Graz

Graz

Gemeente in Oostenrijk
Situering
Deelstaat	Stiermarken
Coördinaten	47° 4′ NB, 15° 26′ OL
Algemeen
Oppervlakte	120,11 km²
Inwoners (01-01-2020)	291.072 (1982,5 inw./km²)
Hoogte	353 m.ü.A.
Burgemeester	Elke Kahr (KPÖ)
Overig
Postcode	A-801x, A-802x, A-803x A-804x, A-805x
Netnummer	316
Kenteken	G
Gemeentenummer	6 01 01
Website	graz.at
Portaal    Centraal-Europa

Stad Graz - historisch centrum en slot Eggenberg
Werelderfgoed cultuur
Land	Oostenrijk
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	ii, iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	931
Inschrijving	1999 (23e sessie)
Uitbreiding	2010
UNESCO-werelderfgoedlijst

Graz (Beiers: Gráz, Sloveens: Gradec) is de tweede stad van Oostenrijk en de hoofdstad van de deelstaat Stiermarken (Steiermark) men telde per 1 januari 2022 292.630 inwoners en heeft de status van Statutarstadt. De stad is gelegen aan de Mur aan de voet van de Alpen. Graz was in 2003 de culturele hoofdstad van Europa. Graz is bekend om zijn historische binnenstad, de grootste middeleeuwse binnenstad in Midden-Europa. Deze is sinds 1999 opgenomen in de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Graz is een belangrijke industriestad, onder andere Magna Steyr, AVL List, Anton Paar en Andritz AG. Verder bevindt zich in Puntigam de gelijknamige brouwerij die nu onderdeel is van het Heinekenconcern. Puntigamer Bier is het meest verkochte bier in Oostenrijk. Daarnaast is Graz een belangrijk economisch knooppunt voor de regio met onder meer vier universiteiten (40.000 studenten). De Technische Universiteit beschikt over een vermaarde architectuuropleiding.

Het symbool van Graz is de Uhrturm am Schlossberg, een klokkentoren die dankzij zijn ligging op de Schlossberg midden in de stad in grote delen van de stad zichtbaar is.

Graz is de geboortestad van de componist Robert Stolz en zangeres Monika Martin. Ook filmster en gouverneur Arnold Schwarzenegger is in de buurt van Graz opgegroeid. Om die reden heette het Graz-Liebenau-Stadion, waar de clubs SK Sturm Graz en Grazer AK voetballen, van 1997 tot 2005 het Arnold Schwarzenegger-stadion. Controverse over Schwarzeneggers status als voorvechter van de doodstraf maakte hieraan een einde.

Communisten

Graz is de enige stad in Oostenrijk waar sinds 2003 de communistische KPÖ sterk vertegenwoordigd is met tussen de 6 en 15 raadszetels. Haar grootste overwinning boekte zij tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 26 september 2021 met 28,9% van de stemmen en waarbij KPÖ-activiste Elke Kahr (1961) de nieuwe burgemeester werd. De partij, en ook Kahr (die eerder al wethouder was in Graz), voert in de stad een praktische en pragmatische politiek door burgers in moeilijkheden daadwerkelijk bij te staan, ook financieel, zonder moeizame ideologisch-theoretische discussies. Dit verklaart voor een flink deel het succes van de KPÖ in Graz.

Kunst en cultuur

• Slot Eggenberg (Unesco Werelderfgoed)

Musea

• Universalmuseum Joanneum
  • Alte Galerie
  • Neue Galerie
  • Landeszeughaus
  • Kunsthaus Graz
  • Johann Puch Museum

Beeldenpark

• Österreichischer Skulpturenpark

Klimaat

Weergemiddelden voor Graz, Oostenrijk
Maand	jan	feb	mrt	apr	mei	jun	jul	aug	sep	okt	nov	dec	Jaar
Gemiddeld maximum (°C)	2,7	5,6	10,6	15,0	20,0	22,6	24,7	24,3	20,4	14,4	7,3	3,2	14,2
Gemiddeld minimum (°C)	−3,6	−2,2	1,3	5,0	9,7	12,7	14,6	14,5	11,1	6,4	1,0	−2,3	5,7
Neerslag (mm)	26	32	47	52	85	125	110	117	83	70	57	39	841
Bron: WeerOpReis.com

Verkeer en vervoer

Grazer Verkehrsbetriebe (GVB) exploiteert zes tramlijnen, een kabelspoorweg (Schloßbergbahn) en meerdere buslijnen. De stad is een knooppunt in het intercitynetwerk van de Oostenrijkse Spoorwegen en heeft rechtstreekse verbindingen met buurland Slovenië. Het centraal station van Graz ligt niet in het eigenlijke stadscentrum, maar op ongeveer 1,5 kilometer afstand hiervan. Dagelijks maken ongeveer 40.000 passagiers vanuit 520 treinen gebruik van het station.

Verder heeft de stad een eigen vliegveld, met onder andere lijndiensten op Schiphol, Wenen en Zürich. De stad ligt nabij de A2, die Wenen met Villach en Italië verbindt. Graz wordt verder ontsloten door de Pyhrn Autobahn (A9), die het Sloveense Maribor met Salzburg en Linz verbindt.

Sport

Graz was in 2003 gastheer van de Europese Kampioenschappen mountainbike. In 2010 was de stad een van de vijf speelsteden tijdens het EK handbal (mannen).

Uit Graz zijn twee voetbalclubs afkomstig die kampioen van Oostenrijk zijn geweest. SK Sturm Graz werd in 1998, 1999 en 2011 landskampioen. De club is nog steeds actief op het hoogste Oostenrijkse niveau en speelt haar wedstrijden in de Merkur Arena. Grazer AK werd in 2004 landskampioen, maar is door financiële problemen sinds 2007 op een lager niveau actief.

Stedenbanden

Graz heeft een stedenband met de volgende steden:

Stad	Land	Sinds
Coventry	Vlag van Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk	1948
Montclair	Vlag van Verenigde Staten Verenigde Staten	1950
Groningen	Nederland	1964
Darmstadt	Duitsland	1968
Trondheim	Noorwegen	1968
Pula	Kroatië	1972
Triëst	Italië	1973
Timișoara	Roemenië	1982
Maribor	Slovenië	1987
Pécs	Hongarije	1989
Dubrovnik	Kroatië	1994
Sint-Petersburg	Rusland	2001
Ljubljana	Slovenië	2001
Zababdeh	Palestina	2007

Stadsdistricten

Graz is opgedeeld in 17 districten:

1. Innere Stadt
2. St. Leonhard
3. Geidorf
4. Lend
5. Gries
6. Jakomini
7. Liebenau
8. St. Peter
9. Waltendorf
10. Ries
11. Mariatrost
12. Andritz
13. Gösting
14. Eggenberg
15. Wetzelsdorf
16. Straßgang
17. Puntigam

Bekende inwoners van Graz

Geboren

• Ferdinand II (1578-1637), keizer van het Heilige Roomse Rijk
• Rinaldo Scarlicchio (1582-1640), bisschop van Triëst en Ljubljana, stadhouder van het hertogdom Stiermarken
• Margaretha van Oostenrijk (1584-1611), koningin van Spanje en Portugal
• Ferdinand III (1608-1657), keizer van het Heilige Roomse Rijk
• Anton Rintelen (1876-1946), politicus
• Joseph Marx (1882–1964), componist, muziekpedagoog, pianist en muziekcriticus
• Karl Böhm (1894-1981), dirigent, componist
• Hans Rosbaud (1895-1962), dirigent, pianist, componist
• Rudolf Hiden (1909-1973), voetballer
• Alexander Götz (1928-2018), politicus
• Heinz Fischer (1938), bondspresident van Oostenrijk (2004-2016)
• Helmut Marko (1943), Formule 1-coureur, hotelier, jurist
• John Ruggie (1944-2021), politicoloog
• Getty Kaspers (1948), Nederlands zangeres
• Werner Schwab (1958-1994), toneelschrijver
• Elke Kahr (1961), communistisch activiste, wethouder en burgemeester
• Ralph Hasenhüttl (1967), voetballer en voetbaltrainer
• Zoran Lerchbacher (1972), darter
• Alexander Harkam (1981), voetbalscheidsrechter
• Marion Kreiner (1981), snowboarder
• Andreas Matzbacher (1982-2007), wielrenner
• Emanuel Pogatetz (1983), voetballer
• Christoph Leitgeb (1985), voetballer
• Sebastian Prödl (1987), voetballer
• Cornelia Hütter (1992), alpineskiester
• Florian Kainz (1992), voetballer
• Michael Gregoritsch (1994), voetballer
• Valentino Lazaro (1996), voetballer
• Hannes Wolf (1999), voetballer

Overleden

• Annibale Padovano (1527-1575), Venetiaans componist en hofkapelmeester in Graz
• Jakob Lorber (1800-1864), Oostenrijks mysticus
• Alexius Meinong (1853-1920), Oostenrijks filosoof en psycholoog
• Carl Stooss (1849-1934), Zwitsers jurist en hoogleraar
• Wladimir Köppen (1846-1940), Duits geograaf, meteoroloog, klimatoloog en botanicus
• Werner Schwab (1958-1994), (toneel)schrijver
• Jochen Rindt (1942-1970) Formule 1-coureur

Galerij

• 

  Het stadhuis Rathaus van Graz

• 

  Kunsthaus Graz

• 

  Graz
  (1670)
  Georg Matthäus Vischer

• 

  Slot Eggenberg
  (voor 1700)
  Koperets door Andreas Trost

Externe links

• Officiële website van de stad Graz

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Graz op Wikimedia Commons.

	Werelderfgoed in Oostenrijk
Historisch centrum van de stad Salzburg · Paleis en tuinen van Schönbrunn · Semmeringspoorlijn · Cultuurlandschap Hallstatt-Dachstein / Salzkammergut · Stad Graz - historisch centrum en slot Eggenberg · Cultuurlandschap Wachau · Historisch centrum van Wenen · Cultuurlandschap Fertő/Neusiedlermeer · Oude en voorhistorische beukenbossen van de Karpaten en andere regio's van Europa · Prehistorische paalwoningen in de Alpen · Historische kuuroorden van Europa (Baden bei Wien) · Grenzen van het Romeinse Rijk - De Donaulimes (Westelijk gedeelte)

Bestuurlijke indeling van Oostenrijk

Deelstaten (Bundesländer): Burgenland • Karinthië • Neder-Oostenrijk • Opper-Oostenrijk • Salzburg • Stiermarken • Tirol • Vorarlberg • Wenen Burgenland: Districten (Bezirke) en zelfstandige steden* (Statutarstädte): Eisenstadt* • Eisenstadt-Umgebung • Güssing • Jennersdorf • Mattersburg • Neusiedl am See • Oberpullendorf • Oberwart • Rust* Karinthië: Feldkirchen • Hermagor • Klagenfurt am Wörthersee* • Klagenfurt Land • Sankt Veit an der Glan • Spittal an der Drau • Villach • Villach Land • Völkermarkt • Wolfsberg Neder-Oostenrijk: Amstetten • Baden • Bruck an der Leitha • Gänserndorf • Gmünd • Hollabrunn • Horn • Korneuburg • Krems an der Donau* • Krems • Lilienfeld • Melk • Mistelbach • Mödling • Neunkirchen • St. Pölten* • St. Pölten (Land) • Scheibbs • Tulln • Waidhofen an der Thaya • Waidhofen an der Ybbs* • Wiener Neustadt* • Wiener Neustadt (Land) • Zwettl Opper-Oostenrijk: Braunau • Eferding • Freistadt • Gmunden • Grieskirchen • Kirchdorf • Linz* • Linz-Land • Perg • Ried • Rohrbach • Schärding • Steyr* • Steyr-Land • Urfahr-Umgebung • Vöcklabruck • Wels* • Wels-Land Salzburg: Hallein • Salzburg* • Salzburg-Umgebung • Sankt Johann im Pongau • Tamsweg • Zell am See Stiermarken: Bruck-Mürzzuschlag • Deutschlandsberg • Graz* • Graz-Umgebung • Hartberg-Fürstenfeld • Leibnitz • Leoben • Liezen • Murau • Murtal • Südoststeiermark • Voitsberg • Weiz Tirol: Imst • Innsbruck* • Innsbruck-Land • Kitzbühel • Kufstein • Landeck • Lienz • Reutte • Schwaz Vorarlberg: Bludenz • Bregenz • Dornbirn • Feldkirch Europa • Oostenrijk • Deelstaten • Districten en zelfstandige steden • Gemeenten