Harden-Eulenburgaffaire

'Echtgenote: Ik wou dat je een man was!
Echtgenoot: Ik ook, ik wou dat jij een man was!'
(Cartoon uit de Ulk van 1 november 1907)

Onder de Harden-Eulenburgaffaire, of kortweg de Eulenburgaffaire, wordt de controverse verstaan rond een reeks van militaire en burgerlijke rechtszaken over homoseksueel gedrag ten overstaan van prominente leden van het kabinet en de hofhouding van keizer Wilhelm II in de periode 1907 tot 1909.

Journalist Maximilian Harden bracht op 6 april 1906 in zijn tijdschrift Die Zukunft de vermeende homoseksualiteit aan het licht van prins Philipp von Eulenburg-Hertefeld, een vriend en adviseur van keizer Wilhelm, en graaf Kuno von Moltke, de militair commandant van Berlijn. Er volgde een opbod van beschuldigingen, met als gevolg dat de kring van homoseksuelen rond de keizer bekend kwam te staan als de ‘Liebenberger Kreis’, naar Eulenburgs slot Liebenberg, waar keizer Wilhelm en zijn hovelingen vaak bivakkeerden. Deze zogenaamde 'Hofkamarilla' zou een occulte politieke invloed op de keizer uitoefenen en zo het strijdbare imago van de monarchie ernstige schade toebrengen. De affaire, gevoed door ettelijke sensationele meineed- en lasterprocessen, wekte internationale belangstelling op en wordt dikwijls beschouwd als het grootste schandaal van het Duitse Keizerrijk. Eulenburg en Moltke moesten het veld ruimen. Veel reputaties van belangrijke, vaak adellijke mannen werden geruïneerd. Het schandaal leidde tot de eerste grote publieke discussies over homoseksualiteit in Duitsland, vergelijkbaar met het effect dat het proces van Oscar Wilde in het Verenigd Koninkrijk sorteerde.

Literatuur

• F. Bösch, Öffentliche Geheimnisse. Skandale, Politik und Medien in Deutschland und Großbritannien 1880-1914, München, 2009
• N. Domeier, Der Eulenburg-Skandal. Eine politische Kulturgeschichte des Kaiserreichs, Frankfurt am Main, 2010
• P. Jungblut, Famose Kerle. Eulenburg - eine wilhelminische Affäre, Hamburg, 2003
• A. Leuchtmann, Der Fall Eulenburg. Anfang und Ende einer Karriere im wilhelminischen Deutschland, onuitgegeven verhandeling universiteit München, 1997
• J. Röhl, Wilhelm II. Der Weg in den Abgrund, München, 2008
• J. Steakley, 'Iconography of a Scandal. Political Cartoons and the Eulenburg Affair in Wilhelmin Germany', in Martin Duberman e.a., Hidden from History. Reclaiming the Gay & Lesbian Past, New York, 1990
• P. Winzen, Das Ende der Kaiserherrlichkeit. Die Skandalprozesse um die homosexuellen Berater Wilhelms II. 1907-1909, Keulen, 2010
• W. Wippermann, Skandal im Jagdschloss Grunewald. Männlichkeit und Ehre im deutschen Kaiserreich, Darmstadt, 2010

Mediabestanden

Zie de categorie Eulenburg affair van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.