Hof van Busleyden
Het Hof van Busleyden was gedurende drie eeuwen de zetel van de Mechelse Berg van Barmhartigheid. Het is een gebouwencomplex dat zijn definitieve vorm kreeg in de 17de eeuw en het werd samengesteld uit enkele gebouwen uit de eeuw voordien. Over de bouwheren in de zestiende eeuw zijn de historici het niet eens. Een gedeelte werd gebouwd begin 16e eeuw in opdracht van Jeroen van Busleyden. Het stadspaleis is quasi heropgebouwd in de jaren 30 van de 20ste eeuw en in 2018 heropend als Museum Hof van Busleyden.
Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De Luxemburgse godsgeleerde Hieronymus van Busleyden was onder Filips de Schone raadsheer van de Grote Raad van Mechelen (1504). In datzelfde jaar werd hij priester en kanunnik van Sint-Rombouts. Vanaf 1503 liet hij met stedelijke subsidies een residentie bouwen in Mechelen, de woning was bewoonbaar in 1507. Van Busleyden had het gebouw deels geërfd en deels ingekocht uit de nalatenschap van zijn broer Frans, die het zelf gekocht had van Joos Vrancx (1496). Hieronymus vergrootte dit eigendom met enkele aanpalende percelen grond, onder andere een stuk van de tuin van Jan van Ophem (1506). In de grote eetcamer en in de meer intieme stoove ernaast, waarvan de wanden rijkelijk waren beschilderd, organiseerde hij banketten voor bevriende humanisten als Erasmus, Cuthbert Tunstall, Thomas More, Maarten van Dorp en Jacques Lefèvre d'Étaples.[1]
Na de dood van Busleyden verkochten zijn erfgenamen het gebouw in 1518 aan Jacqueline de Boulogne, weduwe van Jean le Sauvage. Het hof kwam in 1589 in het bezit van Karel III van Croÿ, hertog van Aarschot, wat leidde tot de alternatieve naam Hof van Aarschot. In 1608 nam het echtpaar van Varick-de Rovelasca het paleis over, maar ook dit was van korte duur. Het werd in 1619 verworven door Wenceslas Coeberger om er een caritatieve instelling Berg van Barmhartigheid in onder te brengen.
Volgens onderzoek uitgevoerd begin 21ste eeuw maakt het huis van Busleyden maar een gedeelte uit van het huidige museum, heden is de inkomsthal er gevestigd. Het tweede deel van het oorspronkelijke gebouwencomplex is de westelijke vleugel, met de tentoonstellingszaal van de hertogelijke familie boven en de evocatie van de Grote Raad van Mechelen beneden. Dit gebouw werd opgetrokken tussen 1517 en 1518 in opdracht van Jan Keldermans, een neef van de bouwmeester Rombout II Keldermans. Op 13 mei 1518 werd de woning verkocht aan Daneel de Clerck, koninklijk krijgsthesaurier. In 1534 werden Lambert de Briaerde, president van de Grote Raad van Mechelen, en zijn echtgenote Margriet Micault de volgende eigenaars. Zij lieten het gebouw verder uitbreiden en verfraaien, onder meer met het vertrek met de muurschilderingen op de benedenverdieping. Hun achterkleinkinderen Sandelijn verkochten de woning begin 17de eeuw aan Joanna Rovalesca en haar echtgenoot Jacques de Varick, het echtpaar dat ook het oude huis van Busleyden had gekocht. Op 27 maart 1619 deed mevrouw Rovalesca beide panden van de hand ten behoeve van Wenceslas Coeberger in naam van de Berg van Barmhartigheid. Het was Coeberger, hoofd van de Unie der Bergen van Barmhartigheid maar ook kunstenaar en koninklijk architect, die tussen 1620 en 1630 de twee colonnadegalerijen ontwierp die beide gebouwen verbond. Half 17de eeuw werd de noordelijke vleugel opgetrokken onder leiding van de Brusselse architect Pieter Paul Mercx.
Het pandjeshuis bevond zich langs de huidige Frederik de Merodestraat en het bleef functioneren tot 1914. In dat jaar brandde het gebouw af na de hevige beschietingen op Mechelen (Duitse in augustus en Belgische in september). Daken, toren, glasramen en muurschilderingen op de eerste verdieping werden vernield, enkel de muren stonden nog overeind. De heropbouw verliep van 1930 tot 1938 onder leiding van A. Winner. Hij bleef vrij getrouw aan het origineel, behalve de toevoeging van een torenspits. Voortaan kreeg het gebouw een museale functie: het Stedelijk Museum Hof van Busleyden (ingehuldigd door koning Leopold III op 31 juli 1938). Sinds 2010 wordt het museum gerestaureerd en uitgebreid, om in 2018 terug open te gaan. In de voormalige paleistuin komt een ondergrondse tentoonstellingsruimte. Tot dan organiseert Musea & Erfgoed Mechelen tijdelijke tentoonstellingen en projecten in het Hof van Busleyden.[2]
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
Het gebouw bestaat uit drie vleugels rond een rechthoekige binnenplaats. Aan de oostzijde bevindt zich een poortgebouw en in de oksel van de west- en zuidvleugel een octogonale toren.
De oorspronkelijke aankleding en versiering is nagenoeg volledig vernield in de brand van 1914. In de kleine maar prestigieuze ontvangstruimte zijn muurschilderingen met tempera bewaard die vrij uniek zijn voor de lage landen. In de loop der eeuwen waren ze herhaaldelijk overkalkt, tot ze in 1864 werden herontdekt. De schilderingen zijn aangebracht op de bovenzijde van drie muren:
- Oostmuur: Feestmaal en kwelling van Tantalus; Val van Phaeton; Diana en Venus; de muzen Calliope, Urania en Polyhymnia;
- Noordmuur: Geschiedenis van Scaevola (nagenoeg verdwenen); Clio;
- Westmuur: Demades en Dionysius (verdwenen); Festijn van Belsazar.
Beiaard[bewerken | brontekst bewerken]
De Beiaardschool Jef Denyn in Mechelen heeft ook onderdak gevonden in het Hof van Busleyden. In de bovenste ruimte van de renaissancetoren bevindt zich de oefenbeiaard (met een gewicht van 2541 kg) van dit instituut. De 49 klokken op basis c2 (420kg) werden in 1953 door Marcel Michiels jr. uit Doornik gegoten. Het spel wordt hoofdzakelijk bespeeld door studenten van de beiaardschool die er op kunnen oefenen. Deze kleine beiaard is naar de huidige maatstaven matig van stemming. Vooral de inwendige stemming van de klokken zou verbeterd kunnen worden.[3]
Externe links[bewerken | brontekst bewerken]
Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Christiane Apers, "De bouwgeschiedenis van het Hof van Busleyden. Een valstrik voor geschiedschrijvers", in: Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen, dl. 123/1, Mechelen, 2019, pp. 51-88
- Christiane Apers, "De bouwgeschiedenis van het Hof van Busleyden volgens de originele archiefdocumenten uit de 16de en begin 17de eeuw", in: Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen, dl. 117, Mechelen, 2013, pp. 101-124
- Linda Van Dijck, Onder lagen tijd bedekt. Muurschilderingen in het Hof van Busleyden
, Lezing Soirée Lamot, 28 februari 2012 - Marjolijn Dekeuninck & Ann Verdonck, Mechelen Hof van Busleyden – Interieur. Bouwhistorisch en materiaaltechnisch onderzoek, 2011
- Hugo Vandenborre & Ann Verdonck, Renaissancesalon Hof van Busleyden Mechelen. Aanvullend onderzoek, 2007
- Lode Declercq, Renaissance schilderingen Hof van Busleyden. Voorbereidende fase van het restauratie-ontwerp, 1999-2000
- Linda Van Langendonck, Het Hof van Busleyden Frederik de Merodestraat 67 Mechelen. Buitengevels en daken. Restauraties van de 19de en 20ste eeuw. Bouwhistorische onderzoek, 1998
- Marcel Kocken, "Het Museum 'Hof van Busleyden'", in: Mechelen, vol. 1, nr. 1, 1994
- Gilbert Huybens (red.), Beiaarden en torens in België, Gemeentekrediet, 1994. ISBN 9055440183
- Elza Foncke, "Aantekeningen betreffende Hiëronymus van Busleyden" , in: Gentse bijdragen tot de Kunstgeschiedenis, deel V, Antwerpen, 1938, pp. 204-220
- Emmanuel Neeffs, "L'hôtel de Busleyden à Malines", in: Bulletin de la Commission Royale des Monuments et des Sites, vol. 14, 1875, pp. 174-187
, Lezing Soirée Lamot, 28 februari 2012Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Voetnoten[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Claudia Goldstein, "Opulent Precedents: Jerome de Busleyden's Humanist Banquets" in: Pieter Bruegel and the Culture of the Early Modern Dinner Party, 2017, p. 13-36
- ↑ Website Musea & Erfgoed Mechelen
- ↑ Beiaardje Hof van Busleyden in samenspel
