Gołdap (stad)

**Gołdap**
Goldap
Stad in Polen
	;
Situering
Woiwodschap	Ermland-Mazurië
District	Powiat Gołdapski
Gemeente	Gołdap
Coördinaten	54° 18′ NB, 22° 18′ OL
Algemeen
Oppervlakte	17,2 km²
Inwoners ; (31-12-2017)	13.740 ; (800 inw./km²)
Identificatiecode	28180
Foto's
	voormalige lutherse nu katholieke kerk
Portaal	Polen

Gołdap (Duits: Goldap) is een stad in het Poolse woiwodschap Ermland-Mazurië, gelegen in de powiat Gołdapski. De oppervlakte bedraagt 17,2 km², het inwonertal 13.740 (2017).

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

De oorspronkelijk Oud-Pruzzische naam is ‘Galdape’ wat uit een meerbassin wegstromende rivier betekent. De nederzetting ter plaatse werd pas na 1535 tot stad verheven maar bleef klein in een dicht bebost en amper in cultuur gebracht gebied dat aangeduid werd als ‘de Wildnis’, namelijk een brede west-oostwaarts verlopende en moeilijk begaanbare grenszone tussen de staat van de Duitse Orde en het Poolse hertogdom Mazovië. Later zou dit gebied Mazoerië genoemd gaan worden. Van de stedelijke vestingen die hier werden aangelegd door de Orde was Goldap de oostelijkste.en de laatste (1570). De Tatareninval van 1657 liet weinig overeind en in 1694 brandde het amper herstelde stadje opnieuw af. Aan de pestepidemie die een gevolg was van de verwoestingen viel in dit deel van Oost-Pruisen meer dan de helft van de bevolking ten offer. Koning Friedrich Wilhelm van Pruisen ontwikkelde herbevolkingsprogramma's en daarvoor trok hij geloofsvluchtelingen uit Salzkammergut, Zwitserland en de Palts aan, maar ook Litouwers uit noordelijker streken. Al veel langer en nu ook weer kwamen boerenkolonisten uit Mazovië hierheen, die zich aanpasten aan de staatsgodsdienst, het Lutheranisme. Inmiddels was het Pruzzisch van de oorspronkelijke bevolking verdwenen en in Goldap werd voortaan in het Duits, het Pools en het Litouws gepreekt. De legering van een Pruisisch Huzarenregiment versterkte het stedelijke karakter en het Duitstalige element. De militairen brachten ook een hervormde (‘reformierte’) kerkgemeente met zich mee. Rond 1800 woonden 3.000 mensen in Goldap. Een stadsbrand in 1834 liet weinig over van de bebouwing en industrialisatie bleef beperkt omdat het stadje pas in 1879 op het spoorwegnet van de ‘’Preussische Ostbahn’’ werd aangesloten. De bevolking groeide naar 7.000 aan het einde van de 19de eeuw. Cultureel was Goldap sterk verduitst, hoewel in de omgeving nog wel Mazoerisch (Pools) en Litouws werd gesproken. Bekend werd het stadje met de bouw door keizer Wilhelm II van een jachtslot op de Rominter Heide (sinds 1945 Puszcza Romincka), een groot natuurgebied dat tot aan de grenzen met Rusland reikte en sinds 1945 voor een deel in de oblast Kaliningrad gelegen is. De Eerste Wereldoorlog bracht in augustus 1914 Russische troepen over het grenzen van Oost-Pruisen. Ze werden teruggeslagen (Slag bij Tannenberg (1914)) maar niet dan nadat zij tientallen steden en stadjes in puin hadden geschoten. Onmiddellijk na de oorlog werden deze op moderne wijze heropgebouwd met steun en geld van steden in andere delen van Duitsland. Vanwege de oorspronkelijke Mazoerse bevolking eiste het nieuwe Polen dit deel van Oost-Pruisen in 1919 op maar toen een referendum werd gehouden stemde de bevolking in Mazoerië voor meer dan 95% voor een staatkundig verblijf bij Duitsland; in Goldap werden amper stemmen afgegeven voor Polen en de staatsgrens werd niet gewijzigd. De bevolking nam nog wat toe tot bijna 11.000 in 1939, maar aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, vijf jaar later, werd Goldap door het Sovjetleger ingenomen en voor 90% verwoest in een slag waarin de Russen na aanvankelijke verovering in november 1944 werden teruggedreven om in januari 1945 terug te komen. De bevolking kon voorafgaand aan het geweld grotendeels vluchten. Polen kwamen in hun plaats. Zie Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog zou de bevolking ten opzichte van voor de oorlog licht toenemen tot 14.000 inwoners. De kerken zijn overgedragen aan rooms-katholieke parochies omdat met de oorspronkelijke bevolking ook de lutherse protestanten zijn verdwenen. De oude Pruzzische naam onderging weinig verandering, alleen de uitspraak werd Pools aangepast tot Gołdap.

Geboren in Goldap[bewerken | brontekst bewerken]

Joseph Theodor Sigismund von Baczko (1751–1840), Pruisisch generaal, gelauwerd naar aanleiding van zijn rol tegen de napoleontische bezetting
Ferdinand Krieger (1858–1919), ingenieur die in Oost-Pruisen de eerste elektriciteitscentrale en de elektrische tram van Königsberg aanlegde
Richard Skowronnek (1862–1932), journalist en romanschrijver met als thema Mazoerië
Erich Sack (1887–1943), luthers dominee, nam deel aan verzet tegen het nationaalsocialistisch terreurbewind, werd opgesloten in het concentratiekamp Dachau waar hij omkwam
Katrin Fuchs (* 1938), parlementariër in de Duitse Bondsdag voor de Sozialdemokratische Partei Deutschlands

Verkeer en Vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

Goldap ligt aan hoofdweg 65, die de verbinding maakt tussen Wit-Rusland en de Russische enclave Kaliningrad. De grensovergang naar Kaliningrad in de gemeente is een van de twee opengestelde overgangen tussen Polen en Rusland.
Station Goldap lag op een knooppunt van spoorlijnen, die inmiddels allemaal van hun functie zijn ontheven, Hier en daar ligt nog spoor. In het oude stationsgebouw is tegenwoordig (2018) een handel in dakpannen gevestigd.

Sport en recreatie[bewerken | brontekst bewerken]

Door deze plaats loopt de Europese wandelroute E11. De E11 loopt van Den Haag naar het oosten, naar de grens Polen/Litouwen. Ter plaatse komt de route van het zuiden van Wilkasy en vervolgt in noordoostelijke richting Jurkiszki en langs de grens met de Russische exclave Kaliningrad.