden uit die op DE, FR en IT een stub hadden. De helft van die stubs werden uitgebreid, de andere helft liet men ongemoeid. (NL wilde men ook doen, maar daar werden hun edits gerevert.) Toen wachtte men af tot er gegevens omtrent hotelovernachtingen beschikbaar waren. De conclusie: betere artikelen leidden tot meer toeristen, die uiteraard daar geld uitgaven. Reeds het enkele toevoegen van afbeeldingen leverde meer bestedingen op. Het verslag is te vinden op [5].

Featured picture?

Hay Kranen heeft zijn bijdrage de titel gegeven "Van vakantiekiekje tot featured picture". Er is wel wat voor nodig om die status te bereiken. Op 1 december 2021 waren er 15,161 - op een totaal van ruim 79 miljoen afbeeldingen op Commons. U kunt uw werk voordragen op Commons:Featured picture candidates/candidate list. Maar, om eerlijk te zijn, ik snap de jurering regelmatig niet goed tot helemaal niet. Dat het vaak hele mooie foto's zijn staat echter buiten kijf.

Veel succes!

Bronnen, noten en/of referenties