Vasten
Vasten wordt meestal gedefinieerd als het bewust en vrijwillig ontzeggen van alle natuurlijk voedsel aan het lichaam voor een bepaalde periode.
Vaak is vasten een door religie voorgeschreven fenomeen. Zowel het jodendom, de islam als het christendom kennen vastrituelen.
Vastenperiodes
Islam
Zie ook Ramadan
De belangrijkste vastenperiode in de islam is de Ramadan, die een maand duurt, tijdens welke gelovigen tussen dageraad, dus vóór de feitelijke zonsopgang, en zonsondergang niet mogen eten, drinken en geslachtsgemeenschap hebben. Het beginmoment van de vastendag wordt daarbij bepaald als het moment dat je in natuurlijk licht een witte draad garen van de nacht kunt onderscheiden.
Christendom
In de vroeg-christelijke tijd vastte men tot zonsondergang. Rond 250 werd dit vasten uitgebreid naar alle dagen van de Goede Week, terwijl het Concilie van Nicea in 325 getuigt van een 40-dagen vasten.
De vastentijd begint op aswoensdag, wanneer het askruisje gehaald wordt. De periode eindigt met pasen. De vastenperiode duurt in totaal 46 dagen; op 40 dagen wordt gevast, alleen op de 6 zondagen hoeft niet gevast te worden. Vasten wordt voorafgegaan door de vastenavond en carnaval. De Rooms-katholieke Kerk heeft in de loop der eeuwen de regels omtrent het vasten versoepeld. In de 9de eeuw verschoof men de enige maaltijd van zonsondergang naar 3 uur, vanaf de 14de eeuw naar de middag. De vastenwet in Nederland gebiedt op aswoensdag en goede vrijdag dat men bij twee van de drie maaltijden slechts ongeveer tweederde eet van wat men zou willen nemen. Vlees is bovendien niet toegestaan.
Binnen het protestantisme is er geen expliciete gezamenlijke traditie van vastenperioden. Wel zijn er individuele protestanten die vasten in de 40 dagen voor pasen. Op individuele basis of in kleine groepen wordt er door sommige protestanten ook elders in het jaar gevast. De precieze inhoud van het vasten is niet helder gedefinieerd. Zo zijn er mensen die in het geheel niet eten, terwijl anderen zich onthouden van een bepaalde gewoonte, zoals roken, televisie kijken of alcohol nuttigen.
Beweegredenen
De beweegredenen om te vasten kunnen divers zijn. Het kan een periode zijn van bezinning op het dagelijks leven, maar ook kan het gebruikt worden om een godheid iets af te dwingen. Ook kan het worden toegepast als teken van rouw.
Naast bezinning wordt het vasten ook wel gebruikt als sponsoractie. Een deel van de christelijke jeugd doet jaarlijks mee aan de landelijke actie zip your lip, waarbij er 24 uur lang gevast wordt om sponsorgeld op te halen voor een goed doel. Ook sommige andere christelijke organisaties die zich op jongeren richten houden soms van dit soort acties.